Былырыыҥҥы халыҥ хаар тэбиитигэр ыарахан кыстыкка оттон-мастан тардыһан, син күөххэ үктэнэн, сайын быйаҥыттан сомсон, көмүс күһүнү күлбүтүнэн көрсөн эмиэ кыстыкка киирдибит.
Санаабыт күүстээх, этэҥҥэ буолуохпут
Уолбуттан “Дьүкээбил” бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта Анна Федорова мээнэҕэ маннык эппэт. Бэл, сааскы халаан хабалатыгар олорон, нэһилиэк дьоно-сэргэтэ ыҥырыа уйатын тоҕо тарпатахтара, хардарыта көмөлөһөн, сай устата дьиэлэрин-уоттарын чөлүгэр түһэрэ сатаатылар. Анна кэргэнэ Юрий Никаноровичтыын оттуулларын быыһыгар дьиэлэрин өрөмүөннээн, мэктиэтигэр, утуйар ууларын да умнан үлэлээтилэр.
— Үчүгэйи түстээтэххэ, үчүгэй үксүүр, — диир Анна Михайловна. — Айылҕа тургутуутугар тобуктаан олорон хаалбатыбыт, син сүһүөхпүтүгэр турдубут, аны бигэтик үктэнэн иннибит диэки сыҕарыйыахпыт. Сайыммыт да олус хаппырыыстаабата, онон кыах баарынан оттуу сатаатыбыт. Биһиги аҕыс сүөһүбүтүгэр отут үс туонна оту чөкөттүбүт. Улуус салалтата, олохтоох дьаһалта биригээдэлэри табыгастаахтык туруоран үлэлэттилэр. Үлэтэ суох дьон, устудьуоннар о.д.а. былдьаһыктаах кэмҥэ илиилэрин харалааннар, көмөлөрө улахан. Кэргэним Юрий Никанорович үлэ диэн баран муннукка ытаабыт киһи, бэйэбит үлэбитин үмүрүтээт, биир дойдулаахтарыгар көмөлөстө. Нэһилиэкпит баһылыга Екатерина Соломонова, кинини солбуйааччы Эдуард Сергеев уонна зоотехник Николай Слепцов чөлүгэр түһэрии да, оттооһун да үлэлэрин бэркэ тэрийдилэр. Быһаас киин улуустартан аҕалыллыбыт тыйдар туруктара куһаҕана суох. Биһиги онтон икки тыйы ылбыппыт. Күн-дьыл бардар баран иһэр да буоллар, сүөһү—сылгы эрэ баайдаах буоллахпытына этэҥҥэ олоруохпут диэн, кыахпыт тиийэрин тухары хаһаайыстыба тута сатыахпыт. Былырыын саҕалааччы фермердэр граннарын куонкуруһугар кытта сылдьыбытым да, тиксибэтэҕим. Ол эрээри санаабын түһэрбэппин, куонкурус хайдах ыытылларын, туох ирдэнэрин син биллим, кэлэр сылга өссө кыттыам. Түмүктээн эттэххэ, сүөһү, сылгы баайбыт кыстыгы булла, тыраахтарынан от тиэйиитэ саҕаланна.
“Дьүкээбил” бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта Анна Федорова.
Оҕуруотчут, сылгыһыт
Бальчиновтар быйыл сайын оҕуруоттарыттан уон биэс куул хортуоппуйу хостоотулар, оҕурсулара уонна помидордара бэркэ үүннэ. Бу – Абыйга бэйэтэ чыпчаал көрдөрүү буолар. Ыал аҕа баһылыга Александр Доржиевич ыраах Байкалтан төрүттээх, биһиги тыйыс айылҕалаах сирбитин сөбүлээн, иккис дойду оҥоһунна, ирбэт тоҥноох хотугу дойдуга хортуоппуйу, оҕуруоту үүннэриигэ үтүө холобур буолла. Кини идэтинэн бэтэринээр, онон да буоллаҕа, сыспай сиэллээҕи таптаан иитэр. Билигин отут үс сылгылаах, былырыыҥҥы халыҥ хаарга үс сылгытын мэлиппитэ. «Сайын сүүрбэ туоннаны оттоотум, эбиэскэ эптэххэ, тиийиэҕэ. Быйыл бары сибикинэн хаһыы үчүгэй буолсу» . — диэн үөрэр.
Александр Балчинов сылгыларын аһатар.
Абыйтан Афанасий Иванов “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru. сайтыгар анаан.