“Миигин быыбар кэнниттэн баһылык үлэбиттэн ууратан эрэр. Быыбарга кинини утары үлэлээбитим иһин”, — диэн ис хоһоонноох суругу Мэҥэ Хаҥалас улууһун Дьабыыл нэһилиэгин дьаһалтатын исписэлииһэ Саргылаана Антонова Ил Дархаҥҥа, Идэлээхтэр сойуустарыгар, Киһи быраабын көмүскүүр боломуочунайыгар суруйбута.
Бу түгэн кэнниттэн Саргылаана Степановналыын бэйэтин кытары төлөпүөнүнэн кэпсэтэ сырыттыбыт. Кини онно: “Дьаһалтаҕа сүрүннүүр исписэлииһинэн 2003 сылтан үлэлиибин. Мин санаабар, баһылык быыбарга атын киһиэхэ үлэлээбитим иһин үлэбиттэн тохтотто. Билигин сааһым 45-һим. Биэнсийэҕэ тахсарым өссө да эрдэ. Икки оҕолоохпун, сиэннээхпин. Билигин үлэтэ суох хаалабын. Хайдах буолабын?” – диэн туоххаһыйа олорорун биллэрбитэ.
Тута сөрөөн, баһылык Сергей Сергучевка эрийэн, тугун, ханныгын билсибиппит. Санатан эттэххэ, Сергей Иннокентьевич быйыл балаҕан ыйыгар иккис болдьоҕор талыллан үлэлээн эрэр. Онон Саргылаана Степановналыын бииргэ үлэлээбиттэрэ ырааппыт. “Саргылаана Степановна сүрүннүүр исписэлиис быһыытынан дьаһалтаҕа үлэлээбитэ. Быйыл дьаһалтабыт структуратыгар уларытыылары киллэрбиппит. Сүрүннүүр исписэлиис дуоһунаһа сарбыллыбыта”, — диэн иһитиннэрэр кини. Оттон быыбар туһунан этэригэр: “Быыбарынан сибээстээн ууратта диэн суруйарыгар хоруйдуубун: быыбарга миигин утары тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Василий Березкин турбута. Билигин Василий Иннокентьевичтыын бэрт үчүгэйдик үлэлии сылдьабыт. Быыбар диэн быыбар. Үлэҕэ-хамнаска ону булкуйбаппын”, — диэн бэлиэтиир.
Манна даҕатан эттэххэ, Киин быыбардыыр хамыыһыйа сайтыгар баар быыбар боротокуолун көрдөххө, Сергей Иннокентьевич куоластааччылар 52,82 % ылан, иккис болдьоҕор анаммыт. Быыбарга кыттыы үчүгэй: нэһилиэккэ 482 быыбардааччы баар буоллаҕына, 388 киһи куоластаабыт.
Баһылык нэһилиэгэр тугу оҥордо диир буоллахха, 2013 сыллаахха кулууп саҥа таас дьиэҕэ көспүт. 2015 с. спортивнай саала инвестиционнай бырагырааманан өрөмүөннэммит. 2014 с. нэһилиэккэ исписэлиистэр олорор уопсайдара тутуллубут. Быйыл Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин хайысхатынан, оҕо оонньуур, спортивнай былаһааккалара үлэҕэ киирбиттэр. Ону таһынан, 50-ча ыал киин ититэр систиэмэҕэ холбоммут. Былырыыҥҥы үлэлэрин түмүгүнэн, Нэһилиэнньэлээх пууннары тупсаран оҥорууга улууска иккис миэстэни ылары ситиспиттэр. Тыа хаһаайыстыбатын өттүгэр үлэ баран, икки хотон тутуллан үлэҕэ киирбит. Онон нуораҕаналар Мэҥэ Хаҥаласка биир бастыҥ үлэлээх нэһилиэк быһыытынан биллэллэр.
Дьэ, онон түмүккэ дьыала туох диэн буолла? Икки өрүттэр атах тэпсэн олорон кэпсэтэн, биир тылга кэлэн олороллор. Саргылаана Степановна үлэлии олорбут дуоһунаһа сарбыллан, сокуонунан көрүллэринэн, алта ый устата хамнаһын толору ылыахтаах.
Биллэн турар, бу – чааһынай боппуруос, үлэһит уонна үлэлээччи икки ардыларынааҕы сыһыан. Омос көрдөххө, биир эрэ түгэн курдук эрээри, олохтоох салайыныыга бу маннык хабааннаах түбэлтэлэр хам-түм тахса тураллар. Аҕыйах сыллааҕыта Хаҥалас Өктөмүгэр дьокутааттар уонна баһылык тыл-тылларыгар киирсибэтэхтэрэ. Бүлүү улууһугар дьокутааттар эмиэ сатаспатахтара. Ити барыта Ил Түмэн мунньаҕынан быһаарыллыбыта. Бу соторутааҕыта Маҕан бөһүөлэгин баһылыгын утары нэһилиэнньэ өрө туран кэбистэ. Ити барыта түмүллэн, баһылыктарга, дьокутааттарга, муниципальнай сулууспа үлэһиттэригэр ирдэбили өссө күүһүрдэр.
Аграфена Кузьмина, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru.