Былыргы ырыа тыла-өһө мааны. Бэйиэттэр дириҥ иэйиилээхтик төрөөбүт дойдуга, айылҕаҕа, тулалыыр эйгэҕэ, ийэҕэ тапталы хоһуйбуттара намыын музыканан доҕуһуолланан саха киһитин дууһатын кылын таарыйаллар, ытаталлар-ыллаталлар… Хомойуох иһин, билигин истэр ырыабыт сороҕо «ааһан иһэн» айыллыбыт курдук. Баҕар, аныгы олох тэтиминэн буолуо, омуктарга ханыылаһарбытыттан эбитэ дуу, киһи улаханнык дуоһуйбат. Ырыаһыт туох диирэ ардыгар олох даҕаны иһиллибэт. Биһиги социальнай ситимҥэ ыйытыкка олоҕуран, солуута суох ис хоһоонноох биэс ырыаны таллыбыт. Айыллыбыт, ылламмыт кэминэн араарбатыбыт.
Бомбалаама сүрэхпин
Бомбалаама көрдөһөбүн,
Бомбалаама дууһабын
Мин эйиэхэ бэриммэппин
(Николай Донской «Бомбалаама»)
«Бомбалаама» диэни хос-хос хатылыыра толоостук иһиллэр. Олус солуута суох тыллардаах ырыаларга бастыҥнара диэтэхпинэ норуот сөпсөһөр ини. «Бомбалаама» диэн тыл оннугар “тыытыма”, “аймаама” диэн эбитэ буоллар атыннык иһиллиэх эбит.
Кусаҕан кыыс эн диэбитиҥ
Кусаҕан кыыс эбиппин,
Ыларгын ылбытыҥ
Оонньуур курдук бырахтыҥ…
(Сахаайа «Куһаҕан кыыс»)
Куһаҕантан киһи да күлэр диэбиккэ дылы, кырдьык, киһи күлэр тыллара. Бу ырыаны 90-с сыллар тыыннарыгар дьүөрэлээн айдахтара. Бэрээдэгэ мөлтөх кыыс туһунан ылланар. Кэрэҕэ, сырдыкка угуйбат. Билигин, биллэн турар, Сахаайа репертуара атын. Кини ураты куолаһынан дьон кэрэхсэбилин ылан, саха эстрадатын “примадонната” буола үүннэ.
Үчүгэй, үчүгэй
«Кроуҥҥа» айанныыр
Уон лиитэрэ бензиннээх
«Нокиа» трубкалаах
Кэрэ кыыс доҕордоох
(Айаал «Күүлэй»)
Айаал ырыаларын иһиттэххэ, 2000 сылларга аатыра сылдьыбыт «Нокиа» телефоннаах ыччаты көрөбүт. Ол саҕана бу ырыа чахчы “хит” буола сылдьыбыта. Айаал Геялыын ыллыыр “Ньургуйаана хаһыытаама”, “Ыалдьыт кыыс”, “12-с аттыгар” о.д.а. ырыалара татым ис хоһоонноох да буоллар, тэтимнээх үҥкүүгэ анаммыт курдук этилэр.
Ааһаҕын көтө-дайа,
Күүттэхпин айуу-айа
Киириэхпин кэлэ-бара…
Саатар атаара таарыйа…
Кууһуоҕум ыга-ыга,
Ууруоҕум уҥа-таала,
Сыллыаҕым сыта-тура…
(Леонид Айдам “Миигин тоҕо”)
Петр Тобуруокап тылларыгар “Ньургуһунна бэлэхтээ” ырыаҕа ис хоһооно, дьиҥэр, майгынныыр эбит эрээри, уобарастааһын даҕаны, эгэ ханалытан этии, ойуулааһын суох. Тэҥнээн көрүүгэ:
«Көтө-дайа кустуктана,
Көрө-истэ туллуктана
Хоспор куруук кииримэ,
Куппун-сүрбүн иирдимэ.
Ол эрэн эн сэрэнэҥҥин,
Оргууй аҕай үктэнэҥҥин,
Чуумпу хоспун сэгэтээр,
Ньургуһунна бэлэхтээр!»
СМС-та ыыт арылхай хараххынан,
ММС-та ыыт элэккэй мичээргинэн,
Бүгүн миэхэ ыыт,
Сарсын эмиэ ыыт,
Өйүүн өссө ыыт…
(Сандал «СМС-та ыыт»)
«Саҥа ырыа» куонкуруска Сандал “былааһы ылбыта”. Ол саҕаттан бу ырыа тылларын сэҥээрбэтэҕим курдук сэҥээрбэппин. Ама да төлөппүөн, сибээс үйэтэ кэлбитин иһин, ырыа барыта «смс», «ммс», «ватсап», «айфон» о.д.а. аныгы тылларынан “байыан” сатаммат…
Түмүктээн эттэххэ, киһи кулгааҕар хатыылаахтык иһиллэр тыллаах ырыалары дьон сүрэҕэр өр туппат эбит. Бириэмэни кытта тэҥҥэ ааһаллар.
ПС: Сотору табыллыбыт тыллаах-өстөөх аныгы ырыалар ТОП-5 таһаарыахпыт. edersaas.ru