Бүгүҥҥү суруйуубун Сунтаар улууһун холобуруттан саҕалыам этэ. Улууска МТС, «Билайн», «Мегафон» суотабай оператордар үгүс нэһилиэктэргэ үлэлииллэр эрээри, сибээс хаачыстыбата, интернет быста мөлтөх.
Анивера Акимова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/
Аны стационарнай төлөпүөннэрин оннугар мобильнайга көһөннөр, сорох түгэҥҥэ Суһал көмөҕө, баһаарынай сулууспаҕа да эрийэн тиийбэппит дэһэллэрин сыл ахсын Сунтаарга ыытыллар СӨ толорор былааһын отчуотун кэмигэр өрүү истэбин. Бу да сырыыга отчуот кэмигэр сибээс, интернет боппуруоһа мунньах бэбиэскэтиттэн түспэтэ. Аны урбаанньыттарга онлайн-хаассаны ирдиир буолуохтарыттан, тыа сирин эргиэмсиктэрин үлэтэ доҕолоҥнуур чинчилэммит. Дьиҥэр, сокуону оҥорооччулар регионнар ис туруктарын, инфраструктураларын олох үөрэппэт, билбэт эбиттэр дуу диэн санаа үөскүүр. Сибээһи сайыннарбакка туран, бу сокуону олоххо киллэриэ суох эбиттэр. Биир өттүнэн ыллахха, онлайн-хаасса кэскиллээх. Үп-харчы эргиирэ элбиир. Хачыгырыыр харчыны хармааныгар укта сылдьыбат киһи, маҕаһыыҥҥа киирэн пластиковай хаартанан төлөһөр кыахтаах. Ол эрээри, бу киин эрэ сирдэргэ табыгастаах уонна барыстаах. Интернетэ суох урбаанньыттар «ыт атаҕын туталларыгар» тиийэллэр.
СӨ сибээс уонна информационнай технология миниистирин солбуйааччы Прокопий Неустроев «Сахамедиа» иһинэн үлэлиир «Улуус олоҕо» бырайыак чэрчитинэн ыытыллыбыт «төгүрүк остуол» кэмигэр, Сунтаар улууһугар кэтэһиилээх оптикалара 2018 сылга кэлиэ диэн эрэннэрдэ. Кини этэринэн, билигин үлэлии олорор суотабай сибээс бары оператордара “Ростелеком” хампаанньа бас билэр магистральнай ситиминэн үлэлииллэр эбит. Ол аата ситими куортамнаһан олороллор. Бу ситиминэн Горнай, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Сунтаар улуустарыгар уонна Мирнэй, Ленскэй оройуоннарыгар баар суотабай оператордар туһаналлар. Бүгүҥҥү күҥҥэ бу ситим 100 бырыһыан туолан турар.
— Оптическай утах 2017 сылга Мирнэйгэ тиийдэҕинэ, салгыы ЛЭП-220 уот ситимин инфраструктуратын туһанан Сунтаар улууһугар аҕалыахпыт. Манна арҕаа уот ситимнэрин кытта техническэй усулуобуйаны оҥорууга үлэ барар. Иккиһинэн, Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕиттэн Бүлүүгэ диэри оптоволоконнай ситими оҥоруу барыаҕа. Ол аата икки өттүттэн саҕалаан, Үөһээ Бүлүүгэ эбэтэр Ньурбаҕа утарыта көрсүһүннэртээн холбуохтаахпыт. Онон бу ситим былаан быһыытынан 2018 сылга үлэҕэ киириэҕэ, – диэн Прокопий Петрович эбэн эттэ.
Улуус үрдүнэн биир банкомат
Сбербаан, почта отделениелара сорох нэһилиэктэргэ суох буолан, үлэһиттэр хамнастарын, оҕо босуобуйатын ылаары, үгүс үбү-харчыны, тырааныспар ороскуотун аахсыбакка айаҥҥа туруналлар. Холобур, Магаданы кытары ыаллаһа олорор Өймөкөөн улууһун үрдүнэн баара-суоҕа икки банкомат үлэлиир. Ону даҕаны «Сбербаан» эрэ банкомата. Уус Ньараҕа уонна Томторго. Онон нэһилиэктэргэ олорооччулар банкоматтан харчы устаары сүүһүнэн килэмиэтири айанныыллар. Банкомат алдьанар түгэнигэр, исписэлиис Дьокуускайтан кэлэрин кэтэһэллэр. Өймөкөөн, буолаары-буолан улуустарын киинэ – Уус Ньара арыычча ыраах баар. Дьокуускайтан тыһыынча кэриҥэ килэмиэтир…
Дьааҥыга эмиэ балаһыанньа кытаанах. Баатаҕай олохтооҕо Майя Горохова кэпсииринэн, бөһүөлэккэ «Сбербаан» биир банкомата баар эбит даҕаны, онтулара тиэхиньичэскэй өттүнэн моһуоктаан, үгүс дьону эрэйдиир. Аны уочаракка туран уһун күннэрин сүтэрэллэр. Арыт олох даҕаны мэлийэн төннөллөр. Сибээс араҕыстаҕына банкоматтар үлэлэрэ тохтуур. «Интернет баара эбитэ буоллар, олохтоохтор «Сбербаан-онлайн» өҥөтүнэн хото туһаныа этилэр. Ол эрээри нэһилиэктэргэ сибээс хаачыстыбата быста мөлтөх», – диэн этэр.
Дьиҥэр, тыа сиригэр интернет хаачыстыбата лаппа үчүгэй эбитэ буоллар, дьон мобильнай баанынан туһаныа этэ диэн «Россельхозбаан» Саха сиринээҕи салаатын дириэктэрэ Василий Тимофеев этэр. Оннугунан оннук ээ. Ол эрээри олохтоохтор хаһан хаачыстыбалаах интернетинэн хааччыллалларын кэтэстэхтэринэ, олох даҕаны пластиковай хаартанан туһаммакка, хамнастарын да ылбакка, ас-таҥас атыыласпакка олороллоругар тиийэллэр.
Сорох улуустар кииннэригэр интернет тубуста
«Ростелеком” бэйэтин үбүнэн ИСТА гаас ситиминэн Аллараа Кураанах, Өлүөхүмэ, Ленскэй уонна Мирнэй оройуоннарын курдаан, оптоволоконнай ситими тутууга инвестиционнай бырайыагын олоххо киллэрэн эрэр.
Дьокуускайтан бу күһүн ситими тардыы саҕаланан, номнуо Горнайга тиийдэ. Бу ситим Мирнэйгэ диэри тиийдэҕинэ, Дьокуускай – Горнай – Бүлүү – Үөһээ Бүлүү – Ньурба – Сунтаар – Мирнэй радиолинейнэй ситимтэн босхолонуохтаах.
Оператордар араас ньыманан сибээс хаачыстыбатын тупсара сатыыллара хайҕаллаах. Ол курдук, МТС хампаанньа туспа спутниковай ресурсаны атыылаһан, ханаалын кэҥэппитин туһунан Прокопий Неустроев этэр.
Оттон «Ростелеком» филиала «Сахателеком» былырыын ахсынньыттан саҕалаан Сунтаарга, Ньурбаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Бүлүүгэ уонна Бэрдьигэстээххэ интернетинэн туһаныыга хааччаҕа суох тарыыбы киллэрбиттэрин туһунан хампаанньа бырайыактарга үлэҕэ салаатын салайааччы Николай Кириллов «төгүрүк остуол» кэмигэр иһитиннэрдэ. Онон, олохтоохтор ыйга 3000 солкуобайы төлөөн онлайн режиминэн киинэни көрөр, муусуканы истэр, электроннай почтанан хаартысканы ыытар кыахтаммыттар.
Гектартан маталлар
Баан, маҕаһыын үлэтэ интернеттэн быһаччы тутулуктаах буолла. Хамнас, биэнсийэ, оҕо босуобуйата пластиковай хаартаҕа түһэр буолан, уу харчы суоҕуттан, маҕаһыыннарга мобильнай хаасса аппарааттара ирдэнэр буолла. Оннооҕор «Уһук Илин гектар» интернет нөҥүө түҥэтиллэн, сибээһэ суох дьон таах ытыс соттон хааллылар. Онон сибээс, интернет боппуруоһун уталыппакка быһаарар кэм тирээн кэллэ.
Анивера Акимова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/