Нуучча саллаатын сахалыы ыллаппыт ааптар (ВИДЕО)

Бөлөххө киир:

Бу күннэргэ Лев Зеппеллин диэн нуучча киһитэ урут аармыйаҕа саллааттыы сылдьан үөрэппит «Ийэкэм» диэн ырыатын толорбута уонна ырыа ааптарын билиэн баҕарарын туһунан эппитэ социальнай ситимнэргэ киэҥник тарҕанна. 1970-с сыллар бүтүүлэригэр — 1980 сыллар саҕаланыыларыгар хит буолбут бу ырыа ааптарын буларыгар көмөлөһөргө ыҥырбыттара.

edersaas.ru

Сахалыы ырыаны таптааччылар, матыып айааччылар ырыа дьиҥнээх ааптарын көрдөөн барбыттара. Онуоха 40-ча сыллааҕыта ыччат уоһуттан түспэтэх истиҥ иэйиилээх ырыа ааптарын чуолкайдааһыҥҥа балыйсыы­­лаах да, мөккүөрдээх да кэпсэтиилэр тахса сырыттылар. Дьиҥэр, ийэ барахсан туһунан төһөлөөх ырыа айыллыбыта, ылламмыта буолуой? Оттон бу биир ааптар соҕотох ырыатын дьон-сэргэ тоҕо умнубата, иккистээн тилиннэрдэ? Билигин сарсыныгар умнулла охсор сорох ырыалар курдук, «тыйыс дьылҕаламмата» эбээт!

Дьэ, «Ийэкэм» хоһооҥҥо матыып айбыт киһи кимэ билиннэ. Этэргэ дылы, кини «сулустаах чааһа» үүннэ. Бу айбыт суос-соҕотох ырыатын кэнниттэн гитаратын илиитигэр ылбатах, сааһын тухары физкултуура учууталынан үлэлээбит Данил Пестряков буолан биэрдэ!

Кимтэн кииннээх, хантан хааннаах?

Данил Пестряков Саха тыйаатырын аатырбыт артыыстара, искусство диэйэтэллэрэ тахсыбыт Чурапчы улууһун Бахсытыттан төрүттээх. Аҕата Уус Алдантан тардыылаах, ийэтэ Анастасия Николаевна төрүттэринэн сэниэ, баай Былатыанаптар кыыстара, билигин 90-с хаарыгар үктэнэн сылдьар.

Данил аармыйаҕа сулууспалыыр ытык иэһин төлөөт, 1978 с. дойдутугар эргиллибитэ уонна Дьокуускайга 1 нүөмэрдээх педагогическай училище физкультураҕа отделениетыгар үөрэнэ киирбитэ.

Быраатым, улахан ырыаһыт уонна мелодист Михаил Пестряков сурунар киниискэтин көрө олорон, тоҕо эрэ, бу хоһоону наһаа сөбүлээбитим. Михаил ырыа айар буолан, наһаа элбэх хоһоону итинник сурунар этэ. Ол эрээри, бу ким хоһооно буоларын сурумматах, бэйэтэ да өйдөөбөт. Ырыа гынан көтүтэрбэр кэнники күпүлүөтү эбэн биэрбитим.

Ырыам матыыбын суруйан баран, гитараҕа үчүгэйдик оон­ньуур буоламмын, гитаранан ыллаабытым. Оччолорго убайым, кэпсэтии жанрын артыыһа, САССР үтүөлээх артыыһа Петр Пестряков филармония дириэк­тэрэ этэ. Киниттэн үчүгэйкээн инструменнары уларсар этим. Доҕотторум Баһылай Пахомов, Гаврил Ефремов, Яков Оконешников, Саша Керемясов миигин кытары ыллаһаллара. Дьон-сэргэ, тоҕо эрэ, сүрэҕэр чугастык ылыммыта. Дьиҥэр, мин оччолорго ийэлээх-аҕалаах буоллаҕым дии. Оччоҕо тоҕо ийэтин сүтэрбит кутурҕан тыллардаах ырыаны ыллыыгын диэччилэр эмиэ бааллара,

– диэн Данил Михайлович аргыый аҕай, налыччы кэпсиир.

ЯПУ-га үөрэнэ сылдьан, ырыаҕа устудьуоннар куонкурустарын ааһан, бу ырыаларын Нуучча тыйаатырыгар буолбут гала-кэнсиэркэ квартетынан ыллаабыттар. Ол уолаттар: Николай Егоров, Иван Назаров (ик­­киэн майалар) уонна Аверстон Петров (Амма) билигин бары үчүгэй үлэлээх-хамнастаах, быр-бааччы олохтоох дьон. «Бу физкултуура отделениетыгар туох ааттаах ырыаһыт уолаттар үөрэнэллэрий?» диэн музыкальнай отделение преподавателлара интэриэһиргээбиттэр. Күһүн Намтан быраактыкаттан кэлбиттэрин кэннэ Данилы ыҥыра сылдьыбыттар. Данил Михайлович ахтарынан, билигин элбэх ырыа ааптарынан биллэр мелодист, ырыаһыт Степан Васильев ансаамбылга оонньуур, ансаамбылы СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ Валерий Кац сүрүннүүр эбиттэр. Данилы ыллатан көрөн баран, дууһа кылын таарыйар ырыаны оркестрга толоро сылдьыбыттар. Данил физкултуураны таптыыр киһи буолан сүүрэрэ-көтөрө, күрэхтэ­һиилэргэ кыттара, бэлэмнэнэрэ элбэҕэ бэрт буолан, оркестрга аҕыйахтык сылдьан иһэн, «хайыһардаабыт».

Бэл, атын омук ыллыыр

Аармыйаҕа элбэх саха уола дойдутун, ийэтин ахтан бу намыын, холку матыып­таах ырыаны ыллаан, ахтылҕанын таһаарара. Данил бэйэтэ ыллаатаҕына, сорох уолаттар харахтарын уутун кистии сатыыллара. Кинилэр истэригэр ийэ тапталын билбэ­тэх, тулаайах уолаттар эмиэ бааллара. Ырыа олус биһирэммитэ, киэҥник тарҕаммыта. Ону бэл, атын омук дьоно санаан кэлэн, күн бүгүҥҥэ диэри ыллыы сылдьаллара туоһулуур. Классика буолбут ырыа диэн манныгы этэн эрдэхтэрэ.

Чөл олохтоох ыал

Данил үөрэҕин бүтэрэн, Уус Алдаҥҥа биир сыл үлэлээн баран, Чурапчыга үлэлээбитэ. Биирдэ эмэ куоракка куурустарга кэллэҕинэ, атын уолаттары кытта ыллаһар эбит. Чурапчыга үлэлии кэлбит кэмигэр Екатерина Марковна Соловьева-Лыткина Чыаппараҕа эр дьон хорун тэрийбитэ. Данил Калуга куоракка хорга нууччалыы ырыаҕа солистаан турардаах.

Олоҕун аргыһын көрсөн, оҕолордоммуттара. Кэргэнэ Зинаида Семеновна Пестрякова – СӨ үтүөлээх бырааһа, Чыаппара учаастактааҕы балыыһатыгар үлэлиир. Үс уоллара бары үлэһиттэр, куорат ыала буолан олороллор. Ортоку уоллара аҕатын батан эбитэ дуу, кыралаан ыллыыр уонна аҕатын хаайан, ыллатарын сөбүлүүр. Уолаттар бары кыра эрдэхтэриттэн спорка сыстан, өрөспүүбүлүкэ күүстээх хайыһардьыттарын ахсааныгар киирсэллэр. Данил Михайлович хаһан да арыгыны амсайбатах, дьиэ кэргэн бары чөл олоҕу тутуһар.

Данил Пестряков сүүрүүгэ марафоҥҥа спорт маастара. Кэлин байдарканан устуунан уонна байдарка оҥоруунан дьарыктанар. Өрөспүүбүлүкэҕэ биэстэ күрэхтэһии тэрийдэ. Онуоха күрэхтэһиини «Триумф» таһыгар, Сайсары күөлгэ ыыталларыгар олимпийскай чөмпүйүөн Павел Пинигин көмөлөһөрүгэр, өйүүрүгэр махтанар. Данил Михайлович 2016 с. Ханты-Мансийскайга аан дойдутааҕы күрэххэ кыттан, иккис буолан кэлбитэ. Биэс сылтан бэттэх куоракка Новопортовскай оройуонугар баар коррекционнай оскуолаҕа физкултуура учууталынан үлэлиир.

Данил уран тарбахтаах уус төрүттэрдээҕэ таайан, хоппо оҥорор буолбута. Оҥорбут хопполоро билигин улууска элбэх ыалга баарыттан үөрэр. Ити дьарыгын хаалларан, билигин спортсменнарга байдаркалары оҥорор. «Олох үчүгэйдик эрэ оҥордоххуна, байдаркаҥ түргэн, сылбырҕа буолар», – диириттэн, кини ханнык баҕарар ылсыбыт дьыалатыгар эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһарын сэҥээрэҕин.

Ийэкэм

Алааспар чугаһаан иһэммин,

Санаатым мин оҕо сылларбын,

Аастыйбыт баттахтаах ийэкээм

Сэргэҕэ өйөнөн хаалбытын.

Ийэкэм, ийэккэм барахсан,

Ханнаный эн кэрэ дьүһүнүҥ,

Ийэккэм, ийэккэм барахсан,

Ханнаный эн кэрэ мөссүөнүҥ?

Балаҕан иһигэр уу-чуумпу

Көмүлүөк оһохпут умайбат,

Тиэргэҥҥэ чыычаахпыт ыллаабат,

Ийэккээм куолаһа дуорайбат.

Тулаайах балаҕан иһигэр

Уһуннук хараастан ытаатым.

Сарсыарда сибэкки хомуйан

Аҕалан уҥуоххар хааллардым.

Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
2
+1
0
+1
3
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0