Удачнай куораттан 170 км хоту, Өлөөн улууһугар Үөһээ Мууна диэн сиргэ аан дойдуга алмаас таас улахан саппааһын өссө сэбиэскэй кэм саҕана геологтар булбуттара. Ол эрэн, ону хостуурга кэккэ ыарахаттары көрсүбүттэрэ. «АЛРОСА” хампаанньа экономическай өттүнэн табыгастааҕын ааҕан-суоттаан, сылга 1,8 мөл. карат күндү тааһы биэрэр кыахтаах бырамыысыланнай инфраструктуралаах баахтабай бөһүөлэги 2015 с. саҕалаан тутан, ааспыт нэдиэлэҕэ үлэҕэ киллэрдэ.
Алмаас саппааһа 2042 сылга диэри тиийиэҕэ
Ол үөрүүлээх аһыллыытыгар дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Кириэмилтэн быһа сибээскэ тахсан:
«Саха сиригэр алмаас саҥа саппааһа көстүбүтэ «АЛРОСА” хампаанньа аан дойдуга күндү тааһы хостуурга инники күөҥҥэ тахсар кыаҕын өссө чиҥэтэн биэриэҕэ. Үөһээ Муунаҕа элбэх үлэ миэстэтэ тэриллиэҕэ, бүддьүөт бары таһымыгар, ол иһигэр Саха сиригэр үп киириэҕэ. 2042 сылга диэри алмаас хостуурга, бастатан туран, тулалыыр эйгэни харыстыырга, үлэ усулуобуйатын тэрийэргэ, дьон доруобуйатын көрөргө болҕомто ууруллуоҕа», — диэн эппитэ.
Улуус бүддьүөтүгэр сыл ахсын 100 мөл. солк.
Үөһээ Муунатааҕы алмаас саппааһа — 65 мөл. туонна руда 24 сылга тиийэр кыахтаах. Ону таһынан, биэс сыл тухары АЛРОСА 4 тыһ. кэриҥэ нэһилиэнньэлээх Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонугар көмө быһыытынан сылга 100 мөл. солк. төлүөхтээх. Алмааһы хостуур хампаанньа тулалыыр эйгэҕэ хоромньу оҥорорун иһин өссө эбии 22 мөл. солк. биэриэхтээх.
Күндү тааһы хостуур баахтанан олорор бөһүөлэги тутууга Арассыыйаҕа аан бастаан туттуллар 95 туонна таһаҕаһы тиэйэр кыахтаах Scania и Volvo тиэхиньикэни аҕаллылар.
Кыыл таба үөрүн харыстыырга
Алмаас хостуур саҥа учаастак Удачнай ГОК-тан 170 км сиргэ сытар. Үөһээ Муунаҕа саҥа фабриканы тутар ороскуоттааҕынан сибээстээн, бу икки эбийиэги технологическай өттүнэн ситимниир суол тутуллуохтаах. Онно АЛРОСА судаарыстыбаттан 8,5 млрд солк. субсидия ылбыта. Сир баайын хостуурга кыыл таба үөрүн харыстыырга, аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар төрүт дьарыктарын сүтэрбэттэрин туһугар сөптөөх дьаһаллары ылыммыттара.
Айсен Николаев, СӨ Ил Дархана:
— Күн бүгүн Удачнайдааҕы ГОК-ка 400 тахса олохтоох дьон үлэнэн хааччылыннылар, 100 тахса киһи стажировканы ааста. 90 тыһ. тахса кыыл таба үөрэ хайа диэки айаннаан иһэрин АЛРОСА үлэһиттэрэ аныгы технология көмөтүнэн билэ-көрө олоруохтара. Табалар ааһар кэмнэригэр кинилэр табыгастаах усулуобуйаны тэрийиэхтэрэ, улахан тиэхиньикэлэрин тохтотуохтара.
АЛРОСА уонна Өлөөн улууһун икки ардыгар түһэрсиллибит сөбүлэһии быһыытынан, хампаанньа сыл ахсын оройуон социальнай сайдыытыгар биэс сул устата 100 мөл. солк. биэриэҕэ.
Сергей Иванов, АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ:
— Үөһээ Мууна үлэҕэ киирэн, атын эбийиэктэргэ саппаас кыччааһынын, чуолаан, «Мир» рудник кыамтата түспүтүн ситэрэн, толорон биэриэҕэ. Саҥа бырайыак үлэҕэ киирэн, кэлэр сылга “АЛРОСА” күндү тааһы хостооһуна улаатыа. Сүүрбэттэн тахса сылга тиийэр алмаас баай саппааһа Удачнай хайаны байытар 12 №-дээх фабрикатын, 12 тыһыынча нэһилиэнньэлээх куорат олохтоохторун үлэнэн хааччыйыа.
800 үлэ миэстэтэ
Үөһээ Муунаҕа олохтоох дьоҥҥо 800 оробуочай үлэ миэстэтэ тэриллиэхтээх. Үлэлиэн баҕалаах дьону Мииринэйгэ, Удачнайга, Айхалга, Сунтаарга, Өлөөҥҥө, Ленскэйгэ сүүмэрдиэхтэрэ. Бу сыл саҕаланыытыгар Бүлүү бөлөх улуустарыгар 300 киһини талан ылбыттара. Өссө 300 киһини үөрэттэрэргэ, 350 эдэр дьону оҥорон таһаарыы эбийиэктэригэр стажировкаҕа ыытарга быһаарыммыттара.
Оробуочайдар баахта ньыматынан биирдии ый үлэлиэхтэрэ уонна сынньаныахтара. Үлэһиттэргэ анаан Удачнайга 130 кыбартыыралаах миэбэллээх, тэлэбиисэрдээх, холодильниктаах саҥа дьиэ тутулунна. Ону тэрийэргэ АЛРОСА 700 мөл. солк. үбү тутунна.
Геннадий Федоров, сири үүттүүр уонна дэлби тэптэрэр учаастак начаалынньыга
—Уус Алдан Суотту нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. 2011 с. Москваҕатааҕы хайа университетын бүтэрбитим. Үлэбин Удачнай карьерыгар дэлби тэптэриигэ 5 разрядтаах үлэһитинэн саҕалаабытым. Биир сылынан маастар буолбутум, оҥорон таһаарыыга техническэй салаа начаалынньыгын солбуйбутум. Быйыл салалта, Үөһээ Муунаҕа начаалынньыгынан ыытабыт диэбиттэригэр, тута сөбүлэспитим. Алмаастаах рудааны хостуурга сири 15 м диэри дьөлө үүттээн, дэлби тэптэрэбит. Үлэбит болҕомтолоох, эппиэтинэстээх буолууну эрэйэр. Сарсыарда 8-тан киэһэ 20 ч. диэри таһырдьа үлэлиибит. 7 ч. туран симиэнэҕэ наряд ылабыт, күнүс баахта массыынатынан кэлэн остолобуойга эбиэттиибит. Үлэһиттэргэ үс олорор куорпус тутуллубута, хоско иккилии буолан олоробут, спутниковай ТВ баар, МТС хабар. Баахта ньыматынан үлэлииргэ үлэ дуогабарын түһэрсэллэр, социальнай көмүскэллээхпит, уоппуска, больничнай, сынньана барарга Арассыыйа иһинэн айан төлөбүрэ сыл ахсын төлөнөр. Баахтанан үлэҕэ сууттамматах, хайа бырамыысыланнаһыгар үлэлииргэ саатар кууруска сылдьан идэ ылбыт дьону ылаллар. Үлэҕэ киириэн баҕалаахтар Удачнайдааҕы ГОК каадыры кытта үлэлиир салаатыгар билсиэхтэрин наада. Билиҥҥитэ технологтар, инженердэр, лабораннар, слесардар, электриктэр наадалар.
Дьиэ кэргэммин Удачнайга көһөрөн аҕалбытым, манна 7 сылбытын олоробут, кэргэним сылааһынан, уунан хааччыйар тэрилтэҕэ инженеринэн үлэлиир. Икки оҕолоохпут, бэйэбит дьиэлээхпит. 35 диэри саастаах эдэр дьон үлэлии кэллэхтэринэ, дьиэ куортамын харчытын тэрилтэ уйунар.
Федор Васильев, дэлби тэптэрээччи:
— Мин Дьокуускайтан төрүттээхпин. Каадырдары бэлэмниир департамент нөҥүө Москваҕа хайа институтугар үөрэммитим. Үлэбин «Анаабыр алмаастарыттан» саҕалаабытым, онтон Удачнайга «Зарница” карьерга дэлби тэптэриигэ үлэлээбитим. Үөһээ Муунаҕа Москваҕа бииргэ алтыспыт табаарыһым ыҥырыытынан кэлбитим. Тымныы тыйыс дойдуга улааппыт буоламмыт, олохтоох дьон -55 С0 да тымныыга таһырдьа үлэлииртэн куттаммаппыт. Кэргэним 12 №-дээх фабрикаҕа технологынан үлэлиир, бииргэ үөрэммиппит, икки оҕолоохпут. Сварщик, электрик идэлээх дьону хампаанньа салгыы үөрэттэриэн сөп. Үөһээ Муунаҕа олохтоох дьон, ордук Өлөөнтөн, элбэхтэр.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru