«Арассыыйа дьахталларын туһугар» баартыйа салайааччытынан Анжелика Андреева талылынна

«Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын отчуоттуур, бырабылыанньа саҥа састаабын талар кэмпириэнсийэтэ буолла. 

edersaas.ru

«Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа 2012 сыл ыам ыйын 17 күнүгэр тэриллибитэ. Арассыыйа 44 регионугар бэрэстэбиитэллээх.

Баартыйаны телесуруналыыс, Афганистаҥҥа уонна Чечняҕа тиийэн сытыы телевизионнай матырыйааллары оҥорбутун иһин «Хорсун быһыы» уордьанынан наҕараадаламмыт  Галина Хавраева салайар.

«Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаата 2013 с. кулун тутар тутарга тэриллибитэ. Баартыйа биэс сыллааҕы үлэтин отчуоттуур кэмпириэнсийэҕэ өрөспүүбүлүкэ 12  улууһуттан 26 дэлэгээт кыттыыны ылла. Өрүһүнэн сылдьар суол сабылларын кэрэйбэккэ, Тааттаттан, Амматтан тиийэ кэлбиттэр, Мииринэйтэн, Дьааҥыттан эмиэ дэлэгээттэр бааллар. Суруналыыстар тэрээһиҥҥэ кэлбит дьахталлар бары кыһыл көстүүмнээхтэрин бэлиэтии көрдүбүт.

Бу баартыйа чилиэннэрин, нууччалыы эттэххэ, «униформалара» эбит. Биэс сыллааҕыта кинилэр маннык кыһыл көстүүмнэринэн болҕомтону тардан, Ил Түмэн быыбарыгар киирсибиттэр. Ол да иһин буолуо, быыбар саҕана «кыһыл көстүүмнээх өйдөөх уонна кыраһыабай баартыйа» диэн ааттаабыттар.

— Аҕыйах ый иһигэр тэриллибит саҥа баартыйа алта тыһыынчаттан тахса куолаһы, ол  эбэтэр 2,19% ылан, Ил Түмэҥҥэ бэйэбит бэрэстэбиитэлбитин киллэрэр кыахтаммыппыт. Онон билигин Мииринэй оройуонуттан баартыйа тэриллиэҕиттэн актыыбынай үлэни ыытар Гульсум Бейсембаева  Ил Түмэн дьокутаатынан үлэлии сылдьар, — диэн саҕалаата бэйэтин биэс сыллаах отчуотун «Арассыыйа дьахталлара» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салайааччыта Альбина Черепанова.  Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Өлүөхүмэ, Амма, Мииринэй улуустарыгар баартыйа чилиэннэрэ бастыҥ үлэ уопутун атастаспыттар, дьахталлар кыһалҕаларын ырыппыттар, үөрэппиттэр, дьахтар арыгыга ылларыытын утары үлэни ыыппыттар. Арассыыйа географическай уопсастыбатын уонна СӨ Үөрэх министиэристибэтин кытта холбоһон, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Хайдах эбитий кини, мин Сахам сирэ?» диэн оскуола оҕолоругар викторина ыыппыттар.

Салгыы «Арассыыйа дьахталларын туһугар» баартыйа лиидэрэ кэскиллээх былааннарын билиһиннэрдэ:

— РФ Бэрэсидьиэнин граныгар «Уста сылдьар университет» («Плавучий университет») диэн бырайыагы олоххо киллэрээри үлэлэстибит. Бу күннэргэ үлэбитин анал хамыыһыйаҕа ыыттыбыт. Өскө граҥҥа кыайдахпытына «Дьокуускай-Өлүөхүмэ-Ленскэй- Дьокуускай» маршрутунан ХИФУ устудьуоннара, преподавателлэрэ, Арассыыйатааҕы географическай уопсастыба уонна биһиги баартыйабыт чилиэннэрэ бу улуустарынан уунан айанныы сылдьан историческай, географическай, биологическай, литературнай чинчийиилэри оҥоруо этилэр, — диэн санаатын үллэһиннэ  «Арассыыйа дьахталлара» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын салайааччыта Альбина Черепанова.

Отчуотун ситэрэн биэрэригэр баартыйа лиидэрэ Ил Түмэн дьокутаата Гульсум Бейсембаеваттан көрдөстө.

— Мин Мииринэйгэ оройуоннааҕы дьаһалтаны, норуоттар ассамблеяларын кытта ыкса үлэлэспит буолан, араас тэрээһиннэргэ актыыбынайдык кыттарым. Онно хайаан да бэйэм баартыйабын сирэйдиирим. Онон актыыбынай үлэни ыытарга ахсаан улахан оруолу оонньообот. Ол эрээри Ил Түмэн дьокутаата буолан,дьиэ кэргэҥҥэ, ийэҕэ уонна оҕоҕо туһуламмыт сокуоннарга даҕаны, атын да социальнай хайысхалаах боппуруостарга баартыйабыттан соҕотоҕум мэһэйдиир түгэннэрдээҕэ. Хаһыа да буоллахпытына, тылбыт ылыннарыылаах даҕаны, өйөбүллээх да курдук сананаҕын, — диэн бэлиэтээтэ Ил Түмэн дьокутаата.

Тыл эппит дэлэгээттэр Гульсум Бейсембаеваҕа, төһө да баартыйаттан соҕотох буоллар, Ил Түмэн дьокутаатын быһыытынан олус көдьүүстээх үлэни ыытарыгар истиҥ махталларын тиэртилэр. Ол курдук, Гульсум Агзамовна олохтоох салайыныы бастайааннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта, наука, үөрэх, култуура уонна иһитиннэрэр-биллэрэр сириэстибэлэр бастайаааннай кэмитиэттэрин чилиэнэ, дьиэ кэргэн уонна оҕо дьыалаларын, ыччат уонна уонна физическэй култуура уонна спорт бастайааннай кэмитиэттэрин чилиэнэ.

«Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаата бүгүҥҥү күҥҥэ өрөпүүбүлүкэҕэ улуустарыгар 300 чилиэннээх. Баартыйа лиидэрдэрэ Альбина Черепанова уонна Гульсум Бейсембаева:

— Бастаан утаа атахпытыгар турарбытыгар СӨ Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэрин сойууһун салайааччылара олус улахан көмөнү, өйөбүлү оҥорбуттара. Биһиги кинилэргэ махталбыт муҥура суох. Онон дьахталлар бары сомоҕолоһон, биир бэлитиичэскэй бырагыраама оҥорон,  бу күһүн буолар Ил Түмэн быыбарыгар  кыттыахха, — диэн этии киллэрдилэр.

Баартыйа салайааччыларын  СӨ Дьахталлар тэрилтэлэрин сойууһун өр кэмҥэ салайбыт, билигин бу уопсастыбаннай тэрилтэ Бочуоттаах бэрэссэдээтэлэ Валентина Кириллина:

— Дьахталлар сойуустара баартыйа ыытар үлэтигэр дьоһуннаах кылааттарын киллэриэхтэрэ, былаас салайар уорганнарыгар хото кыттыахтара, — диэн бэлиэтээтэ. Кини этиитигэр СӨ Бэрэсэдьиэнин иһинэн Дьиэ кэргэн уонна оҕо кэмитиэтин салайан үлэлэппит уопуттаах общественнай деятель Анастасия Божедонова эмиэ кыттыста:

— Дьахтар — дьиэ кэргэн тутула, ис тыына. Ол сиэринэн «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа бу биэс сыл устата ханнык да мөккүһүүгэ кыттыспакка, олус холкутук, сиэрдээхтик үлэтин ыытан кэллэ. Онон буолаары турар Ил Түмэн быыбарыгар кыттан, бэйэтин чилиэннэрин, тыа сириттэн, куораттартан олоххо көхтөөх дьахталлары түмэн бэлиитикэ суолугар үктэннэриэ, — диэн «Арассыыйа дьахталларын туһугар» баартыйаҕа эрэнэрин биллэрдэ.

Отчуоттуур кэмпириэнсийэ түмүгэр «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын бырабылыанньатын саҥа састаабын таллылар. Урукку састаапка 13 дьахтар баар эбит буоллаҕына, саҥа бырабылыанньа 15 киһилээх: Альбина ЧЕРЕПАНОВА, Гульсум БЕЙСЕМБАЕВА, Февронья ШИШИГИНА, Анна ПЕРМЯКОВА, Римма ГОРОХОВА, Анна МАРКОВА, Лидия АЛЕКСЕЕВА, Анжелика АНДРЕЕВА, Клара БУРНАШЕВА, Вера ДУШКЕВИЧ, Вероника ВИНОКУРОВА, Мария ПРОКОПЬЕВА, Светлана ЕФИМОВА, Мария РОЩИНА, Валентина ВАСИЛЬЕВА. Бу дьонтон сэттэтэ — урукку састаап дьоно. Кэмпириэнсийэ хонтуруоллуур-ревизиялыыр хамыыһыйаны талла. Онно Александра ДМИТРИЕВА, Ирина ШЕСТАКОВА, Ольга ПРУДЕЦКАЯ киирдилэр.

Бырабылыанньа састаабыгар киирбит дьахталлар кэмпириэнсийэ кэнниттэн мунньахтаан, «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын салайааччытынан СӨ Дьахталлар тэрилтэлэрин сойууһун бэрэссэдээтэлин,  «Кэскил» Оҕо бэчээтин кыһатын салайааччыта АНЖЕЛИКА АНДРЕЕВАНЫ таллылар.

Кэмпириэнсийэ кэнниттэн улуустартан кэлбит дэлэгээттэри көрсөн кэпсэттим.

Тамара ГАВРИЛЬЕВА, Амма улууһа: 

— Олус дириҥ ис хоһоонноох кэмпириэнсийэҕэ кыттыыны ыллым. Бу күннэргэ улуус салалтатыгар киирэн салайааччылары кытта көрсүһүөм. Баартыйабыт отчуотун уонна былааннарын кытта билиһиннэриэм. Улуус бары уопсастыбаннай тэрилтэлэрин кытта көрсөн, Ил Түмэҥҥэ биир мандаттаах уокурук дьокутаатыгар баартыйа чилиэннэриттэн хандьыдааттары туруорарга үлэлэһиэм. Баартыйа Амма улууһунааҕы салаатын туһунан  лиидэрдэрбит  кэмпириэнсийэҕэ бэрт иһирэхтик аҕыннылар. Кырдьык,  биһиги улууспутугар биэс сыллааҕы быыбарга олус элбэх куолаһы ылбыппыт.  Быйыл буолар күһүҥҥү быыбарга биһиги баартыйабыт лиидэрэ Ил Түмэн быыбарыгар сөптөөх бырыһыаны ыларыгар хайаан да өйөбүл оҥоруохпут. Уонна биир мандааттаахха баартыйабытыттан эдэр эрчимнээх хандьыдааты туруорарга үлэлэһиэхпит.

Вероника ВИНОКУРОВА, Нам улууһа:

— Мин «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа бырабылыанньатыгар талылынным. Биллэн турар, биһиги бэйэбит улуустарбытыгар баартыйа ыытар үлэтигэр актыыбынайдык кыттыһабыт. Сүрүн сорукпут — көхтөөх чилиэннэрбитин баартыйа аатыттан улуустааҕы салайар уонна бэрэстэбиитэллээх уорганнарга дьокутааттарынан талыыга үлэни тэрийии. Маны таһынан баартыйабыт тула дьахталлар сэбиэттэрин, автокулууптарын, араас интэриэстэринэн түмсүүлэри түмүөхпүт.

Ольга ПРУДЕЦКАЯ, Дьааҥы улууһа:

— Мин билигин Дьокуускайга олоробун. Ол эрээри төрөөбүт Дьааҥыбын кытта ыкса сибээстээхпин. Биһиги улууспутугар 8 дьахтар нэһилиэк баһылыгынан үлэлиир. Бу олус үчүгэй көрдөрүү. Кинилэр бары олус тахсыылаахтык үлэлии сылдьаллар. Мин санаабар, Ил Түмэҥҥэ дьахтар элбэх буоллаҕына, социальнай боппуростар үгүстүк ырытыллыа уонна быһаарыллыа этилэр. Онон дьахталлар Ил Түмэҥҥэ талылыннахтарына, туох эмэ суолталаах уларыйыы син биир тахсыа дии саныыбын.

Мария ПРОКОПЬЕВА, Дьокуускай куорат:

— Биһиги баартыйабыт салайааччытынан Анжелика Андреева талыллыбытын биһириибин. «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын лиидэрдэрэ саамай сөпкө бэлиэтээтилэр — бу баартыйа бэрт дириҥ историялаах СӨ Дьахталлар тэрилтэлэрин сойууһун өйөбүлүнэн киэҥ араҥаҕа тахсыбыта.  Уонна биэс сылы быһа биһиги уопсастыбаннай тэрилтэбитин кытта биир санаанан, биир хайысханан үлэлээн кэллэ. Дэлэҕэ даҕаны, Анжелика Андреева баартыйа салайааччытынан талыллыбыт буоллаҕына, «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай  баартыйа Бочуоттаах бэрэссэдээтэлинэн Альбина Черепанова талылынна. Онон мантан инньэ баартыйабыт саҥалыы тыыннанан, бэйэтин кэккэтин өрөспүүбүлүкэбит улуустарыгар хаҥатыаҕа.

… «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын салайааччытынан Анжелика Андреева талыллан,бу күннэргэ үлэтин саҕалыаҕа.  Бочуоттаах бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт Альбина Черепанова биэс сылы быһа ситиһиилээхтик үлэлэтэн кэлбит баартыйатын эрэллээх илиигэ туттарда. СӨ Дьахталларын тэрилтэлэрин сойууһун бэрэссэдээтэлэ Анжелика Андреева ааспыт сыл ахсынньытыгар РФ Дьахталларын сойууһун бюротугар талыллыбыта. Манна Арассыыйа 21 регионуттан эрэ чилиэннэри талбыттара. Саха дьахтара болҕомтоҕо ылыллан, сойуус салалтатыгар киириитэ олус улахан суолталаах.  Онон Анжелика Андреева Арассыыйа таһымыгар үлэлии сылдьар бу дьоһуннаах үлэтин хайысхата «Арассыыйа дьахталларын туһугар» народнай баартыйаны салайарыгар сүҥкэн өйөбүллээх буолара чахчы.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ», edersaas.ru

Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.