Хомойуох иһин, кэнники кэмҥэ бүддьүөт тэрилтэлэригэр үбү-аһы уоран сиэн тутулланнар, холуобунай буруйга түбэһэн, хоруупсуйаҕа буруйданан, улахан айдааннар тахсыталыыллара баар суол. Олор быыстарыгар, буруйа суох дьону куһаҕаҥҥа сөрүү сатаан, үтүө ааттарын киртитэр түгэннэрэ эмиэ тахсар.
Ньурба куоракка 6 оҕолоох, үлэлээбэккэ олорор инбэлиит кэргэннээх Евдокия Николаевна Старостинаны үлэтиттэн быйыл ууратан кэбистилэр. Кини онно сөбүлэспэккэ, Ньурбатааҕы оройуоннай суукка үҥсэн, хотторбут. Салгыы СӨ Үрдүкү Суутугар ааһынан, апелляциялыыр үҥсүү түһэрбит. Үрдүкү Суут кини ааһыныытын ылынан, үтүө аатын төнүннэрбит, үлэтигэр төттөрү ыларга, үлэлээбэккэ олорбут кэмигэр ылбатах хамнаһын сэргэ, судаарыстыбаннай пошлинаны төлөтөргө уураахтаабыт.
Үлэттэн ууратыы
Евдокия Старостина Ньурбатааҕы доруобуйаларынан хааччахтаах уонна инбэлиит оҕолору реабилитациялыыр өрөспүүбүлүкэтээҕи кииҥҥэ 2010 сыллаахха муус устар ыйга кылаабынай буҕаалтырынан үлэҕэ киирбитэ.
2018 сыл ыам ыйын 15 күнүгэр дириэктэри солбуйааччы Я.В. Павлов бирикээһинэн, Старостинаны кытары үлэ дуогабара көтүрүллүбүт. Ол эбэтэр үлэни биэрээччи көҕүлээһининэн, РФ Үлэҕэ кодексын 81-с ыстатыйатын 5 уонна 7 пууннарынан үлэттэн уураппыт. Бу 5-с пуун 1 чааһын чэрчитинэн, үлэһит бэйэтин эбээһинэстэрин убаастанар төрүөтэ суох толорбот (хаста да) уонна дьиссипилиинэҕэ сэмэлэммит буоллаҕына, үлэ дуогабара көтүрүллэр кыахтаах. Ол эрээри суукка Старостина Е.Н. бэйэтин эбээһинэһин ситэ толорботоҕун, үлэтин көтүппүтүн туһунан дакаастабылы киллэрбэтэхтэр.
Быыгабар
Евдокия Старостинаҕа 2018 сыл тохсунньу 15 күнүгэр быыгабар бэриллибит. Ыам ыйын 14 күнүгэр Старостина үлэтигэр суох диэн аах оҥоһуллубут. Ол эрээри бу күн кинини полицияҕа ыҥыра сылдьыбыттарын туһунан бэбиэскэни көрдөрбүт. Евдокия Николаевнаны урукку дириэктэргэ тэриллибит холуобунай дьыалаҕа ыйытыктары биэрээри бэбиэскэнэн ыҥырбыттар уонна кимиэхэ да биллэрбэтин туһунан сэрэппиттэр.
Мантан атын үлэҕэ сэмэлэнии баара бэлиэтэммэтэх. Ньурбатааҕы оройуоннай суут Үлэ кодексын 81-с ыстатыйатын 5-с пуунун дьиҥэ суоҕунан билиммит эрээри, 7-с пуун буруйдааһынын сөптөөҕүнэн аахпыт. “Харчыны уонна табаарынай сыаннастары быһаччы тутар-хабар киһи буоларынан, үлэни биэрээччи итэҕэлин сүтэрбит” диэн. 2018 сыл от ыйын 12 күнүгэр Ньурба оройуонун суута ыстатыйа 5 чааhын эрэ сотон баран, уоннааҕытын (7-с пуунун) сөптөөҕүнэн уураахтаабыта.
Кылаабынай буҕаалтыр Е.Н. Старостина бу быһаарыыны кытары сөбүлэспэккэ, араас сыhыаннаах тэрилтэлэргэ көмө, сүбэ-ама, өйөбүл көрдөөн сылдьа сатаабыт да, барытыгар тоҥуй сыhыаны көрсүбүт.
2018 сыл ыам ыйын 16 күнүгэр, тута кэриэтэ судаарыстыбаннай үлэ иниспиэксийэтин «Суhал» линиятыгар төлөпүөнүнэн эрийэн ыйыталаспыт. Онно сыыhа уураппыттарын ыйан туран, үҥсүү сурук суруйарга уонна Ньурба оройуонун суутугар ирдэбил суругу киллэрэргэ сүбэлээбиттэр.
Салгыы СӨ Үрдүкү Суутугар ааһыныы суруйбут. Суут балаҕан ыйын 24 күнүгэр буолбут, Ньурбатааҕы оройуоннай суут быһаарыытын дьиҥэ суоҕунан аахпыт.
“Кыһыыта баар, түөкүн диэтилэр”
Евдокия Старостина:
— Миигин туох да оруна суох, икки ыстатыйанан үлэбиттэн уһулбуттара. Саамай кыһыылааҕа, “итэҕэли сүтэрии” ыстатыйатын дьаралыктаабыттара буолар. Бу ыстатыйанан түөкүннээбит, бэрик ылбыт, уорбут дьону уураталлар, сууттууллар. Ол аата миигин оннук түөкүн, уоруйах диэн уураттахтара.
Бу ыстатыйаларын кинилэр суукка кыайан дакаастаабатахтара. Ол эбэтэр, бу ыстатыйаны туох да төрүөккэ олоҕурбакка, мээнэ ылан суруйан кэбиспиттэр.
— Туохтан иирсээн саҕаламмытай?
— Ыам ыйыгар биһиги дириэктэрбитин “түөкүннээһин” диэн ыстатыйанан сууттаабыттара. Кини биир да күн үлэлээбэтэх хат кыыһын дэкириэт харчытын туһаннараары, үлэҕэ ылбыт. Мин киниэхэ бу быһыы сокуоннайа суоҕун этэ сатаабытым, оннооҕор Үлэ министиэристибэтигэр суруйбутум. Оттон миигин кини куомуннааҕа оҥоро сатаатылар. Барыта кылаабынай буҕаалтыр илиитин иһинэн барар диэн. Суукка мин бу суруктарбын көрдөрөн, кыттыгаһа суохпун дакаастаатым. Сурук суоҕа буоллар, кыайан дакаастыа суох эбиппин.
Уурайбыт дириэктэрбит бэйэтин оннугар улахан уопута суох, 3 эрэ ый бырааhынан үлэлээбит Я.В. Павловы хадатаайыстыба суруйан, сүүрэн-көтөн хаалларбыта. Эдэр киhи уопута суоҕун туһанан, талбытынан салайан, маннык ыарахан ыстатыйаны туттан, сокуону кэhэн туран үлэhиттэри «эккирэтиһии» салҕанарыгар тиэртэ.
— Билигин үлэлии сылдьаҕын дуо? Кэлэктиипкитигэр хайдыһыы, утарыта турсуу салҕанар дуо?
— Алтынньы 8 күнүгэр диэри “отгул” ылбытым. Билигин кыра уолбун инбэлиит буоларын докумуоннатаары, онно сүүрэ-көтө сылдьабын.
Миигин уураппыт, дириэктэр эбээһинэһин толорбут Павловы уураппыттара. Саҥа дириэктэрдиин тапсан үлэлиир инибит диэн эрэнэбин.
Биллэн турар, айдаан тахсыбытыгар, кэлэктиип бүтүннүү аймаммыта. Урукку дириэктэри кытары үчүгэй сыһыаннаах дьону уурата сатаабыттара. Кэлэктииби «бэйэм» дьонум уонна «атыттар» диэн хайыппыттара уонна ол «атыттары» ууратар түбүгэр түспүттэр дии саныыбын. Холобур, биир киһиэхэ бириэмийэтин туох да төрүөтэ суох быһан кэбиспиттэрэ. Кини оройуоннааҕы суукка үҥсүһэн хотторбута, онтон Үрдүкү Суукка ааһынан, кыайда. Аймахтаһыы диэн эмиэ баар курдук. Мин Ньурбаҕа кийииппин, 20-тэн тахса сыл буҕаалтарынан, ол иһигэр реабилитациялыыр кииҥҥэ 8 сыл үлэлээтим. Дьиҥэр, үчүгэй үлэм иһин наҕараада эҥин элбэх.
Алта оҕолоохпун, улахаттарым устудьуоннар, сорохтор оскуолаҕа үөрэнэллэр, кырам — оҕо саадын иитиллээччитэ. Аҕабыт эмиэ инбэлиит, аҥаар бүөрдээх, үлэлээбэт. Онон маннык балаһыанньаҕа үлэтэ суох хаалар күчүмэҕэй этэ. Ону тэҥэ, сурах-садьык эмиэ тарҕаннаҕа дии – “үбү-харчыны сиэн-аһаан үүрүллүбүт” диэн.
Чиэhинэй үлэhит ааппын сиргэ-буорга тэбистэрэн, улаханнык хомойон, кэлин ыраастанан, бар дьон билиитигэр «Саха сирэ» хаhыат нөҥүө тахсарга быhаарынным.
Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбатын кэриэтэ, хайдахтаах да сымыйа буруйдааhын, атаҕастааhын сиэрдээх быhыыны баhыйбатын эппинэн-хааммынан биллим. Туох да моhоллортон чаҕыйбакка, кырдьыгы булар туhугар иннигит диэки харса суох хардыылааҥ диэн сүбэлиэм этэ. Биhиги дойдубутугар киhи быраабын көмүскүүр күүстэр дьиҥнээхтик үлэлииллэр эбит. Киһи кырдьыгын булуон сөп!
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Эрэдээксийэттэн: Үлэ, социальнай сайдыы министиэристибэтигэр бу быһыыны-майгыны быһааралларыгар, сыана биэрэллэригэр көрдөһөн, ыйытык ыыттыбыт, эппиэт туттахпытына, аныгыскы нүөмэргэ бэчээттиэхпит.