“Биир ньыгыл Арассыыйа” балаҕан ыйынааҕы быыбарга бэлэмнэнэн ыытар праймериһыгар (барыллаан куоластааһыҥҥа) “биир ньыгыллары” сэргэ, баартыйата суох Россия гражданнара эмиэ кыттар бырааптаахтар. Аны хандьыдааттар булгуччу дебакка кыттыахтаахтар.
Хандьыдаакка хандьыдааттар дебат кэмигэр бэйэлэрин билиһиннэрэллэр, бырагыраамаларын кэпсииллэр, тирээн турар сытыы боппуруостарга санааларын үллэстэллэр, ыйытыыларга хоруйдууллар. Дебаттар өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн муус устар 4 күнүттэн саҕалаан 13-кэ диэри буолуохтара. Дьокуускай куоракка Курашов уулуссатыгар турар «Профсойуустар дьиэлэригэр» 603 хоско ыыытыллаллар. Регламент быһыытынан, хас биирдии хандьыдаат өйүүр дьонун илдьэ кэлэрэ көҥүллэнэр, итиэннэ ханнык баҕарар киһи кэлэн истиэн, долгутар боппуруостарын ыйытыан сөп.
Тэрийэр кэмитиэт дебаттарга хас да тиэмэни бигэргэппитэ, ол иһигэр доруобуйа харыстабыла, үөрэҕирии, дьиэ-уот, хомунаалынай өҥөлөр, тыа сирин сайыннарыы боппуруостара киирбиттэрэ.
Бастакы сытыы тиэмэ нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстабылын, үөрэхтээһини, социальнай бэлиитикэни таарыйда. Дьокуускайга ыытыллыбыт дебаттар модератордара Афанасий Колесов кэпсииринэн, бириэмэ төһө да ыгымын иһин, этиэн-тыыныан баҕалаах элбэҕэ сөхтөрөр. Эдэр ыччаттар уопсастыба туох кыһалҕалааҕын билэллэрин көрдөрбүттэр. Үксүн БКЭ тула кэпсэтии тахсан, биир кэлим эксээмэни тупсаран, уларытан биэриэххэйиҥ диэн санаа күөрэйбит. Оттон ХИФУ-га төлөбүрдээх үөрэҕи (сылга 250-300 000 солк.) ким да утарсыбатах.
Оскуолаҕа иккис смена боппуруоһун хайдах быһаарыахха сөбүй диэн ыйытыыга араас санаа этилиннэ. Маны таһынан, искэн ыарыыта кэлиҥҥи кэмҥэ элбээн, ону сэрэтэргэ, араас химиянан оҥоһуллубут канцерогеннаах аһы хааччахтыырга, олохтоох аһы дэлэтэргэ туруорустулар.
Салгыы олох хаачыстыбатын, тулалыыр эйгэни, хомунаалынай хаһаайыстыба үлэтин тупсарыы тула кэпсэттилэр. Доруобуйаларынан хааччахтаах дьон куоракка мэһэйэ суох сылдьалларын туһугар табыгастаах усулуобуйа тэриллиэхтээҕэ этилиннэ.
Бу маннык кэккэ кыһалҕалары ырытыы быыбар кэнниттэн суола-ииһэ сойон, эрэннэриллибит этии умнуллан хаалбатар ханнык. Бэлиитикэҕэ кураанах дойҕоҕунан салгыны сатарыппакка, үлэ түмүктээх буоларын ситиһиэххэ наада. Холобур, кыраттан да саҕалаан, хас биирдии улахан тэрилтэ аайы тренажернай эрчиллэр сааланы арыйдахха, дьон хамсанан, доруобуйалара тупсуо этэ. Куоракка үгүстэр киэһэ хойукка диэри үлэлииллэр, спортивнай саалалары кэрийэр бириэмэлэрэ суох.
Эксперт санаата:
Афанасий Колесов, «Биир ньыгыл Арассыыйа» регионнааҕы толорор кэмитиэтин аҕытаассыйалыыр-пропагандалыыр отделын сүрүннүүр исписэлииһэ, модератор:
— Иһэр уу киртийиитэ – барыбыт кыһалҕабыт, ууну ыраастыыр фильтрдар тураллара наадалааҕын элбэх киһи санатта.
Дьиэ-уот тутуутугар дьон дьиэни-уоту бас билээччилэр табаарыстыбаларын (ТСЖ-ны) кытта хайдах үлэлииллэрин ыйыталаспыттара. Мөлтөх үлэлээх салайар хампаанньаны хайдах уларытыахха сөбүн токкоолоспуттара.
Чөл олоххо дьон спордунан дьарыктанарын күһэйбэккэ, киһи барыта спортсмен буолбатын өйдөөн, чэбдигирдии үлэтэ ыытыллыахтаах.
Куоракка хас биирдии уокурук тус-туһунан кыһалҕалаах. Холобур, үнүбүрсүтүөт уокуругар оскуола тутарга миэстэ суох, ону ханна булуохха сөбүн, пригороднайдар кыаммат араҥаҕа хайдах көмөлөһүөххэ сөбүн чуолкайдаспыттара.
Гагаринскай уокурукка “Дьокуускай аэропуорда” олохтоохторго хайдах көмөлөһөрүн кэпсээбиттэрэ. Бу тэрилтэ үтүө холобурун батыһан, уокурукка баар улахан тэрилтэ тулалыыр эргин социальнай бэлиитикэ быһыытынан, үтүө санаа үлэтин ыытыан сөп.
17 кыбартаалга иһэр-аһыыр, бэрээдэгэ суох дьон олорор диэн болҕомто ууруллубат, дьиҥэр, эйгэтин үчүгэйдик оҥордоххо, дьон да тардыныа этэ.
Киин уокуругу ылан көрдөххө, хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ 2012с. диэри уочаракка турбут дьону барыларын көһөрдүбүт. 2012с. бэтэрээ хаарбах дьиэ ахсааныгар киирбиттэри салгыы көрөн иһэбит, диэтилэр.
Оҕо хайдах эйгэҕэ улаатар да, оннук буолар, онон, спортивнай, эрчиллэр былаһааккалары тутуохха наадатын ыйдылар.
Набережнай уокурукка куттала суох сөтүөлүүр сири тэрийии боппуруоһугар тохтоотулар.
Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru