Антоновка «айдааннаах» Кыталыктаах түөлбэтигэр быйыл ыаллар кыстыахтара

Октябрьскай – Ньурба улууһугар саамай улахан нэһилиэк. Манна сурукка 3 тыһ. кэриҥэ киһи киирэн сылдьар, оттон нэһилиэк баһылыга Дмитрий Михайлов этэринэн, дьиҥ олорооччута 4 тыһ. тахса киһи буолар.

Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Ону Антоновка (сэлиэнньэтин аата) улуус киинин, Ньурба куораты кытта силлиһэ кэриэтэ сытарынан уонна дьиэ-уот туттарга табыгастаах киэҥ-куоҥ хочо сир буоларынан быһаарыахха сөп. Сыччах ааспыт сыл сэтинньитигэр 72 уһаайбаны эбии быһан биэрбиттэр. Сэлиэнньэ урукку чэрчитигэр 777 кэтэх дьиэ баарын таһынан, кэлиҥҥи сылларга 300-чэлии уһаайбалаах Лэппириэн, Атах уонна өрүс үрдүгэр 30-чалыы уһаайбалаах “Крахмал-1”, “Крахмал-2” диэн дьикти ааттаах түөлбэлэр үөскээбиттэр. Өссө “Крахмал-3” бырайыагын оҥотторо сылдьаллар. Итилэргэ барытыгар уотун-күөһүн тартарыахха, суолун-ииһин оҥотторуохха диэтэххэ үлүгэрдээх үп, сөҕүмэрдээх үлэ эрэйиллэрин бүтэй эттээх киһи даҕаны сэрэйэр ини.

Кэлбит үп тоҕо төннүбүтэ

Мин Антоновкаҕа таарыйбыт уонна нэһилиэк баһылыгын көрсүбүт соругум букатын атын этэ: били РФ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин тыа сиригэр олорор дьиэни-уоту чөкө чөмөхтөөн тутууга бырагырааматын көмөтүнэн тутуллар Кыталыктаах түөлбэ инники дьылҕатын сураһыы. Дмитрий Александрович маҥнай тоҕо туохтан сылтаан бытаарыы тахсан, айдааны тардыбытын, ньурбалар мөлтөх аатырбыттарын маннык быһааран биэрдэ:

— Саҥа түөлбэ бырайыагын 3 мөл. 600 тыһ. солкуобайга оҥотторбуппут. Госэкспертизаны ааһан, 214 мөл. солк. суумалаах үбү көмүскээбиппит. Ити үптэн бастакы түһүмэххэ 2016 сылга 142 мөлүйүөнэ “үлэлиэхтээҕэ”. Ол иһигэр федеральнайтан 72 мөл. солк. көрбүттэрэ. Кыттыгас үбүлээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 60 мөл., улуустан 16 мөл. солк. суумалаах үп түһэриллибитэ. Сакаасчыт — улуустааҕы инвестиция тутуутун управлениета Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта дуогабар түһэрсэн, ааспыт сыл от ыйын 12 күнүгэр хантараахха илии баттаспыттара. Бэдэрээттэһэн үлэлииргэ куонкуруска “Строймонтаж-2002” тэрилтэ кыайбыта. Ол кэмҥэ Бүлүү эбэбит уута түһэн хаалан, 12 тыһ. куб. м бытарытыллыбыт таас Дьокуускайтан уу суолунан кэлиэхтээҕэ харгыстаммыта. Инньэ гынан, федеральнайтан 6 мөл. солк. суумалаах  үп ороскуоттанан, түөлбэ 8 уулуссатыгар буор кутуллубута. Улуус үбүнэн 1,5 мөл. солкуобайга уот тардыллыбыта. Сыл бүтэһигэр кыайан туһаммакка, федеральнай хааһынаҕа 66 мөл., өрөспүүбүлүкэ киэнигэр 60 мөл. солкуобайы төннөрбүппүт…

Оччоҕуна хайдах буолаллар?

Билиҥҥи туругунан, Кыталыктаахха 26 дьиэ тутуллан, 20-чэ дьиэ акылаата түһэриллэн турар. Ити иһигэр 12 дьиэ 2014 с. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин тус сыаллаах бырагырааматынан уонна 6 дьиэ былырыын эмиэ субсидия көмөтүнэн тутуллубуттар. Саҥа түөлбэҕэ барыта 100 уһаайба быһыллыбыт. Онон Дмитрий Михайлов быйыл сайын 70 дьиэни тутарга улахан соругу туруорарын эттэ. Ыаллар дьиэлэрин бэйэлэрин үптэригэр, үгүстэр Алмаасэргиэнбаантан чэпчэтиилээх кирэдьиити ылан, ипотека көмөтүнэн тутталлар эбит. Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, ыаллар бары дьиэлэрин толору хааччыллыылаах гына оҥосторго дьулуһаллар.

Оттон ыал олбуорун иһиттэн таҕыстаргын эрэ суол (уулусса), уот ситимэ, сырдатыы, атыннык эттэххэ, инфраструктура өттө барыта кыттыгас үбүлээһин суотугар оҥоһуллар. Били, төннөрүллүбүт федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэ үптэриттэн төһөтө төннөр дуу, суох дуу? Дмитрий Александрович этэринэн, үөһэ Москуба чунуобунньуктарын таһымыгар “Дьокуускайтан сүүсчэ көс ыраах олоробут, сайын суолбут быстар” диэн өйдөтүһүү кэнниттэн улуус салалтата Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта 92 мөлүйүөҥҥэ хос сөбүлэһии түһэрсибит. Федеральнайга төннөрүллүбүт 66 мөлүйүөнтэн 6-тын ыһыктыбыттарыгар махтал  (“хойутаабыттарын” буруйугар аспаал оннугар таастаах кумах уонна бытарытыллыбыт таас уулуссаланар буолбуттар). Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 43 мөл. солк. тиийиэхтээх.

Иккис түһүмэххэ улуус бэйэтин бүддьүөтүттэн 84 мөл. солк. кээмэйдээх үбү биэрбит: кыбартаал хочуолун тутууга – 20 мөл., уот ситимин тардыыга – 21 мөл., уулуссалары сырдатыыга, ититии ситимин тардыыга уонна суолга – 43 мөл. солкуобай. Онон быйыл ахсынньыга диэри көрүллүбүт үп толору туһаныллан, Кыталыктаах оҕо-уруу саҥатынан туолуо турдаҕа. Билиҥҥитэ Кыталыктаахха икки ыал кыстаата. Олортон биирдэстэрэ – Александр Тихоновтаах (хаартыскаларга көрүҥ).

Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.