Бэс ыйын 15 күнүгэр Ил Дархан э.т. Айсен Николаевка ыытыллыбыт мунньахха сааскы ыһыы хаамыыта уонна мелиорация боппуруоһа көрүлүннэ. Сүрүн иһитиннэриини бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров оҥордо.
edersaas.ru
Хаһаас от пуондата тэриллиэҕэ
Быйыл 492 тыһ. т оту, 11 тыһ. т сенаһы, 22 тыһ. т сиилэс соҕотуопкаланыахтаах. Хотууру от ыйын 1 күнүттэн тыаһатар, от ыйын 15 күнүттэн атырдьах ыйын 15 күнүгэр диэри охсуулаах ыйы биллэрэр сорук турар.
Айсен Николаев окко бэлэмнээх киирэри хааччыйан, бөдөҥ хаһаайыстыбаларга эрдэттэн былааннаммыт 100 мөл. солк. таһынан, чэбдигирдии чэрчитинэн 200 мөл. солк. бу ыйга ыытарга, сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ көрүллүбүт 90 мөл. солк. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр тиэрдэргэ дьаһайда. Туһаныллыбатах субсидия харчытын (21 мөл. солк.) хаһаас от пуондатын тэрийиигэ туттарга эттэ. Уматык сыаната үрдээбитинэн, отчуттары иэс хааччыйыыны быһаарарга соруйда.
Мелиорация үлэтэ тыын суолталанна
Иккис боппуруоһунан көрүллүбүт мелиорация салаатыгар уонунан сылларга куулайан кэлбит кыһалҕалар арылыннылар. Сиртэн үүнээйини ылыыга мелиорация быһаарар оруоллааҕа өйдөнөр эрээри, үбүлээһин ситэтэ суоҕунан, эбийиэк аҥаара туһаныллыбат. Ууну халытан нүөлсүтэр 40 ситимтэн 19-һа, сири куурдар 126 ситимтэн 51-э эрэ үлэлииллэр. Бу эбийиэктэри толору туһаннахха, гектар ахсыттан 18-25 ц от оттонуо, эбэтэр көннөрү ходуһатааҕар икки төгүл элбэх от ылыллыа этэ. Нүөлсүтэр ситимнэри өрөмүөннүүргэ 700-760 мөл. солк., куурдар ситимнэри чөлүгэр түһэрэргэ 250 мөл. солк. наада.
Ходуһаны, бааһынаны тупсаран оҥоруу кээмэйэ сыллата аччыыр. 2013 с. харчы 5 тыһ. гектар сири оҥорорго көрүллүбүт буоллаҕына, быйыл үлэ 1,4 тыһ. гектарга ыытыллар. Үп ситэ көрүллүбэтиттэн, урут хаһыллыбыт хоруулар айгыраан, ууну аһарар кыамталара кыччыыр, шлюз-регулятордар ситэ өрөмүөннэммэттэр, килиимэт сылыйыытыттан быһыттар туруктара мөлтөөн иһэр. Уон улууска иһэр ууну хааччыйар 73 водохранилище баарыттан 46-та өрөмүөнү эрэйэр. Халаантан 22 эбийиэк эмсэҕэлээтэ. Эһиил сааскы уу куттала суох ааһарыгар 10 быһыт өрөмүөннэниэн наада, онуоха 10 мөл. солк. ирдэнэр.
Айсен Сергеевич бу кыһалҕаны быһаарыыны уталытар сатамматын бэлиэтээтэ, Үп министиэристибэтэ 10 мөлүйүөнү көрөрүгэр сорудахтаата. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ оҥоһуллубут сири туһаныыны хонтуруолга ыларыгар эттэ. Түмүгэр:
— Кэнники биэс сыл устата оҥоһуллубут 16 тыһ. гектар сиртэн 60 % эрэ туһаныллара өйдөммөт. Бу ходуһалары чөлүгэр түһэрэргэ судаарыстыба үбэ кутуллубута, онон, улуустар оҥорторбут сирдэрин туһанарга эппиэтинэстээх буолуохтаахтар. Айылҕа төһө да кубулҕатырдар, сүөһү-сылгы кыстыыр аһылыгын толору хааччыныахтаахпыт, атын сиртэн оту тиэйэн тохтуохтаахпыт. От ыйыгар Уус Алдаҥҥа илин эҥээр улуустар мунньахтара буолуо, онно оттооһун, мелиорация боппуруостарын көрүөхпүт, — диэтэ.
Раиса СИБИРЯКОВА, “Саха сирэ» edersaas.ru