Саха сиригэр сөргүтүллэр электроэнергияны туһаныыга үтүө холобурдар баар буолан эрэллэр.
“Саха Лайтинг” ХЭУо, оҥорон таһаарар-таҥар хампаанньа олоххо киллэрбит пилотнай бырайыагын Сэргэлээх шоссетын 1 №-дээх дьиэтигэр көрүөххэ сөп. Бу дьиэҕэ туруоруллубут 144 люминесцентнай лаампаны (сылга 168 квт) датчиктаах светильниктарга уларыппыттар. Бу түмүгэр уот төлөбүрүгэр ороскуот аччыыра уонна 5 сыл 11 ыйынан тэрил бэйэтин ороскуотун олоччу сабара күүтүллэр. Панеллар дьиэ кырыыһатын үрдүгэр туруоруллубуттар, оттон бу тэрили салайар оборудованиелардаах ыскаап дьиэ чардаагар эбэтэр үөһээ мэндиэмэн кирилиэһигэр туруоруллар кыахтаах.
Маны сэргэ, тустаах хампаанньа суолга куттал суох буолуутун хааччыйарга күн электростанциятын көмөтүнэн таҥмыт светофордарын куоракка эрэ буолбакка, тыа сирдэригэр, дэриэбинэлэртэн тэйиччи сытар суолларга эмиэ туһаныахха сөп. Биһиги хараҥа тымныы кыһыммытыгар олус сөптөөх уонна наадалаах тэрил быһыылаах. Маннык светофору туруорарга уот ситимэ уонна кабелы тардыы наадата суоҕа сөхтөрдө. Сыаната да удамыр – 23994 солкуобай. Ити туһунан П.А.Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын иннинээҕи болуоссакка “Россияҕа Уһук Илиҥҥэ сөргүтүллэр энергетика сайдыыта” норуоттар икки ардыларынааҕы V кэмпириэнсийэҕэ анаан туруоруллубут быыстапка кэмигэр Саха Лайтинг” (сал. И.В.Котоконов) хампаанньа бырайыактааччыта Айталина Степанова сэргээбит, сэҥээрбит дьоҥҥо кэпсээтэ. Бу уонча үлэһиттээх дьоҕус тэрилтэ аэропортарга кыһыҥҥы күн сырдыгын уһатан биэрэр тэрили таҥмытын, хоту дойду салайааччылара интэриэһиргиэхтэрэ. Ол да иһин, тэрилтэ “Дьоҕус авиация” ассоциациятын кытта бииргэ үлэлииргэ сөбүлэһии түһэрсибит. Маны көдьүүстээхтик олоххо киллэрдэххэ, туһаннахха, ордук дьону быыһыы көтөр бөртөлүөттэр эҥин түһүүлэригэр-тахсыыларыгар көмөлөөх буолсу быһыылаах. Быыстапканы көрө кэлбит Дьокуускай куорат хаһаайыстыбатын тутаах исписэлииһэ Иосаф Коркин бу хампаанньаттан хайы-үйэ светодиоднай светильниктары ылан туруорбуттарын, ордук Тулагы-Киллэмҥэ олохтоохтор маннык тэрили биһирээбиттэрин эттэ.
Норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэ аһыллыытыгар СӨ Ил Дархана Егор Борисов планета ураты регионун – Саха сирин уратытын туһунан эттэ. Кини, кэмпириэнсийэ сөргүтүллэр энергетиканы сайыннарыыга бииргэ үлэлээһиҥҥэ дьиҥнээх былаһаакканан буолбутун бэлиэтээтэ. Айылҕа күүһүн таба туһанарга, онуоха Саха сирэ инвестиционнай бэлиитикэни ыытыыга саамай көхтөөх субъект буоларын киэн тутта холобурдаата.
АХШ Владивостокка генконсула Майкл Киаз энергетика эйгэтигэр норуоттар икки ардыларынааҕы хайысханы тутустугут диэн махталын биллэрдэ. КНР Хабаровскайга генконсула Лю Цюань уу, уот энергията дьоһун хайысха буоларын тоһоҕолоото. Киһи-аймах сайдыытыгар, килиимэти быыһааһыҥҥа сөргүтүллэр энергетика төһүү күүс буолуоҕун ыйда уонна салгыы бииргэ үлэлииргэ ыҥырда. Япония Сайдыыга департаменын дириэктэрэ, NEDO сал. Эиичи Хомма бэлэмнэнэн кэлбит презентацията сэҥээриини ылла. Кини энергетикаҕа саҥа технологиялар киириилэрин бэлиэтээтэ. Бу NEDO 1980 с. ыла энергия саҥа көрүҥнэринэн дьарыктанарын холобурдаата. Сөргүтүллэр энергетиканы олоххо хото киллэрии уустук суоллаах-иистээх дойдуга дизельнэй уматыгы тиэйиини аччатарын эттэ. Кини этэринэн, бу ыытыллар үлэлэргэ энергетическэй менеджмены сайыннарыахха наада. Ол эрээри, тырааныспар тиһигэр көрсүллэр күчүмэҕэйдэр таҥар үлэни ыытарга, генератордары уларытарга харгыстыахтарын сөбүн эттэ. “РусГидро” ПАО кэскиллээх сайдыыга департаменын дириэктэрэ Алексей Каплун тэйиччи сытар сирдэри, туһанааччылары хааччыйыыга чопчу үлэ ыытылларын, быйыл 3 саҥа күн станцията үлэҕэ киирэрин иһитиннэрдэ. Энергетикаҕа бу хайысханы тутуһуу экологияҕа эмиэ көмөлөөҕүн бэлиэтээтэ.
Научнай-практическай кэмпириэнсийэ кэмигэр “Арҕаа уонна Илин: бастыҥ технологиялар уонна бырайыактар”, “Нормативка олоҕуран сүрүннээһин, судаарыстыба өйөбүлэ уонна сөргүтүллэр энергетиканы үбүлүүр кыахтар”, “Сөргүтүллэр энергетика бырайыактарын олоххо киллэриигэ Россия уопута” уо.д.а тимэлэргэ киэҥ кэпсэтии буолуоҕа.
Санатан эттэххэ, кэмпириэнсийэҕэ Россия, Япония, Кытай, АХШ, Германия, Казахстан,Узбекистан бэрэстэбиитэллэрэ, уопсайа, 112 хампаанньаттан кытталлар. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттары күлүмүрдэс күнүнэн көрсүбүт Саха сирэ күн уотун хото туһанарга кыттааччыларга саҥа, сонун идеялары киллэриэ турдаҕа.
Женни СТРЮКОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru