Чычымахха — саҥа хотон, интэриниэт ситимэ уонна күрэхтэһии күүрээннээҕэ
Таатта улууһугар Чычымахха бу күннэргэ хас да бүк үөрүү буолла. Бу туһунан биһиэхэ сиһилии нэһилиэк баһылыгын солбуйааччы Изумира Ефимова иһитиннэрдэ.
Тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр анаммыт тэрээһинтэн дьон-сэргэ сүргэтэ улаханнык көтөҕүллүбүт. Улуус баһылыгын тутууга уонна инфраструктураны сайыннарыыга солбуйааччы А.Потапов, дьаһалта исписэлииһэ И.Татаринов, Тыа хаһаайыстыбатын управлениетын исписэлииһэ В.Луковцева, улуус хаһыатын кэрэспэдьиэнэ В.Винокуров тэрээһиҥҥэ суолта ууран кэлэн көрөн-истэн, кыттан барбыттарыттан нэһилиэк олохтоохторо олус үөрбүттэр.
—Үөрүүлээх бэлиэ күҥҥэ, бастатан туран, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн ылбыт Граннарынан, эбэһээтэлистибэлэрин толорон, кыстыкка 50 төбөнү киллэрбит, үлэттэн дьолломмут Петр Старостин уонна Павел Канаев саҥа хотоннорун үөрүүлээх аһыллыыта буолла. Сабыс-саҥа хотоҥҥо киирэр үөрүүлээх күҥҥэ арыылаах алаадьынан, кыынньар кымыһынан аал уокка айах тутан алгыс баһын сыалаатылар, ыраахтан-чугастан үөрүүнү үксэтиһэ кэлбит ыалдьыттары күндүлээтилэр-маанылаатылар. Саҥа хотон тутуллуутун киирэн кэрийэ сылдьан көрдүлэр-иһиттилэр.
Эбиэттэн киэһээ дьаһалта дьиэтигэр нэһилиэк олохтоохторун түмэн, оптоволокно ситимин холбуур үөрүүлээх тэрээһин буолла. «НПТ Импульс» ХЭУо үлэһитэ Илья Иванов анаан-минээн кэлэн нэһилиэк баһылыгын С.Соровы уонна орто оскуола дириэктэрэ В.Кривошапкины кытта икки өрүттээх дуогабар түһэристэ. Түргэн тэтимнээх интэриниэт ситимигэр холбонуон баҕалаах тэрилтэлэргэ интэриниэти киллэрэргэ бэлэмнэрин иһитиннэрдэ, дьон-сэргэ ыйытыытыгар хоруйдаата. Салгыы «НПТ Импульс» ХЭУо сүрүн учредителэ Г.Тирон ыраах Магадан трассатыттан видеосибээһинэн эҕэрдэтин тиэртэ.
Киэһээ «Дьулуур» спорт саалатыгар бырааһынньык үөрүүлээх чааһа олохтоох табаары оҥорооччулар уонна агро-оскуола үөрэнээччилэрэ, учууталлара туруорбут атыы-быыстапкаларыттан саҕаланна. Манна эмтээх оттортон саҕалаан, бэйэ иитэр куруолугун, кууруссатын этигэр, сылгы иһигэр, хааныгар, күөх луукка, дырыһааҥкыга, буруолуу сылдьар бэрэскигэ, араас минньигэс аска тиийэ остуолга хоточчу тардылынна. Ол кэнниттэн, ытыс тыаһыгар арыаллатан, нэһилиэк бастыҥ үлэһит дьоно республика салалтатын, улуус баһылыгын М.Соров, нэһилиэк баһылыгын С.Соров илии баттаабыт бочуотунай грамоталарынан, махтал суруктарынан бэлиэтэннилэр. Ону сэргэ, үлэ түмүгүн сыаналыыр анал ааттар бэрилиннилэр. Ол курдук, бу долгутуулаах киэһээ «Саамай элбэх үүтү туттарбыт бааһынай хаһаайыстыба» анал ааты Т.Канаева, «Саамай элбэх үүтү туттарбыт кэтэх хаһаайыстыба» — В.Налыяхов, » Элбэх оту оттообут бааһынай хаһаайыстыба» — Е.Иванов, «Элбэх оту оттообут кэтэх хаһаайыстыба» — С.Охотин, «Элбэх хортуоппуй үүннэрбит бааһынай хаһаайыстыба» — В.Михайлов, «Бастыҥ балыксыт» — Н.Васильев, «Саамай элбэх сир аһын хомуйбут» — И.Посельская,» Бастыҥ оҕуруотчут» — В.Чередниченко, «Бастыҥ сүөһү көрөөччү» — К.Местников, «Тыа хаһаайыстыбатын бастыҥ тэрилтэтэ» — Чычымах агро хайысхалаах оскуолата ( дириэктэр В.Кривошапкин) ылан үөрүү-көтүү өрөгөйө буолла.
Дьоро киэһэни «Дьэргэлгэн», «Кэрэхсэл» ансаамбыллар үҥкүүлэрэ, Ада Канаева, Саша Оконешников, «Күн Далбар» ансаамбыл ылбаҕай ырыалара киэргэттилэр.
Саалаҕа мустубут дьоҥҥо агро-оскуола дириэктэрэ В.Кривошапкин, ТХПК дириэктэрэ И.Иванов, бааһынай хаһаайыстыбалартан А.Софронова, Н.Неустроева үлэлэрин сырдаттылар, бэлэмнээбит матырыйаалларын көрдөрдүлэр.
Ол кэнниттэн биэстии киһилээх үс хамаанда: А.Софронова хапытааннаах «Сиккиэр»(Чычымах бааһынай хаһаайыстыбалара), Т.Канаева баһылыктаах «Өлгөм» (Мэҥкээйи бааһынайдара), М.Иванова хамандыырдаах «КФХ» (Чычымах ТХПК үлэһиттэрэ) ыһыылаах-хаһыылаах күрэхтэһиилэрэ буолла. Манна собону хатырыктааһыҥҥа, үөстээһиҥҥэ, илии мясорубкатынан эт эрийиигэ, пельмень оҥоруутугар, биэс түһүмэхтэн турар көрдөөх стартка бастыыр иһин күүс-уох эстиэ, сыра-сылба бараныар диэри күрэхтэстилэр. Хамаандалар бары да эриэ-дэхси киирсэннэр, миэстэни таһаарыы коэффициенынан көрүлүннэ.
Онон уопсай түмүккэ, 1 миэстэни эрэллээхтик «КФХ» хамаандата ылан, 2019 сыл устатыгар Дьокуускай куоракка дьаһалта массыынатынан босхо бырайыас сертификатын тутан үөрдүлэр. 2-с миэстэҕэ «Сиккиэр» хамаанда тахсан 30 суотай оҕуруот сирин арендаҕа ылла. 3-с бириистээх миэстэлээх «Өлгөм» хамаанда сыаналаах бириискэ тигистэ.
Маны сэргэ, «Саамай уһун кутурук», «Саамай улахан муос», «Саамай улахан собо» кыайыылааҕынан И.Иванов ааттанна. «Халыҥ хаһа» көрүүтүгэр У.Табунанова тэҥнээҕин булбата. «Оригинальнай бүлүүдэҕэ»дьүүллүүр сүбэ бэрт элбэх кырасыабай бүлүүдэттэн өр талан, толкуйдаан баран А.Софронова бүлүүдэтин ааттаата.
Бу кэнниттэн бука бары минньигэс астаах сандалы тула олорон итии чэй истилэр, тэрээһин, үлэ-хамнас туһунан санааларын атастастылар, ирэ-хоро сэһэргэстилэр, — диэтэ баһылыгы солбуйааччы.
Тыа сирин дьоно-сэргэтэ инникитин да үлэни-хамнаһы күүстэрэ-уохтара баарынан өрө тутан үлэлээн инники кирбиигэ сылдьарга былааннаммыттар, бэртээхэй тэрээһинтэн, үөрүүлээх сонунтан улаханнык астынан, сүргэлэрэ көтөҕүллэн, үөрэн-көтөн тарҕаспыттар.
Сардаана БАСНАЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
