Аҕыйах хонуктааҕыта “Айыы Кыһата” оскуола туспа оскуола буолан бүтэр үһү”, “Территориянан үөрэх комплексыгар киирэр, номнуо бырайыага оҥоһуллубут үһү” диэн сурах иһиллибитэ. “Тыала суохха мас хамсаабат” дииллэр. Ити сурах тарҕанаатын кытта, аны “Дьокуускай куораттааҕы” уокурук Үөрэххэ управлениетын ити үөһэ этиллэр бырайыагын хаартыскаҕа түһэрэн тарҕаппыттара.
Былдьаһык оскуола
Бастакынан, “Айыы Кыһата” оҕону уу сахалыы иитэр, үөрэтэр, ону ааһан сахалыы эйгэлээх тарбахха баттанар соҕотох оскуола буоларын бэлиэтиир оруннаах. Төрөппүттэр, оҕолоро саха төрүт үгэстэрин умнубакка эттэригэр-хааннарыгар иҥэринэллэрин туһугар күүстээх үлэни ыыталлар, түмсүүлээхтэр.
Иккиһинэн, төрөппүттэр бэйэлэрэ туруорсан, сүүрэн-көтөн тэрийтэрбит оскуолалара. Ол сокуонунан көҥүллэнэр.
Үсүһүнэн, маҥнай утаа тэриллэригэр, арыый аҕыйах оҕо үөрэнэ киирбитэ буолуо эрээри, кэлин ити эрэ оскуолаҕа оҕотун үөрэттэрэ биэриэн баҕалаах төрөппүт биллэ эбиллибитэ. Инньэ гынан, күн бүгүн 600-чэкэ оҕо үөрэнэр. 13 сыл устата, Оҕо дыбарыаһыттан көҥүллэтэн, баара-суоҕа 10 кэбиниэккэ (!) үөрэнэн, астарын үрүксээктэригэр сүгэ сылдьан, эт-сиин өттүнэн эрчиллэллэригэр үрдүттэн усулуобуйата суох үөрэнэн кэллилэр. Онон оскуола бырайыага оҥоһуллан, маҥнайгы сыбаайата түспүтүгэр, оҕолор барахсаттар хараҥаҕа сырдык тыкпытын кэриэтэ үөрбүттэрэ. Ити курдук, Дыбарыаска быстах үс ыйга уларсан үөрэниэхтээх дьон, букатын 13 сыл тардылыннылар.
Кистэлэҥ бырайыак…
Дьокуускай куораттааҕы үөрэх управлениета иһитиннэрбитинэн, 203-с микро-оройуоҥҥа генеральнай былаан быһыытынан 4 эбийиэк (550 миэстэлээх оскуола, 315-тии миэстэлээх икки уонна 240 миэстэлээх биир уһуйааннар) тутуллуохтаах эбит. Итиэннэ 2019-2020 сылларга үлэҕэ киирэр курдук, өссө биир 360 миэстэлээх оскуола былааннаммыт. Бу барыта биир комплекска (ТОК) киириэхтээх. Интэриэһинэйэ диэн, бу былаан туһунан эрдэ ханна даҕаны быктарбатахтар. Оччотугар барыта кистэлэҥинэн оҥоһуллубут дуу, диэх санаа үөскүүр.
Баҕар, ким эмэ, “Айыы Кыһата” тоҕо ол комплекска киирэрин төрөппүттэр утарсалларый диэн ыйытыаҕа. Хоруйа биир. Биир комплекска киирдэ даҕаны, сахалыыны сэргэ, нууччалыы тыллаах кылаас эмиэ арыллар. Оччотугар бу сыллар устата туруулаһан туран олохтообут сахалыы эйгэлэрэ ыһылларыгар тиийэр. Төрөппүттэр ол иһин дьаахханаллар.
Тустаах боппуруоска быһаарыы ылаары итиэннэ билиҥҥи балаһыанньаны билсээри, “Айыы Кыһата” оскуола дириэктэригэр Л.П.Шамаеваҕа хас да төгүл төхтүрүйэн төлөпүөннээн көрдүбүт да, таба туппатыбыт.
Мэрия: Комплексы тэрийии бары эрэгийиэннэргэ баар уопут
Василий Петров, Дьокуускай куораттааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыга:
— Микро-оройуон биир кэлим сиргэ тутуллан турар буолан, былааҥҥа киирбит уhуйааннар уонна оскуолалар тутуулара бэйэ-бэйэлэриттэн чугас тураллар. Билигин 3-18 диэри саастаах оҕолору утумнаан үөрэтии соруга турар буолан, үөрэх биир кэлим комплексын тэрийэр туһунан боппуруос көрүллүбүтэ. Бу 5 тутуу комплекска киириэх уонна оскуола иннинээҕи саастаах оҕолортон саҕалаан, уопсай үөрэхтээһиҥҥэ тиийэ хабыах этэ. Комплекстары тэрийии уопута Москваҕа эрэ буолбакка, Арассыыйа атын эрэгийиэннэригэр эмиэ баар холобур.
Оттон биһиги түгэммитигэр, “Айыы Кыһатын” куорпуһугар саха тыллаах оҕолору үөрэтэр, иитэр уонна сахалыы эйгэни оннунан хаалларарга усулуобуйа үөскүөх этэ. Уопсайынан, судаарыстыбаннай уонна төрөөбүт тылларга тирэҕирэн, араас тылы сайыннарар эйгэни тэрийэргэ комплекс кыаҕа улахан. Аны үөрэх аныгы ыстандаарда ирдиирин курдук, тус-туспа үөрэтэр былааннардаах үрдүкү кылаастарга араас хайысхалары талан үөрэммит 100-чэкэҕэ тиийэ үөрэнээччи оскуоланы бүтэриэх этэ. Ону сэргэ, инклюзивнай үөрэхтээһиҥҥэ усулуобуйа олохтонон, доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолор уһуйаантан саҕалаан, оскуоланы бүтэриэхтэригэр диэри биир комплекс иһигэр үөрэнэллэрэ, биир кэлим бырагырааманан салайыллаллара табыгастаах буолуон син этэ. Билиҥҥи туругунан, “Айыы Кыһата” туспа оскуоланы быйыл балаҕан ыйын маҥнайгы күнүгэр тэрийэри былаанныыбыт. Оскуола 2019 сыл тохсунньутугар диэри билиҥҥи аадырыһыгар үлэлиэҕэ. Тутуу үлэҕэ киирэригэр үөрэнээччилэр уонна үлэһиттэр, эрдэ былааннаммытын курдук, 203 микро-оройуоҥҥа саҥа дьиэҕэ көһүөхтэрэ, үөрэх дьыла салҕанан барыаҕа. Оскуолаҕа оҕону ыларга бигэргэтиллибит территория иhигэр олохсуйан олорор нэhилиэнньэ бүттүүн баҕата учуоттаныахтаах.
Төрөппүттэр: Сахалыы эйгэбит ыһыллыан баҕарбаппыт
Владимир Ю, төрөппүт түмсүүтүн салайааччыта, аҕалар түмсүүлэрин чилиэнэ.
— “Айыы Кыһата” оскуоланы үөрэх территориянан комплексыгар киллэрээри гыналларын истэн баран, оскуола ыһыаҕын кэмигэр тута мунньахтаабыппыт, сарсыныгар 60-ча төрөппүт Дьокуускай куораттааҕы үөрэх управлениетыгар тиийбиппит. Начаалынньык В.В.Петров кыттыылаах мунньах буолбута. Биһиги бэйэбит көрдөһүүбүтүн суругунан суруйан биэрбиппит. Ол кэнниттэн аҕыйах хонон баран управление педагогическай састаабы кытта көрсүбүтэ. Онно “Айыы Кыһата” бэйэтэ туспа юридическай сирэй буолар, үөрэнээччилэр, кэлэктиип саҥа оскуола дьиэтигэр көһөр диэн иһитиннэрбиттэрэ. Ол эрээри, аны күһүн эһиги оскуолаҕытыгар нууччалыы тыллаах кылаастар арыллыахтара суоҕа диэн мэктиэ биэрбэттэр.
Биһиги, дьиҥэр, сахалыы үөрэниэн баҕалаах оҕолор баар буоллахтарына, утарбаппыт. Ол эрээри, биһиги оскуолабыт атыттартан уратыта диэн, балаҕан ыйын 1 күнүн бэлиэтээһинтэн саҕалаан куйуурга тиийэ, үөрэх дьыла түмүктэниэр диэри туох баар тэрээһин барыта уу сахалыы барар. Холобура, нууччалыы тыллаах оҕолор кэллэхтэринэ, өйдөөмүөхтэрин, төрөппүттэрэ тоҕо нууччалыы саҥарбаккыт диэхтэрин, онтон сылтаан атааннаһыы тахсыан сөп. Онон “Айыы Кыһата” хайдах үлэлии олорбутун курдук үлэлииригэр, туспа буруо таһаарынан, оҕолорбут төрөөбүт тылларынан тирэхтэнэн салгыы сайдалларыгар кыах биэрэллэригэр баҕарабыт. Биһиги халлаантан тугу да ылан эппэппит, Арассыыйа, Өрөспүүбүлүкэ Конституцияларыгар олоҕуран бэйэбит бырааппытын көмүскүүбүт.
Түмүк
Дьокуускай куораттааҕы үөрэх управлениетын суругуттан көрдөххө, “Айыы Кыһата” туспа оскуола буолан буолара быһаарыллыбыт. Ол эрээри, төрөппүттэр туорсалларын курдук, бу сылларга үлэлээн кэлбит услуобуйата олохтонуо диир уустуктардаах. Тоҕо диэтэххэ, тутуллубутунан көрдөххө, 2018-2019 үөрэх дьылыгар “Айыы Кыһата” оскуола уонна биир уһуйаан эрэ үлэҕэ киирэр кыахтаах. Аны туран, аҕыйах сылтан бэттэх куоракка оҕолору оскуолаҕа олорор сирдэринэн ылаллар. Оччотугар оҕолорун нууччалыы үөрэтиэн баҕалаах төрөппүттэр “Айыы Кыһатыгар” эбии кылааста аһыҥ диэн модьуйуохтарын сөп. Төрөппүт быһыытынан инньэ диир толору бырааптаахтар. Үөрэх управлениетыттан туоһуласпыппытыгар: “Айыы Кыһатыгар” нууччалыы тыллаах кылаастар аһыллаллара дуу, аһыллыбаттара дуу, муниципалитет 203 микро-оройуон нууччалыы тыллаах кылааска үөрэниэн баҕалаах оҕолорго туох атын усулуобуйаны тэрийэр кыахтааҕыттан тутулуктаах. Уопсайынан, 203 микро-оройуоҥҥа олорор оҕолор иитиллэр уонна үөрэнэр усулуобуйаларын тэрийии – биир улахан боппуруос”, — диэн хоруйдаатылар.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru