Быйыл сэтинньигэ Өймөкөөн улууһуттан төрүттээх саха аатырбыт суруйааччыта, литературнай кириитигэ Николай Заболоцкай-Чысхаан төрөөбүтэ 110 үбүлүөйдээх сыла бэлиэтэнэр.
Ньукулай Чысхаан олорбут дьиэтэ билигин мусуой буолан турар. Өймөкөөн улууһун историята барыта бу түмэлгэ хараллыбыта. Кыраайы үөрэтэр мусуой быйыл төрүттэммитэ 25 сылын бэлиэтиир. Бу суолталаах үбүлүөйдэр чэрчилэринэн Өймөкөөн нэһилиэгин Хара Тумуллааҕы «Кэнчээри» оҕо саадын иитиллээччилэрэ иитээччилэрин Марианна Тырылгинаны кытта Томтордооҕу кыраайы үөрэтэр Ньукулай Чысхаан аатынан мусуойга сырыттылар.
— Түмэл дириэктэрэ Розалия Дягилева суруйааччы олоҕун туһунан кэпсээтэ. Кырачааннар суруйааччы кэтэ сылдьыбыт ачыкытын, хары чаһыытын, бэчээттээбит массыыҥкатын, докумуоннарын олус сэргээтилэр. Николай Максимович хара балыырга түбэһэн хаайыга сыппытын истэн, онно кырбанан хараҕа мөлтөөбүтүн билэн: «Эрэйдээҕи даа..» — диэн Дамир аһыммыт саҥатын истэн, мин эмиэ долгуйан ыллым. ГУЛАГ сыылынайдарын тутта сылдьыбыт иһиттэрин, тэриллэрин тутан-хабан көрдүлэр. Бу иннинэ оҕолорго «Халыма» федеральнай суолун сыылынайдар туппуттарын кэпсээбитим. Ол иһин оҕолор ордук интэриэһиргээтилэр.
Кырачааннарга Розалия Тимофеевна бэрт тиийимтиэ, остуоруйаны кэпсиир курдук, Өймөкөөн аатырбыт меценат-атыыһыта Ньукулай Кырбаһааҥкын Таҥара дьиэтин туппут уруһуйун, киниэхэ туруоруллубут бюст туһунан сиһилии билиһиннэрдэ.
Аҕа дойду сэриитин саҕана Томторго Америка Аляскатыттан кэлэн түһэр сөмөлүөттэри кэпсээтэ. Саахаламмыт истребитель тимирдэрин илэ көрөн, оҕолор соһуйуу бөҕөтүн соһуйдулар.
Саха балаҕаныгар киирэн кырачааннар сирэй оһоҕу илэ көрөн: «Аата улаханыын…» — диэн бэркиһээтилэр. Сахалар туттар былыргы малларын, сундууктарын сэргээн, тутан-хабан көрдүлэр.
Оттон төрөөбүт дойдуларын кыылларын чуучалаларын көрөн баран: «Наһаа үчүгээй, олох дьиҥнээх курдуктар», — диэн сөхтүлэр.
Биллэн турар, оҕолор Чысхаан резиденциятыгар киирэн, долгуйан хаалан, саҥаларыттан маттылар.
Маннык кыраһыабай көстүүнү кинилэр олохторугар аан бастаан көрөр буолан, барытын сөхтүлэр-махтайдылар, наһаа интэриэһиргээтилэр.
Кырдьык даҕаны, кырачааннар Санта Клаус сыарҕалаах табаларын, муус төлөпүөнүн, онно баар Байанай кыылын-сүөлүн, көтөрүн, Өймөкөөн аатырбыт Лабыҥкыр күөлүн «динозаврын» оҕотун «Лаби» муус оҥоһуктарын көрөн, остуоруйа дойдутугар илэ сылдьыбыт курдук сананнылар, — диэн кэпсээтэ иитээччи Марианна Тырылгина.
Ити курдук, Хара-Тумул курдук кыракый учаастакка баар «Кэнчээри» оҕо саадын бэлэмнэнии бөлөҕөр сылдьар кырачааннара иитээччилэрин кытта Томтор нэһилиэгин Ньукулай Чысхаан аатынан аатырбыт кыраайы үөрэтэр мусуойга сылдьан, олус элбэҕи биллилэр. Иитээччи Марианна Тырылгина оҕо саадын иитиллээччилэрин уонна кинилэр төрөппүттэрин ааттарыттан мусуой дириэктэрэ Розалия Дягилеваҕа уонна түмэл үлэһитигэр Раиса Скрыбыкинаҕа барҕа махталын тиэрдэр.
Оттон кырачааннар дьиэлэригэр айаннаары, массыыналарыгар киирээри туран иитээччилэригэр: «Өссө да бу мусуойга кэлиэхпит дии?» — диэн ыйытыылара, оҕолор билбиттэриттэн-көрбүттэриттэн олус астыммыттарын бэлиэтэ. Бу курдук оҕоҕо кыра сааһыттан төрөөбүт дойдутун историятын билэ-көрө улаатарыгар сыратын уурар иитээччи Марианна Тырылгина холобурун оскуола да, оҕо саадын да педагогтара батыһаллара буоллар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа Марианна Тырылгина түһэриитэ