Хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү бырагырааматыгар ылсыбыт тутааччылар өскөтүн балаҕан ыйыгар диэри дьиэлэри бэлэм оҥорботохторуна, “хара испииһэккэ” киирэн суобаһа суох тутааччылар кэккэлэрин хаҥатыахтара. Бу туһунан тутааччыларга Ил Дархан бэҕэһээ ыыппыт мунньаҕар сэрэтэн эттэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Санатан эттэххэ, хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү федеральнай бырагыраама быйыл балаҕан ыйынан тохтуохтаах. Ол эрээри Егор Борисов эрдэ бэлиэтээн эппитинэн, бырагыраама салгыы ыытыллыаҕа. Бу боппуруоһу өрөспүүбүлүкэ салалтата атын регионнары кытары кыттыһан РФ бырабыыталыстыбатыгар туруорсубута. Ол түмүгүн бу соторутааҕыта буолан ааспыт Санкт-Петербурдааҕы форумҥа иһиттибит: дойду президенэ Владимир Путин эһиилгиттэн бырагыраама салҕанан барыаҕын туһунан эппитэ.
Мунньахха СӨ тутуутун миниистирэ Вера Кузакова бэлиэтээбитинэн, билигин бырагыраама былаана 70 % туолбут. 2014 с. саҕалаан барыта 244 элбэх кыбартыыралаах дьиэ тутулунна. Ону сэргэ билигин да 138 дьиэ тутуллан үлэҕэ киириэхтээх. Үс сыл устата барыта 21 тыһ. киһи 8000-тан тахса кыбартыыраттан көстө. Оттон үбүлээһинин туһунан эттэххэ, 2012 с. тохсунньу 1 күнүгэр диэри испииһэккэ киирбит дьиэлэртэн дьону көһөрүүгэ 30 млрд солк. көрүллүөхтээх эбит буоллаҕына, күн бүгүн 24 млрд солк. ороскуоттаммыт.
Миниистир дакылаатыттан иһиттэххэ, ордук 2015 сыллааҕы былааҥҥа хаалыы баар эбит. 2014 с. былаан 96 % толоруллубут буоллаҕына, иллэрээ сыллааҕы былаан 72 % туолбут. Ол курдук, 2014 сыллааҕы былааны 3 муниципальнай тэриллии (Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Мирнэй оройуоннара) толорботох, бу үс улууска 6 эбийиэк (122 кыбартыыра) үлэҕэ киириэхтээх эбит буоллаҕына, 2015 с. былааҥҥа 30 эбийиэк ситэриллибэккэ сылдьар. Манна 12 муниципальнай тэриллии бытаарбыт.
Балаһыанньа ордук Нерюнгри оройуонун Серебряный Бор бөһүөлэгэр мөлтөһүөр. Бөһүөлэк 11 дьиэни тутуохтааҕыттан, былаанын 64 % эрэ толорбут. Тутууну атахтаабыт тэрилтэ “Рост” хампаанньа салайааччыта Алексей Бураков үбүлээһин суоҕугар сүрүн болҕомтону хатыы сатаата да, бөһүөлэк баһылыга Андрей Исаев бэлиэтээн эппитинэн, туох баар харчы тутааччыга эрдэ ыытыллыбыт. Билигин алта эбийиэккэ үлэ бара турар, атыттарыгар тохтообут. Онон “Рост” хампаанньа Ил Дархантан улаханнык сэмэлэннэ. Кэпсэтии түмүгэр Егор Борисов: “Былааны толорбот, болдьоҕу уһатар тэрилтэлэр суобаһа суох тутааччылар кэккэлэригэр киириэхтээхтэр. Уонна ханнык да куонкуруска кыттар бырааптара суох буолуохтаах”, — диэн иһитиннэрэн туран, борокуратуура кинилэринэн дьарыктаныаҕын туһунан эттэ.
Бу бөһүөлэги таһынан Ленскэйгэ үс, Сангаарга, Чульмаҥҥа, Нерюнгригэ, Бүлүүгэ, Эльдикаҥҥа, Өлүөхүмэҕэ иккилии дьиэ тутуллан үлэҕэ киириэхтээхтэр. Бу этиллибит муниципальнай тэриллиилэргэ, ханна иккиһин дуогабар түһэрсиллэн, ханна эбии үлэһит көрүллэн, кыһалҕаттан тахсан эрэллэр. Оттон былырыыҥҥы сылы ылан кэпсээтэххэ, барыта 3516 кыбартыыраттан 8335 киһи көһүөхтээх. Билиҥҥи туругунан, 999 кыбартыыраттан 2223 киһи саҥа дьиэҕэ көспүт.
Манна эбэн эттэххэ, Дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыбаны чөлүгэр түһэрии фондатын Кэтээн көрөр сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Степашин уонна фонда генеральнай дириэктэрэ Константин Цицин бүгүҥҥүттэн Нерюнгри оройуонугар кэлэн үлэлии сылдьаллар.
Ыспыраапка: Саха сиригэр быйыл балаҕан ыйыгар диэри бу бырагырааманан 30 тыһ. киһи 11 тыһ. кыбартыыраттан көһүөхтээх этэ. Көһөрүллэр дьиэлэр уопсай иэннэрэ 491,02 тыһ. кв м тэҥнэһэр. Манна барытыгар 30 млрд солк. көрүллүөхтээх. Ол иһигэр дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыбаны сөргүтүү фондатыттан – 12, өрөспүүбүлүкэттэн – 17 млрд солкуобай, олохтоох салайыныы бүддьүөтүттэн- 800, онтон атын үбүлээһинтэн – 500 мөл. солк. ороскуоттаныахтаах.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru