Арассыыйа учуонайа И.А. Красноносов уонна тас дойдуларга арыгы уопсастыбаҕа дьайыытын үөрэппит С. Ладерман быһаарыыларынан, ханнык баҕарар дойдуга туох баар куһаҕан көстүүлэр төһө арыгы атыыланарыттан тутулуктаахтар эбит.
Холобур, дойдуга, өрөспүүбүлүкэҕэ хас алкоголик баар буолара төһө арыгы атыыланарыттан тутулуктаах. Ону тэҥэ арыгылаан баран өлүү ахсаана, аһыы утахтан сибээстээх ыарыылар (цирроз, горячка, панкреатит), буруйу оҥоруу, күлүгээннээһин, итирик туруктаах суол саахаллара, үлэҕэ эчэйии, ыарыһах, итэҕэс оҕо төрөөһүнэ, о.д.а.
Элбэх чинчийиилэр этэллэринэн, төһө элбэх киһи “култуурунайдык” иһэр да, соччонон элбэх киһи алкоголик буолара биллэр.
Буор иһээччи буолбут дьону кытары үлэ улахан көдьүүһэ суоҕа биллэр. Ол оннугар арыгы атыытын хааччахтааһын, өйдөтөр, сэрэтэр үлэ ыытыллыахтааҕын учуонайдар сөпкө бэлиэтииллэр.
Оҕону дьыссаат, оскуола саҕаттан чөл олоххо иитэр, бэйэ холобурунан көрдөрөр ордук көдьүүстээх. Биһиги дойдубутугар тоҕо эрэ буолар буолбутун кэннэ, киһи арыгыга ылларбытын эрэ кэннэ, охсуһа сатыыбыт.
Нэһилиэнньэ тас дьайыыттан өлүүтэ билигин 2-с миэстэҕэ таҕыста, бу үксэ арыгылааһыны кытары сибээстээх (итирэн үлүйбүт, умайбыт, ууга түспүт, саахалга түбэспит, о.д.а.). Билигин Госкомстат этэринэн, Саха сиригэр арыгыттан сылтаан 300-чэ киһи суорума суолланар. 2010 с. 500 кэриҥэ киһи этэ. Ол аата аҕыйаан иһэр.
Билигин эдэрчи (20-40 саастаах), үлэлиир кыахтаах, дьоҕурдаах киһи өллөҕүнэ, үксүгэр ол төрүөтүнэн арыгылааһын буолар. Ол түмүгэр олохпут орто кээмэйэ арыгы атыытын кытары ыкса сибээстээх. 2010 с. олох орто кээмэйэ 65 эбит буоллаҕына, билигин 71 буолла, итинтэн үөрүөх эрэ тустаахпыт.
Түмүкпэр этиэм этэ, саха киһитэ инникигин сарбыныма, арыгыны атыылаһыма, адьарайы аһатыма!
Матвей Лыткин,
«Трезвая Якутия» уопсастыбаннай хамсааһын лиидэрэ,
edersaas.ru сайтка анаан.