Мэҥэ Хаҥалас улууһугар Аҕалар сүбэлэрин Эр дьон түмсүүтэ диэн уларытан ааттаабыттар. Тоҕо диэтэххэ, аҕа буола илик уолаттар уонна инбэлиит, сулумах эр дьон эмиэ кыттыһыахтарын баҕаралларын эппиттэрин, ылыммыттар.
Онтон билигин олунньу, кулун тутар ыйдарга СӨ Аҕалар иккис сийиэстэригэр бэлэмнэнии үлэтэ бара турар.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/
Улууска Аллара Бэстээх нэһилиэгин “Төлкө” түмсүүтэ, Табаҕа, Төхтүр, Ороссолуода нэһилиэктэрин түмсүүлэрэ тэтимнээхтик үлэлииллэр. Сайын аайы Төхтүргэ уол оҕону эт-хаан, өй-санаа өттүнэн иитэр, бөҕөргөтөр, саха үгэстэригэр үөрэтэр лааҕыр үлэлиир.
Улууска Аҕа уонна уол күрэхтэһиитэ сэттис төгүлүн ыытыллан, киэҥ интэриэһи тардар. Саас аайы “Байанай алгыһа” күрэхтэһии эмиэ ураты сэргэхтик ыытыллар.
Эр дьон түмсүүтүн салайар Егор Белолюбскай кэпсииринэн, быйыл үлэҕэ-хамнаска саҥа сүүрээни киллэрэн, аармыйаҕа сулууспалаабатах 18-35 саастаах эдэр дьоҥҥо анаан байыаннай-спортивнай күрэхтэһиини тэрийэн ыытыахтара. Манна аптамааты хомуйуу, сыалы ытыы, байыаннай эстафета курдук түһүмэхтэргэ хамаанданан күрэхтэһиэхтэрэ.
Эр дьону түмэргэ, уолаттары эт-хаан өттүнэн эрчийэргэ спортивнай күрэхтэһиилэргэ болҕомтолорун уураллар. Манна спортивнай федерациялары кытары ыкса үлэлэһэллэр. Улууска Доллу нэһилиэгин бэтэрээннэрин сүүрүүгэ күрэхтэһиилэрэ уонна уолаттар 60 м. сүүрүүлэрэ киэҥник биллэн, биһирэнэн эрэллэр.
Эр дьон түмсүүлэрэ субуотунньуктартан, ханнык да үлэттэн туора турбаттар. Павловскай, Табаҕа, Төхтүр түмсүүлэрэ куруук кырдьаҕастарга көмөлөһөн, муус ылыытыгар, мас хайытыытыгар субуотунньуктары тэрийэллэр. Муҥха буоллун, куобах күрэҕэ буоллун, барытыгар уолаттарын батыһыннараллар, тэҥҥэ илдьэ сылдьаллар.
Егор Белолюбскай бэйэтэ икки уол оҕолоох ыал баһылыга. Эр дьон түмсүүтүн 2013 сылтан салайар. Кини өрөспүүбүлүкэҕэ иккис төгүлүн ыытыллар Аҕалар сийиэстэригэр кэккэ этиилэрдээх.
—Егор Егорович, аҕа оруолун хайдах үрдэтиэххэ сөбүй?
— Бастатан туран, аҕа оруолун үрдэтии дьиэ кэргэнтэн саҕаланыахтаах дии саныыбын. Аҕа оҕону иитиигэ толору эппиэтинэһи ылыныахтаах. Бириэмэтин сатаан аттарынан, күҥҥэ саатар 2-3 чаас оҕолорун кытары ыкса алтыһары сатыахтаах. Биһиэхэ буоллаҕына, үксүгэр чаас аҥаара буолар дуу, суох дуу… Үлэҕэ-хамнаска үтүрүйтэрэн, оҕоҕо аҕа иитиитэ, кини истиҥ сыһыана, таптала тиийбэтин билиниэхпитин наада. Билиҥҥи оҕо үлэттэн-хамнастан тэйэн хаалла. Онон булка, үлэҕэ барытыгар батыһыннара сылдьыахтаахпыт.
Дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруола үрдээтэҕинэ, уопсастыбаҕа да үрдүөҕэ дии саныыбын. Ону тэҥэ, ийэлэргэ ыҥырыы таһаарыахпын баҕарабын. Ийэлэр дьиэ-уот үлэтин, оҕону иитиини үксүн бэйэлэригэр ылынан, сүгэ сылдьаллар. Онон аҕа оҕолорун иитэригэр эппиэтинэһи тэҥҥэ сүктэрэн, итиниэхэ усулуобуйа оҥоруохха наада.
Оскуолаҕа чиэппэр аайы анкета толорторуохха наада диибин. Оччоҕо оҕо дьарыга, дьиэтээҕи балаһыанньата, төрөппүттэрин кытта сыһыана, иитиигэ туох итэҕэстэр бааллара ырылыччы көстөн тахсар. Ону төрөппүттэри кытта кэпсэтэн, итэҕэһи туоратарга кыһаллыахтаахпыт.
Аҕалар сийиэстэрин үлэтин чэрчитинэн, бырабыыталыстыба болҕомтотун ууран, бары улуустарга хамсааһын тахсыа диэн эрэнэбин.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/