Балаҕан ыйын 9 күнүгэр ыытыллар Ил Түмэн, киин куорат Дууматын дьокутааттарын итиэннэ олохтоох салайыныы уорганнарын быыбарын көрсө “Биир ньыгыл Арассыыйа” политическай баартыйа Саха сиринээҕи салаата муус устар 15 күнүгэр барыллаан куоластааһыны (праймериз) ыытта.
edersaas.ru
128 261 киһи куолаһын биэрдэ
Барыллаан быыбар ыытыллыбыт күнүгэр бары 35 улууска 35 быыбардыыр уокуруктарынан 531 хамыыһыйа үлэлээбитэ. Сүрүн быыбарга курдук, болдьох иннинэ уонна дьиэҕэ куоластааһын тэриллибэтэҕэ, ону таһынан түмүк рейтининэн таһаарыллар буолан, быыбардааччыга хас да киһини тэҥинэн талар кыах бэриллибитэ. Өйдөтөр, тэрийэр үлэ эрдэттэн барбыт буолан, туох да кэһии таһаарыллыбата. Арай, Дьокуускай куорат Гагаринскайдааҕы уонна Даркылаахтааҕы уокуруктарыттан кыра үҥсүү киирбитигэр бэрэбиэркэлии бара сылдыбыт хамыыһыйа кэһии баарын булбата.
Праймериһы тэрийиигэ Госдуума дьокутааттара: “Биир ньыгыл Арассыыйа” политическай баартыйа Уһук Илин федеральнай уокурукка эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы сэбиэтин салайааччы Сергей Сопчук уонна кини солбуйааччыта, Госдуума эрэгийиэн бэлиитикэтигэр уонна Хотугу сир, Уһук Илин боппуруостарыгар кэмитиэтин чилиэнэ Анатолий Тихомиров үлэлэстилэр.
“Биир ньыгыл Арассыыйа” политическай баартыйа Саха сиринээҕи салаатын пресс-киинэ иһитиннэрэринэн, ситэтэ суох чахчынан 128261 киһи, ол эбэтэр быыбардааччылар 20,24 %-нара кэлэн праймеризка куолаһын иһитиннэрдэ.
226 хандьыдаакка хандьыдаат
Ил Түмэн быыбарыгар 70 норуот дьокутаата (35 дьокутаат баартыйа испииһэгинэн, 35 дьокутаат биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктартан) талыллыахтаах. Биһиги хаһыат ааспыт нэдиэлэтээҕи нүөмэригэр 35 быыбардыыр уокуруктан 210 кыттааччы сайабылыанньа биэрдэ диэбиппит эрээри, кэлин бигэргэммит бүтэһиктээх чахчынан, 226 киһи (135 киһи баартыйа испииһэгинэн, 91 киһи биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктан) хандьыдаакка хандьыдаат буоларга кииристилэр. Бу бары тус-туһунан үлэлээх-хамнастаах, дьарыктаах, араас араҥа бэрэстэбиитэллэрэ буолаллар, онуоха тустаах баартыйа чилиэннэрэ эрэ буолбакка, баартыйата суохтар итиэннэ баартыйаны өйөөччүлэр эмиэ бааллар.
Ыйааһыннаах “кырдьаҕастар”
Барыллаан түмүк быһыытынан, бэйэлэрин уокуруктарыгар баһыйар куолаһы ылан Ил Түмэн быыбарыгар хандьыдааттарынан туруоруллар быраабы 25 норуот дьокутаата ылла. Кинилэр кэккэлэригэр бааллар: биир мандааттаах быыбардыыр уокурукка — Александр Жирков (Бороҕон), Иван Андреев (Хотугу национальнай), Ольга Балабкина (Томмот), Антонина Григорьева (Ньурба), Алиш Мамедов (Хаҥалас), Василий Местников (Халыма-Индигиир), Юрий Николаев (Айхал), Александр Ноговицын (Кэбээйи-Дьааҥы), Алексей Филиппов (Амма – Уус Маайа), баартыйа испииһэгинэн – Алена Атласова (ХИФУ), Андрей Акимов (Даркылаах), Владимир Прокопьев (Ньурба), Алексей Еремеев (Нам), Сергей Ларионов (Амма – Уус Маайа), Елена Голомарева (Хотугу национальнай), Павел Пинигин (Чурапчы-Таатта), Александр Слепцов (Арктика) о.д.а.
Дьокуускай куорат Дууматын биэс дьокутаата, ол иһигэр куорат Дууматын бэрэссэдээтэлэ Александр Саввинов (биир мандааттаах Киин быыбардыыр уокуруктан), улуустар, нэһилиэктэр мунньахтарын биэс дьокутаата, ол иһигэр Андрей Находкин (Мэҥэ Хаҥалас) уо.д.а. бааллар. Баартыйа испииһэгинэн дьокутаакка хандьыдаат буолар мандааты Федерация Сэбиэтин чилиэнэ Александр Акимов (Сунтаар), өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов (Бүлүү), Россия бэрэсидьиэнин иһинэн Саха өрөспүүбүлүкэтин бэрэстэбиитэлистибэтин салайааччы Юрий Куприянов (Мэҥэ Хаҥалас), “Якутскэнерго” ПАУо генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Алексей Стручков (Мухтуйа) ыллылар.
Норуот бэйэтин дьокутааттарын итиэннэ салалта үрдүкү таһымыгар үлэлээбит, үлэлии сылдьар тумус туттар салайааччыларын саҥа болдьоххо талар баҕатын биллэрбитэ өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар судаарыстыбаннай бэлиитикэни биһириирин итиэннэ өйүүрүн көрдөрөр.
Саҥа ааттар таҕыстылар
“Кырдьаҕастан сүбэтин, эдэртэн эйэтин” диэн муударай өс хоһооно мээнэҕэ эппэт. Сокуону оҥорор былаас уорганыгар олоххо уопут, киэҥ билии-көрүү эдэр эрчиминэн байытылыннаҕына, быдан хотуулаах буолара өйдөнөр. Онон, биир мандааттаах быыбардыыр уокурукка Таатта-Томпо быыбардааччылара тустуук, киин куорат дьаһалтатын мэрин сүбэһитэ Виктор Лебедеви, сайсарылар “Сахатранснефтегаз” АУо кылаабынай инженерэ Павел Ксенофонтовы, арктикалар «Дьааҥы көмүһэ» ХЭУо дириэктэрэ Иван Реброву, сунтаардар “Арктик Капитал” ХЭУо генеральнай дириэктэрэ Андрей Николаевы, чурапчылар улуустарын киинин баһылыга Степан Саргыдаевы, баартыйа испииһэгинэн дьокутаакка хандьыдаат буоларга бороҕоннор улуустарын баһылыгын солбуйааччы Геннадий Васильевы, бүлүүлэр “Сахатранснефтегаз” АУо кылаабынай инженерэ Александр Гоголевы, хаҥаластар “Саха Өрөспүүбүлүкэтин сайдыытын корпорацията” АУо генеральнай дириэктэрэ Петр Алексеевы, уо.д.а. таллылар.
Өрөспүүбүлүкэ быыбардьыттара итинэн былаас итиэннэ бэлиитикэ элиитэтэ саҥардыллыахтааҕын, онуоха сир баайын туһаҕа таһаарар бырамыысыланнас уонна аныгы технологиялар балысханнык сайдалларынан, бу эйгэҕэ быһаччы үлэлии-хамсыы сылдьар анал үрдүк үөрэхтээх, эдэр эрчимнээх дьон кэлэрэ наадатын ыйдылар. Иккиһинэн, уолаттарыгар өрөспүүбүлүкэ дьылҕатын туһугар улахан эппиэтинэһи сүктэрдилэр, кинилэри инники үлэҕэ кынаттаатылар.
Атыҥҥа атастаһар санаалара суох
Олохтоох салайыныы уорганнарын барыллааһын быыбара эмиэ бэрт көхтөөтүк ыытылынна. “Биир ньыгыл Арассыыйа” политическай баартыйа Саха сиринээҕи салаатыттан 15 улуус дьаһалтатын баһылыктарын итиэннэ улуустар, нэһилиэктэр мунньахтарын быыбарыгар туруоруллар хандьыдааттар быһаарылыннылар.
Элбэх улуус олохтоохторо билигин үлэлии сылдьар баһылыктарын ордороллоро көһүннэ. Холобур, Таатта улууһугар праймеризка кыттыбыт 6202 киһиттэн 3355 быыбардааччы Михаил Соровы талла. Кэбээйи улууһун дьоно баһыйар үгүс куоластарын Игнатий Спиридоновка биэрдилэр. Анаабырдар Иван Семеновы, алданнар Северин Позднякову, горнайдар Никита Андреевы, мирнэйдэр Ришат Юзмухамедовы, өлөөннөр Александр Иванову, уус алданнар Алексей Федотовы, чурапчылар Андрей Ноговицыны атыҥҥа атастаһар санаалара суоҕун биллэрдилэр. Ол эбэтэр кинилэр улуустарын билиҥҥи дьаһалтатын ыытар үлэтин-хамнаһын сөптөөҕүнэн ааҕар, сыаналыыр итиэннэ саҕалаабыт үлэлэрин ситэрэргэ кыаҕы биэриэххэ диир эбиттэр.
«Үрдүк таһымҥа ыыттыгыт»
Анатолий Тихомиров, Госдуума Эрэгийиэн бэлиитикэтигэр уонна Хотугу сир, Уһук Илин боппуруостарыгар кэмитиэтин чилиэнэ, “Биир ньыгыл Арассыыйа” Уһук Илин федеральнай уокурукка эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы сэбиэтин салайааччыны солбуйааччы:
— Дойду үрдүнэн праймериз бэс ыйын 3 күнүгэр буолуоҕа, оттон Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр суол-иис баарын өрүсүһэн, эрдэ ыытылынна. Быыбарга кими хандьыдаатынан туруорарын баартыйа норуоттан ыйытарын өйдүүр буоланнар, нэһилиэнньэ бэрт көхтөөхтүк кытынна, быыбардыыр хамыыһыйалар тэрээһиннээхтик үлэлээтилэр. Биһиги Уһук Илиҥҥэ барыллаан куоластааһыны тэрийиигэ Саха сирин уопутугар тирэҕириэхпит.
Раиса Сибирякова, “Саха сирэ”, edersaas.ru