Быйылгы бастыҥ олоҥхоһуттар. “Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэтэ быйылгы ыһыахтар түмүктэринэн көрүүтүгэр

 Никандр Тимофеев

Алдан куоракка ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар «Уол Дуолан» олоҥхону бэркэ толорон, «Истээччи биһирэбилэ» үрдүк анал аатынан бэлиэтэннэ.

Олоҥхоһут, уһуйааччы Никандр Прокопьевич Тимофеев 7 үөрэнээччитэ “Олоҥхо дойдутун оҕотобун” өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээлгэ Гран-при ылбыта. 20-тэн тахса оҕо — олоҥхоҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи араас куонкурустар лауреаттара.

Никандр Тимофеев 1934 с. Сунтаар улууһун Кутана нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Оҕо эрдэҕиттэн дойдутун олоҥхоһуттарын истэ улааппыта. СӨ үтүөлээх учуутала 1998 с. бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан баран, фольклор куруһуогун аһан (“Кыыһар туҥат”, “Дуоланнар” о.д.а.), оҕолору үөрэтиитин саҕалаабыта. 2006 с. кини сиэнэ Алексей Никифоров өрөспүүбүлүкэҕэ бастакы “Муҥха олоҥхотугар” кыайыылааҕынан тахсыбыта. Бэйэтин ураты ньыматынан биирдиилээн дьарыктаныытынан 30-тан тахса оҕо олоҥхоҕо уһуйуллан таҕыста.

Никандр Прокопьевич “Сосновый бор”, “Кэскил” курдук оҕо кииннэригэр уһуйааччыларга сүбэ-ама биэрэр, оҕолору эрчийэр. Олоҥхо тыйаатырыгар эдэр артыыстары үөрэтэр.

Николай Григорьев

Быйыл 2018 сылга  Алдаҥҥа ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн куонкуруһугар – олоҥхоҕо — Гран-при хаһаайына, Ил Дархан э.т. Айсен Николаевтан сабыс-саҥа “Лада” массыына сэртипикээтин тутта.

Эмиэ бу сайын Мэҥэ Хаҥаласка ыытыллыбыт олоҥхоһут Тоҥ Суорун 150 сылыгар аналлаах Олоҥхо ыһыаҕар сүрүн күөн-күрэс Кылаан бирииһин хаһаайына.

Николай Никитич 2011 с. Мирнэйгэ Олоҥхо ыһыаҕар – III истиэпэннээх дипломант, 2012 с. Ньурбаҕа – “Дьон кутун туппут тойуксут” номинация кыайыылааҕа, 2013 с. Мэҥэ Хаҥаласка — “Сэһэн сүнньүн тутар толорооччу”, 2014 с. Хаҥаласка Олоҥхо ыһыаҕын анал бирииһэ, 2015 с. “Түөлбэ олоҥхоһута”, 2016 с. – Дьааҥыга “Олоҥхо этиитин тэтимэ” номинация кыайыылааҕа. Эмиэ ити сыл “Уруйдан, Улуу олоҥхо!” куонкуруска аҕа көлүөнэ олоҥхоһуттарга Гран-при хаһаайына буолбута. 2017 с. “Уруйдан, Улуу олоҥхо!” — Г.Г.Колесов аатынан анал бириис.

Удьуор талааннаах бастыҥ олоҥхоһут 1952 с. Чурапчы улууһугар төрөөбүтэ, Чакыр нэһилиэгэр олорор, үлэлиир. СӨ үтүөлээх фермерэ, сцена бэтэрээнэ.  Олоҥхоҕо ыччаттары уһуйар.

Алексей Николаев

Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕар “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхону толорон, “Олоҥхо ырыатын дэгэтэ” анал ааты ылла. Алексей Николаевич Джезуповскай эспэдииссийэ 105 сылын чиэһигэр Олохтоох норуоттар боппуруостарыгар ХНТ бастайааннай форумун (Нью-Йорк, Вашингтон, Бостон) этно-фольклорнай эспэдииссийэтин, Францияҕа (2012с), Турцияҕа (2013с), о.д.а. сирдэргэ аан дойдутааҕы этническэй, норуот айымньытын бэстибээллэрин кыттыылааҕа.

Кини Таатта улууһун Чычымах с. төрөөбүтэ. Идэтинэн бэтэринээринэй быраас. Алексей Николаевич Таатта улууһун, Саха сирин биир саамай ааттаах-суоллаах тойуксутунан, олоҥхону толорооччутунан буолар: Боотурускай улуус 375 сылыгар аналлаах Өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыах (Чурапчы) Кылаан бирииһэ, өрөспүүбүлүкэҕэ “Олоҥхоҕо эр киһи бастыҥ оруола” (2007с), “Чулуу аат” (Уус Алдаҥҥа Олоҥхо ыһыаҕа), “Чаҕылхай уобарас” (Туймаада ыһыаҕа, 2010 с.), “Тохтор тойук” (Мэҥэ Хаҥаласка Олоҥхо ыһыаҕа),  Тойукка Гран-при (Чурапчы, “Манчаары оонньуулара”, 2014 с.), “Бастыҥ вокал” (Кабардино-Балкария, 2012с.).

Аксинья Степанова

Удьуор толорооччу – саха аатырбыт олоҥхоһута Н.И.Степанов-Ноорой сиэнэ. Аксинья Степанова быйыл Алдаҥҥа Олоҥхо ыһыаҕар ыччаттарга Гран-при хаһаайкатынан буолла.

Аксинья 2003 с. Мэҥэ Хаҥалас улууһун Балыктаах орто оскуолатын 11-с кылааһыгар үөрэнэ сылдьан, Чурапчыга ыытыллыбыт “Мин олоҥхо дойдутун оҕотобун” өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээлгэ эһээтин “Күн Эрили” олоҥхотуттан толорон, киэҥ биһирэбили аан маҥнай ылбыта. Саха фольклоругар Ася Балыктаахха 3-с кылаастан А.Д. Скрябинаҕа уһуйуллубута. Оттон олоҥхоҕо сирдээбит киһитинэн Борис Михайловы ааҕар. Салгыы Култуура, искусство колледжыгар үөрэнэн, кылыһаҕын чочуйбута. Төрөөбүт Балыктааҕар бастыҥ сүбэһитинэн алгысчыт, тойуксут Афанасий Протодьяконовы махтана ааттыыр.

Мэҥэ Хаҥаласка (2013 с.) Олоҥхо ыһыаҕар ыччакка Кылаан бирииһи ылбыта.Чурапчыга (2014 с.) Олоҥхо ыһыаҕар — I лауреат үрдүк аата. Оттон быйыл Тааттаҕа ыытыллыбыт Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах ыһыахха Ася Степанова ыччакка эмиэ I лауреат буолла.

Василина Баланова

 Олоҥхо тыйаатырын артыыһа. «Уруйдан, Улуу Олоҥхобут!» өрөспүүбүлүкэтээҕи күөн-күрэскэ “Кэскиллээх толорооччу” анал аат иҥэриллибитэ. Быйылгы Алдаҥҥа ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар «Кыыс Дэбилийэ» олоҥхоттон толорон  “Дорҕоон тойуктаах” анал аат хаһаайкатынан буолбута.

Олоҥхоҕо биллиилээх уһуйааччы, олоҥхоһут Никандр Тимофеевка салгыы дьарыктана сылдьар.  Н.П. Бурнашов — Боодоҕос «Кыыс Дэбилийэ» олоҥхотуттан быһа тардан толорор.

Василинаҕа  тойук, кылыһах диэни аан маҥнай, Өлүөхүмэ улууһун Кыыллаах Арыы оскуолатыгар үөрэнэ сырыттаҕына, төрүт култуураҕа учуутала Августина Корнилова билиһиннэрбитэ. Онно сэргээн, Дьокуускайга аан бастаан «Саха» НКИХ үлэлии сылдьан олоҥхоҕо тиийиитигэр сүбэлээбит-амалаабыт Лена Керемясова эмиэ улахан өҥөлөөх. Оттон Олоҥхо тыйаатырыгар уһуйааччыларынан Никандр Тимофеев, Валентин Исаков, Николай Баишев, Герасим Васильев, Дмитрий Иванов буолбуттара.

Михаил Шамаев

Сэргэй Васильев олоҥхолоруттан саҕалаабыт кэскиллээх толорооччу биир сөбүлүүр олоҥхотунан Баһылай Каратаев “Модун Эр Соҕотох” олоҥхото буолар.

Бүлүү улууһун Тааһаҕар орто оскуолатын быйыл бүтэрдэ. Үөрэххэ туттарса сылдьар.

Тааһаҕар оскуолата оҕолору олоҥхоҕо уһуйууга экспериментальнай былаһаакка быһыытынан биллэр-көстөр  үөрэх кыһата. Уһуйааччы – М.Е. Григорьева.

2016 с. Миша Шамаев Мэҥэ Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар үөрэнээччилэргэ “Бастыҥ толорооччу”  ааты ылан, Ороһуоспа каникулугар Москваҕа путевканан наҕараадаламмыта. 2017 с. өрөспүүбүлүкэтээҕи “Олоҥхо дойдутун оҕотобун” бэстибээлгэ Михаил бочуоттаах II миэстэ буолбута. Шамаевтар дьиэ кэргэттэригэр түөр оҕолоро – Саша, Миша, Алеша, Сайаана бары олоҥхолууллар.

Сүрүн хаартыскаҕа: Олоҥхо  ыһыаҕын Кылаан бирииһин хаһаайынын Николай Никитич Григорьевы биир дойдулаахтара-чакырдар анаан чиэстээтилэр.

Бэчээккэ Татьяна МАРКОВА бэлэмнээтэ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru