Балаҕан ыйын 21-23 күннэригэр Дьокуускай куорат Комсомольскай болуоссатыгар «Ас-үөл — 2018» өрөспүүбүлүкэтээҕи 20-с быыстапка-дьаарбаҥка буолан ааста.
edersaas.ru
Өрөспүүбүлүкэ 23 улууһун аһы-үөлү оҥорооччулара сүрүннээн биһиги хотугу сирбитигэр үгэс буолбут бородууксуйалары: балыктан бүлүүдэлэри, ынах уонна тый этиттэн ас бастыҥын, үүт бородуукталарын туруордулар. Онтон үүт оҥоһуктартан оҥоһуллар бородууксуйалартан биир саамай туһалаахтара – сыыр биһиги куораппыт маҕаһыыннарыгар 15 сыл анараа эрэ өттүгэр баар буолбута. Сыыры оҥорууну Дьокуускайдааҕы үүт собуотугар саҕалаабыттара. Дьокуускайдааҕы үүт собуота – биһиги региоммутугар сыыры оҥорон таһаарар саамай улахан тэрилтэ.
Билигин бу тэрилтэ ыскылааттарыгар 60-ча туонна сыыр («Пошехонскай», «Российскай» уонна «Голландскай») атыыга тахсарга бэлэм.
Онтон былырыын эрэ атыыга тахсыбыт «Үүттээх ардах» ууллаҕас (плавленый) сыыр дьаарбаҥкаҕа дипломунан бэлиэтэннэ уонна үһүс бочуоттаах миэстэ буолла.
Ювелир чочуйарын кэриэтэ
Хас да сылтан бэттэх ким баҕалаахха собуокка үүт бородууксуйатын оҥорору көрдөрөр экскурсия тэриллэр. Ол гынан баран, аһыы үүт бородууксуйатын оҥорууга атын дьон сылдьара син көҥүллэнэр буоллаҕына, сыыры оҥорууга киһини барытын киллэрбэттэр. Хонтуруоллуур-оҥорон таһаарар лаборатория начаалынньыга Татьяна Афанасьеваны тылбар киллэрэн, сыыр сыаҕар киирэрбин көҥүллээтэ.
Татьяна Ильинична кэпсээбитинэн, үүтү Тулагы, Хатас, «СахаПлемхолбоһук», Павловскай, Киллэм, «Хаҥалас» ТХПК уо.д.а. олохтоох оҥорон таһаарааччыларыттан ылаллар. Сыырга туттуллар үүт олус үчүгэй хаачыстыбалаах уонна сыалаах буолуохтаах.
«Сыыры оҥорорбутугар ынахтар ыам ыйыгар уонна сайын мэччирэҥҥэ барбыттарын кэннэ биэрэр үүттэрин ылабыт. Сайын саҥатыгар үүккэ боруобаны ылабыт уонна үчүгэй бөлөнөхтөөх буоллаҕына, сыыры оҥорууну саҕалыахха сөп», – диэн Татьяна Ильинична кэпсиир. Онон, собуокка аҕалыллар үүт убаҕаһы ититэн микробу өлөрүү (пастеризация) бастакы түһүмэҕин аппараат сыаҕар ааһар. Онтон сыыр сыаҕар илдьэн, 72-74 С кыраадыска микробун өлөрөллөр. Бу кэнниттэн үүтү 32-34 кыраадыска диэри тымныталлар, сыыр оҥорор баанналарга (улахан, төгүрүк, сабыылаах иһиттэргэ) хачайдыыллар. Манна көөнньөрүллүү кэнниттэн бөлөнөх үөскүүр, ону анал быһахтарынан быһаллар. Булкааһы иэдьэгэй уутугар (сывороткаҕа) уонна белокка хаста даҕаны араараллар (онтон кэлин туораах үөскүүр).
Оҥоһуллубут сыыр остуолбутугар тиийиэн иннинэ формаларга туораҕынан толоруллар, ханнык эрэ кэм устата ыга баттатыллар. Баттааһын хас биирдии сыырга атын-атын. Маны барытын илдьи баттаабат уонна олус өр туппат курдук, маастар илиитинэн бэрээдэктиир. Онон, сыыры оҥоруу – үлэлээх, син биир ювелир чочуйарын кэриэтэ.
Хантан атыылаһабыт?
Сыыр оҥоһуллар кэмигэр биир да буортулаах микрофлора «бэрэстэбиитэлэ» бородууктаҕа быыһылаан киирбэтин туһугар сыыр «сөтүөлүүр» сирэ куруук кыбаарыстанар. Уопсайынан, собуот ыраас буоларыгар олус кыһамньылаахтык сыһыаннаһаллар. Сыыры оҥорор сыахха күн аайы лаборатория үлэһиттэрэ кэлэн, сыыр оҥоһуллар тэрилиттэн эрэ буолбакка, истиэнэттэн, долбуурдартан, муостаттан бэл, өһүөттэн ылаллар. Лаборатория үлэһитэ боруоба түмүктэриттэн астымматаҕына уонна буортулаах микрофлораны көбүтээччи көһүннэҕинэ, сыахха олохтоох ыраастааһын үлэтэ ыытыллар. Онтон бу кэмҥэ оҥоһуллубут бородууксуйа суох оҥоһуллар.
Дьокуускайдааҕы үүт собуотун сыырдарын «Айгуль», «Кумир», «Колобок», «В Десятку», «Молочный дом», «Амсай», «Илин Эҥэр» курдук куорат улахан супермаркеттарыгар атыылаһыахха сөп. Үүт собуотун маҕаһыыннарыгар бэлэм бородууксуйа сыаната киилэтэ 350 солкуобай буолар.
Хаачыстыбаҕа эппиэттиибит
Сыыры оҥорор сыахха үлэлиир исписэлиистэр, маастардар Арассыыйаҕа сыыры оргутар кииҥҥэ – Угличка баран эбии үөрэнэллэр. Собуот лабораннара сыах ырааһын эрэ буолбакка, бородууксуйа төһө сыалааҕын, сыыры харайар сир температуратын, ороһуол концентрациятын, сыах сиигин уонна ыраас салгынын бэрэбиэркэлииллэр.
ххх
Голландскай – бутерброд оҥорорго туһалаах. Ону сэргэ оҕуруот астаах уонна фрукталаах салааттарга, фондюга хатара буһарарга уонна уулларарга табыгастаах.
Ууллаҕас сыыры дьиэ кэргэн үлэтигэр, оҕолор оскуолаҕа баралларыгар уо.д.а.сарсыардааҥы бэртээхэй аһылыкка туттуохха сөп.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Төлөбүрдээх төрүккэ бэчээттэннэ