Саха — айылҕа оҕото. Былыр былыргыттан саха киһитэ айылҕаттан аһаан-сиэн, таҥнан-симэнэн, күн бүгүнүгэр диэри тиийэн кэллэҕэ.
Саха курдук айылҕаны таптыыр, айылҕаҕа сүгүрүйэр омук суоҕа буолуо. Ону омукпут төрүт итэҕэлигэр, үгэстэригэр көрөбүт. Саха киһитэ айылҕаны тыыннааҕымсытан өйдүүр. Сир-дойду, уу, мас барыта иччилээх.
Биhиги өбүгэлэрбит, улуу дьоммут: «Айылҕа кэрэ көстүүлэрин кэрэхсээбэт киhи алдьархайы эрэ оҥорор», — диэн этэн тураллар. Айылҕаҕа чугас, доҕордуу сыhыан наада, ол айылҕаны билиигэ уонна харыстааhыҥҥа тирэҕириэхтээх. Оттон айылҕаны харыстааhын экологическай үөрэхтээhинтэн саҕаланар.
Кэлиҥҥи кэмҥэ киһи аймах “сайынным, үөрэхтэнним” диэтэҕэ дуу — Сахабыт сирин баайын-дуолун, күөх тыабытын тоҕута кэрдэн, өрүстэргэ быһыты тутан, айылҕабыт алдьаныыта-кээһэниитэ олус кэҥээн иһэр курдук. Айылҕа көрүүгэ-истиигэ, харыстабыллаах сыһыаҥҥа наадыйыыта сыл ахсын сытыырхайан иһэр. Аны киһини долгутара — бу маннык кэрэ, чөл айылҕабытын халлааны хайа кѳтѳн куосумас куйаарыгар тахсар аракыата тобохторо түһэн эбии буортулууллар. Оччоҕо биһиги кэнчээри ыччаппытыгар, үүнэр көлүөнэбитигэр тугу хаалларабыт? Бу аракыата тобохторо Бүлүү эрэ улууһугар буолбакка, киэҥ-нэлэмэн Сахабыт сиригэр улахан кутталы үөскэтэллэр.
Аракыата тобоҕун радиацията уу паарын кытта сиргэ-дойдуга ардах буолан түһүөн, үрэхтэртэн Бүлүү өрүһүгэр сүүрүгүрүөн, онтон Өлүөнэ өрүскэ суккуллуон сөп. Кэрэ тыаларбытыгар биир да тииҥ олорор маһа суох буолуон, улуу эбэлэрбит, хаарыан хампа сирдэрбит, эмис соболоох күөллэрбит барыта сүһүрэн, хара хоруонан көрүөхтэрин, иччитэхсийиэхтэрин сөп. Дьэ оччоҕо дьон-сэргэ айманыаҕа, төрөөбүт сириттэн көһөргө күһэллиэҕэ. «Роскосмос»-тан үп-харчы көмө ылары төһө баҕарар ситиһиллибитин иһин, ким биһиги доруобуйабытын, кэрэ айылҕабытын төннөрүөҕэй?! Ийэ айылҕабытыгар ыалдьыттыыр, сөрүүн ыраас салгынынан тыынар, эппитин — хааммытын сынньатар, иллэҥ кэми атаарар үтүө кэрэ кэмнэрбит суох буолан симэлийиэхтэрэ.
Бу иэдээн аҥардас биир улуус, өрөспүүбүлүкэ эрэ кыһалҕата буолбатах, бу бүтүн аан дойду кыһалҕата буолар. Маннык улахан хабааннаах алдьархай барыбытыгар иэдээни аҕалыан сөп. Оччоҕо үөскүүр ыччаппыт бу кэрэ, ытык сирдэрбитин, маанылаах көтөрдөрбүтүн илэ бэйэтинэн көрбөккө, интэриниэт ситимин эрэ нөҥүө көрөр буолуо турдаҕа. Ол кэннэ, айылҕабыт үтүөкэн бэлэҕин харыстаабатахпытына, оҕолорбут, сиэннэрбит туох диэхтэрэй?!
Айылҕа харыстабылыгар хас биирдии киһи турунуохтаах. Хас биирдии киһи бу сиргэ дьиҥнээх хаһаайын буолан, олорор тиэргэнин, алаһа дьиэтин – ол аата айылҕатын харыстыахтаах, көмүскүөхтээх.
Валентина Сивцева, «Кыымчаан» оҕо сайдар киинин иитээччитэ,
Томпо, Мэҥэ-Алдан.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru сайтка анаан.
Хаартыска: интэриниэттэн