Арассыыйаҕа эбии үөрэхтээһин хамсааһына тэриллибитэ 100 сыла. Бэлиэ даата чэрчитинэн Дьокуускайга “Эбии үөрэхтээһиҥҥэ саҥаны киллэрии: уопут уонна инники кэскил” диэн эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы III научнай-практическай кэмпириэнсийэ буолан ааста.
Тэрээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ бары улуустарын эбии үөрэхтээһинин тэрилтэлэрин салайааччылара, үлэһиттэрэ, ону тэҥэ, федеральнай эспиэрдэр, төрөппүттэр кытыннылар.
1918-2018 сыл
Арассыыйаҕа эбии үөрэхтээһин сайдыыта киэҥ, баай историялаах. Ол курдук, өссө XVIII үйэҕэ оскуоланы таһынан дьарыктар үөдүйэн барбыттара. Аан маҥнайгы куруһуоктартан биирдэстэринэн Петербурга кадеттар куорпустарыгар П.Сумароков литэрэтиирэҕэ куруһуога буолар. Кини иитиллээччилэрэ “Праздное время, в пользу употребленное” диэн сурунаалы таһаараллара. XVIII үйэ бүтүүтэ Екатерина II бирикээһинэн сиэнигэр аналлаах маҥнайгы оҕо паарката аһыллар.
1898 сыл муус устарыгар Харьковтааҕы пааркаҕа Арассыыйаҕа аан бастакытын үөрэнээччилэр маһы олордууларын бырааһынньыгын тэрийэллэр. Ити тэрээһиҥҥэ куорат 28 норуодунай училищета кыттар. Онтон РСФСР Үөрэҕириигэ норуодунай комиссариатын иһинэн оскуоланы таһынан үөрэх салаатын аспыттарыгар, 1917 сыл сэтинньитигэр, судаарыстыба таһымыгар оскуоланы таһынан үөрэхтээһини сайыннарар быһаарыыны ылыммыттара.
Эһиилигэр 1918 сыл бэс ыйын 15 күнүгэр биолог Борис Всесвятскай эдэр натуралистар уонна айылҕаны таптааччылар биологическай станцияларын олохтуур. Бу – дойдуга эбии үөрэхтээһин судаарыстыбаннай систиэмэтигэр олук уурбут хамсааһынынан ааҕыллар. Оҕолор интэриэстэрин учуоттаан Арассыыйаҕа ботаниктар, ууну сөбүлээччилэр, орнитологтар маҥнайгы куруһуоктара баар буолаллар. 1925 с. итилэри сэргэ, гидрометеорологтар, кыылы, хонууну, сибэккини сэҥээрээччилэр куруһуоктара эбиллэллэр.
Бүгүҥҥү күн
Саха сиригэр оскуоланы таһынан дьарык 1937 сыллаахха Пионердар уонна үөрэнээччилэр дыбарыастара аһыллыаҕыттан саҕаламмыта. Бүгүҥҥү күҥҥэ эбии үөрэхтээһин оҕону лиичинэс быһыытынан иитиигэ, үөрэтиигэ улахан суолталаах. Кэлин, сүрүн үөрэхтээһини кытта биир таһымҥа тахсан эрэр.
Судаарыстыбаннай эбии дьарык өҥөтүн тэрийиинэн 225 тэрилтэ дьарыктанар. Арассыыйа 37 субъегар 51 “Кванториум” технопаарка үлэлиир. Дьокуускайга “Кванториум” былырыын аһыллыбыта. Итини таһынан эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрэ хас улуус аайы үлэлииллэр. Кэлин чааһынайдар өҥөлөрө хото киирэн эрэр.
Сарсыҥҥы күн
Дойду бэрэсидьиэнэ эбии үөрэхтээһининэн дьарыктанар оҕо ахсаанын 2020 сылга 70-75 % тиэрдиэххэ диэн сорук туруорбута. 10 хайысхалаах “Үөрэх” национальнай бырайыакка бу салаа дьоһун миэстэни ылар. Холобур, “Хас биирдии оҕо ситиһиитэ” федеральнай бырайыак.
Сыыппаралар, чахчылар
181,5 тыһ. үөрэнээччиттэн
136 тыһ. оҕо эбии үөрэхтээһининэн дьарыктанар
6 тыһ. педагог үлэлиир
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалар: интэриниэттэн