Айсен Николаев: Аан дойду кубогын ыытыы Саха сирэ көҥүл тустууга аан дойдутааҕы киининэн буоларын бигэргэтиэҕэ

Ахсынньы 17 күнүгэр Белградка (Сербия) UWW тэхиньиичэскэй хамыыһыйатын мунньаҕар Арассыыйаҕа көҥүл тустууга Аан дойду кубогын ыытар туһунан быһаардылар. Күрэхтэһиилэр Дьокуускайга кулун тутар 15 күнүттэн 18 күнүгэр диэри бараллара былааннанар. Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыга уонна көҥүл тустуу регионнааҕы федерациятын бэрэсидьиэнэ Айсен Николаев WRESTRUS.RU кэрэспэдьиэнэ Тигран Аваняҥҥа региоҥҥа көҥүл тустуу сайдыытын былааннарын, Аан дойду кубога саха норуотугар дьоһун суолталааҕын туһунан эттэ уонна күрэхтэһии кыттыылаахтарыгар сүбэлээтэ.

— Эн Саха Өрөспүүбүлүкэтин спортивнай тустууга федерациятын салайар буоллуҥ. Саха сиригэр бастакы нүөмэрдээх успуорка — көҥүл тустууга ханнык сыаллары туруораҕын?

— Эн сөпкө бэлиэтээтиҥ, көҥүл тустуу Саха сиригэр — бу дьиҥнээхтик бастакы нүөмэрдээх успуор көрүҥэ, саамай таптыыр уонна маассабай көрүҥмүт буолар. Өрөспүүбүлүкэҕэ көҥүл тустууга обургу оҕо успуорка 4 оскуолата, физкултуура 2 института, успуор үрдүкү маастарыстыбатын оскуолата, Олимпийскай эрэл оскуолата үлэлииллэр. Саха сиригэр көҥүл тустуу кэрэхсэнэригэр успуор төрүт көрүҥэ — хапсаҕай олук буолар. Кэнники 40 сылга Саха сирин бары олохтоохторун баҕа санаата — көҥүл тустууга Oлимпиада мэтээлэ. Санатан эттэххэ, 1972 сыллаахха Мюнхеҥҥа Олимпийскай оонньууларга Роман Дмитриев саха норуотуттан бастакы олимпийскай чөмпүйүөн буолбута, онтон 1976 сыллаахха Монреальга олимпиада чөмпүйүөннэринэн үс саха киһитэ — Павел Пинигин олимпиада кыһыл көмүһүн, үрүҥ көмүс призердарынан Роман Дмитриев уонна Александр Иванов буолбуттара. Кинилэр үһүөн – Дмитрий Коркин көҥүл тустууга аатырбыт саха оскуолатын иитиллээччилэрэ. Ол иһин саха спортсменнарын чыпчаал ситиһиилэригэр Дьокуускайга баар успуор комплексын аата анаммыта, манна ый анараа өттүгэр буоксаҕа чөмпүйэнээт, билигин мас-рестлиҥҥэ чөмпүйэнээт, онтон саас көҥүл тустууга Аан дойдуга кубога ыытыллыаҕа.

— Аан дойду кубогын ыытар санаа хайдах төрүттэммитэй?

— Сайын мин Аан дойду кубогын ыытыыга Дьокуускай куорат Арассыыйа спортивнай тустууга федерациятын бэрэсидьиэнигэр Михаил Мамиашвилига уонна Арассыыйа көҥүл тустууга кылаабынай тириэньэригэр Дзамболат Тедеевкэ этии киллэрбитим. Биһиги бу боппуруоһу хаста даҕаны дьүүллэспиппит.

Кинилэри уонна көҥүл тустууга норуоттар икки ардыларынааҕы федерацияны кытта бу боппуруоһу аатырбыт тустуукпут, Ил Түмэн дьокутаата Виктор Лебедев дьүүллэспитэ. Маннык киэҥ хабааннаах түгэн өрөспүүбүлүкэҕэ суолтатын киһи тылынан кыайан эппэт.  Бу көҥүл тустуу өрөспүүбүлүкэҕэ бэйэтин кыаҕын бигэргэтэригэр сүҥкэн хамсааһын, бу өрөспүүбүлүкэ үтүө аатын-суолун үөскэтиигэ сүҥкэн кылаат, тоҕо диэтэххэ, күрэхтэһиигэ аан дойдуттан спортсменнар кэлиэхтэрэ, биһиги Сахабыт сирин көрүөхтэрэ уонна култууратын, төрүт үгэһин кытта билсиэхтэрэ. Биһиги «ыалдьааччылары» эмиэ истиҥник көрсүөхпүт. Аан дойду кубогын Дьокуускайга ыытыы Саха сирэ көҥүл тустууга аан дойду кииннэриттэн биирдэстэринэн буоларын бигэргэтиэҕэ.

— Ханнык  сыалы-соругу туруордугут? Тэрийэр кэмитиэти салайыаххыт дуо?

— Салайыам. Аан дойду кубога үрдүк таһымнаахтык ааһарын туһугар бары усулуобуйаны тэрийиэхпит. Успуор бу бырааһынньыга дьоҥҥо, кыттааччыларга уонна көрөөччүлэргэ өйдөнөрүн курдук бары кыаллары оҥоруохпут. Сэргэх култуурунай бырагырааманы бэлэмниэхпит. Эрдэ этэн аһарбытым курдук, Аан дойду кубогын ыытыыны Михаил Геразиевичтыын уонна Дзамболат Ильичтиин дьүүллэспиппит. Сэтинньи ый саҥатыгар Москваҕа күрэхтэһиилэри Дьокуускайга ыытыы чопчу түгэннэрин кинилэрдиин торумнаатым.

— Саха сирин норуота көҥүл тустууну олус таптыыр. Ноҕоруусканы “Триумф” успуор киинэ кыайыа дуо? Аан дойду кубогын быһа көрдөрөр монитордар эбии туруохтара дуо?

— Аан дойду кубогын бары “ыалдьааччылар” көрөллөрүн курдук, бары кыаллары оҥоруохпут.

“Триумф” бэйэтэ 3000 көрөөччүнү киллэрэр, монитордары булгуччу туруоруохпут, күрэхтэһиилэри быһа биэрии “Якутия-24” уонна “Саха” НКИК, ону сэргэ интэриниэт тиһигэр тахсыаҕа. Ону тэҥэ аан дойду бары көрүөн баҕалаах телеканаалларыгар  быһа эфиринэн хартыыналары ыытыахпыт. Маныаха Саха сиригэр бары тэхиньиичэскэй уонна технологическай кыахтар бааллар.

— Арассыыйа чөмпүйэнээттэрэ көҥүл тустууга сайын буолбуттара. Кулун тутар ыйга күн-дьыл туруга хайдах буолааччыный? Дьокуускайга аан дойду кубогар кэлэр тас дойдулар кыттыылаахтарыгар уонна күрэхтэһии ыалдьыттарыгар туох таҥастаах кэлэллэригэр сүбэлиэҥ этэй?

— Дьокуускайга кулун тутар ый – салгыҥҥа саас кэлэн иһэр тыына биллэр уонна күн чаҕылыччы тыгар кэрэ ыйа. Салгын температурата күнүс “- 10” кыраадыстан 30 кыраадыска диэри тымныйыан сөп, маныаха олоҕуран ыалдьыттар Европа кыһынын курдук таҥныахтарын наада. Дьокуускайга күүстээх тыал түһээччитэ суох, киһи тулуйар тымныыта. Хайдаҕын да иһин, ыалдьыттарга ыалдьытымсах хоту сиргэ сылаас буолуоҕа.

— Эн Виктор Лебедевы успуорка карьератын кэмигэр өйөөбүтүҥ уонна билигин успуортан барбытын кэннэ эмиэ өйүүгүн. Кини успуорка карьератын түмүктээбитин кэннинээҕи үлэтин-хамнаһын туһунан тугу кэпсиэҥ этэй?

— Успуортан бараат, Виктор Дьокуускай куорат баһылыгынан үлэлиир кэммэр миэхэ сүбэһит этэ. Үөһээ ахтан аһарбытым курдук, Виктор Арассыыйаҕа спортивнай  тустуу  федерациятын, Спортивнай тусту у норуоттар икки ардыларынааҕы федерациятын  кытта кэпсэтиилэри ыытыыга сүҥкэн оруоллаах. Билигин кини Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутаатынан талылынна. Маннык чаҕылхай спортсмен, успуорка уонна олоххо улахан уопуттаах киһи Саха сирин сайдыытыгар дьоһун кылаатын киллэриэҕэ диэн эрэнэбин.

— Эн көҥүл тустууга сыһыаныҥ хайдаҕый? Кэрэхсиигин дуу эбэтэр дьарыктаммытыҥ дуу?

— Мин саха норуотун төрүт успуордун көрүҥэр – хапсаҕайга үгүс аатырбыт чөмпүйүөннэр дойдуларыгар — Үөһээ Бүлүүгэ улааппытым. Ол иһин көҥүл тустуу миэхэ бастакы нүөмэрдээх успуор көрүҥэ. Араас салайар дуоһунастарга сылдьан, мин аатырбыт тустууктары, чөмпүйүөннэри кытта кэпсэппитим, үгүс сылларга Дьокуускай куоракка Көҥүл тустуу федерациятын салайбытым, онон успуор бу көрүҥэ сүрэхпэр чугас уонна үчүгэйдик билэбин.