Хотугу сиргэ исписэлиистэр тиийэн үлэлииллэрэ билигин да сэдэх. Үөрэҕи бүтэрбит эдэр дьон үксэ куоракка эбэтэр улуус киинигэр хаала сатыыр. Инньэ гынан, ыраах нэһилиэктэргэ тустаах исписэлиистэрэ суох буолан, олох укулаата, хаачыстыбата мөлтүүрэ баар суол.
edersaas.ru
Ол эрэн, биирдиилээн да буоллар, хоту дойду уустук усулуобуйатыттан, тыйыс айылҕатыттан, чиэски сытарыттан толлубакка үлэлии тиийэр дьон баар буолаллар эбит.
Орто Халыма улууһун кииниттэн кыһын 8 чааһынан айаннаан тиийиллэр ыраах сытар Эбээх нэһилиэгэр икки сылтан бэттэх олох-дьаһах сэргэхсийбитин туһунан олохтоохтор астына кэпсииллэр. Эбээх кулуубугар, о.э. И.И.Слепцов-Учунскай аатынан култуурунай-эстетическэй кииҥҥэ саҥа дириэктэр Татьяна Тоскина үлэлии кэлбитэ.
х х х
Татьяна, дьиҥэр, сиэстэрэ үөрэҕин бүтэрэн, Чурапчы улууһугар Мындаҕаайы с. санаторийга 12 сыл устата идэтинэн үлэлээбит.
– Ол эрээри, бу идэ миэнэ буолбатах эбит, өйүм-санаам, дууһам култуура эйгэтигэр тардыһар диэн түмүк оҥостон, ыллым да, үлэбиттэн уурайан хаалбытым, – диэн Татьяна Тоскина кэпсиир.
500-чэкэ нэһилиэнньэлэээх Эбээх с. кулууп дириэктэригэр наадыйалларын истээт да, кимтэн да сүбэлэттэрбэккэ дьиэ кэргэнинэн көһөн хаалбыттар. Тоскиннар 4 кыыстаахтар. Улахан кыыстара устудьуонка, иккис кыыс Тааттаҕа эбээтигэр хаалан, 11-с кылааска үөрэнэр. Онтон икки кырачааннар төрөппүттэрин кытары тус хоту барсыбыттар.
– Оскуолаҕа үөрэнэр кэммиттэн хоһоон суруйабын. Мелодистар хас да хоһооммун ырыа гынан көтүтэн, биир диискэни таһаарбытым. Төрөөбүт дойдум Таатта буоларынан, «Олоҥхо дойдута – мин Тааттам» диэн хоһооммор ырыабын дьонум-сэргэм Таатта гииминин курдук ылыналларыттан сэмээр үөрэбин. «Доҕорбор» диэн ырыабын Даша Лаврова толорор.
«Биһигиттэн дьон киин сиргэ талаһар, оттон эһиги, төттөрүтүн, биһиэхэ кэллигит?» – диэн олохтоохтор бастаан соһуйбуттара. Ол гынан баран, хара ааныттан үөрэ-көтө көрсүбүттэрэ. Ыраах айанныыр дьон сиэринэн аҕыйах маллаах-саллаах кэлбит дьоҥҥо, төһө кыайалларынан көмөлөспүттэригэр, өйөөбүттэригэр олус махтанабыт.
Хоту сиргэ көһөн кэлэн хаалбыппытыттан, этэргэ дылы, биир да мүнүүтэҕэ кэмсиммэппин. Кэргэним эмиэ кулуупка үлэлиир, – диир Татьяна Ивановна.
Ханнык баҕарар нэһилиэккэ (ыраах да, чугас да сытарыттан тутулуга суох) дьону түмэр, сомоҕолуур, үлэ дьонун сынньалаҥын тэрийэр киин сиринэн кулууп, Култуура киинэ буолаллар. Ол да иһин, саҥа дириэктэр үлэлиир баҕатын, дьоҕурун сыаналаан, дьон-сэргэ тардыһан барбыта. Нэһилиэнньэ эдэрдэриттэн-эмэниттэн тутулуга суох араас куруһуоктарга, түөлбэлэр үлэлэригэр, ансаамбылларга көхтөөхтүк кыттар. Асчыттар, иистэнньэҥнэр, ырыаһыттар, үҥкүүһүттэр бииртэн биир талааннара арыллар.
Быйыл саас кулууп 70, ааҕар балаҕан 75 сылын бүтүн нэһилиэк көмөлөөн, икки күннээх үбүлүөй ыытан тураллар. Манна барытыгар Татьяна Тоскина нэһилиэк баһылыга Юрий Гуляевка дьонун-сэргэтин аатыттан махтанар.
– Киһи бэйэтин баҕа санаатын толорорго дьулуһуохтаах. Хаһан да хойут буолбат. Хойутаатым диэбэккэ, култуура колледжын кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрдим. Үксүгэр дьон хоту дойдуну эһэ-бөрө чугас хаамсарын, дьон ураһаҕа эрэ олороллорун курдук сыыһа саныыр. Олохтоохтор манна кимнээҕэр көхтөөхтүк, эйэ-дэмнээхтик олороллор, үлэлииллэр-хамсыыллар. Хаһан да сиэбэтэх элбэх сүөгэйбин хата манна кэлэн сиэтим, – диэн Татьяна соһуччу оҥорбут хардыытыттан кэмсиммэтин туһунан үөрэ-көтө кэпсиир.
Татьяна Тоскина ыарахаттартан толлубакка, кэргэнэ өйөөн таптыыр идэтинэн үлэлии сылдьарынан дьоллоох. Ис-иһиттэн баҕаран, түүнү-күнүһү аахсыбакка үлэлээбитэ үтүө түмүктээх буолбут. 2016 с. «Тэрилтэ бастыҥ салайааччыта» аатын ылбыт, СӨ Култуураҕа министиэристибэтин уонна СӨ профсойууһун култуураҕа рескомун бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыт.
Надежда ЕГОРОВА. «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru