Өймөкөөн эдэр промышленниктара

«Саха ыччатын – промышленноска» бырайыакпыт чэрчитинэн, өрөспүүбүлүкэҕэ сир баайын туһаҕа таһаарар хампаанньаларга таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар эдэр дьону тиһигин быспакка сырдатабыт. Соторутааҕыта Өймөкөөн улууһугар командировкаҕа бара сылдьан, көмүһү хостооһуҥҥа үлэлиир уолаттары көрсөн, оскуолаҕа үөрэнэр оҕолор идэлэрин сөпкө талалларыгар көдьүүстээх буолаарай диэн кэпсэттим.

Инженер Андриан Николаев: Оннук айылаах ыарахаттары көрсө иликпин

Уус Ньараҕа кэлбитэ баара-суоҕа үс ый буолбут. Ньурба улууһун Чуукаарыттан төрүттээх Андриан 2015 сыллаахха ХИФУ горнай институтун бүтэрэн, туһалаах сир баайын хостооһуҥҥа идэни баһылаабыта. Тута Ийэ дойдутугар ытык иэһин толороору аармыйаҕа сулууспалыы бара сатаабыт даҕаны доруобуйатынан сыыйан кэбиспиттэрэ. Үлэлиир баҕаттан Дьокуускайдааҕы 2 №-дээх орто оскуолаҕа онуоха-маныаха диэри харабыллаабыта, оробуочайдаабыта. Үрдүк үөрэхтээх, эрчимнээх эдэр уол, ама, оробуочайынан эрэ үйэтин моҥуо дуо? Интернет ситимигэр «Янтарь» ХЭУо-ҕа инженер идэтин вакансията баарын көрөн, онно эрийбитигэр, туох идэлээҕин истэн баран, судургу баҕайытык кэл диэбиттэрин истээт, сарсыҥҥы күнүгэр таксиига олорон, Уус Ньара диэки айаннаабыта.

• Кэлээппин кытары тугу гыныахтаахпыттан, үлэлиэхтээхпиттэн саҕалаан, туох эбээһинэстээхпин барытын чуолкайдык быһааран, ыйан-кэрдэн биэрбиттэрэ, – диэн Андриан кэпсиир. – Биллэн турар, бастаан утаа мунаахсыйар боппуруостарым элбэх этэ. Онтон толлон турбакка, оҥоруохтаахпын оҥорон, үлэлиэхтээхпин үлэлээн испитим. Саамай сүрүнэ, билбэт буоллаххына, толлубакка, куттаммакка ыйытан ис дииллэриттэн эр ылан, аҥар кырыы ыйытан, сүбэлэттэрэн, бу үс ый иһигэр тугу гыныахтаахпын, тугу оҥоруохтаахпын биллим уонна ону эҥкилэ суох чуолкайдык оҥоробун. Лаппа уопутурдум даҕаны, билигин саҥа үлэһити үөрэтэр, такайар кыахтаахпын (күлэр). Онон эдэр дьон адьас туохтан да толлумаҥ, саллымаҥ диэн сүбэлиибин. Саамай сүрүнэ, тулуур уонна баҕа санаа наада эбит.

Техническэй отдел салайааччыта Александр Васильев: Уус Ньараҕа дьолбун буллум

Дьааҥы улууһун Баатаҕайыттан төрүттээх Александр Лаврентьевич СГУ хайа-геологическэй институгар үөрэнэн, горняк идэтин баһылаабыта. Үөрэҕин бүтэрээт, Дьааҥыга «Сарылаах-сюрьма» аччыгый тэрилтэтэ «Звезда» ХЭУо-ҕа Сенточан рудникка хайа маастарынан үлэлээбитэ. 2008 сыллаахха экономическай кириисис буолан, рудник сабыллан үлэтэ суох хаалбыта. Уол уһуну-киэҥи толкуйдуу барбакка, аҕыйах ый үлэлээбит хамнаһын аахсаары, таксига олорон, Өймөкөөҥҥө Уус Ньара бөһүөлэккэ айаннаабыта. Ол тиийэн, «Поиск Золото» тэрилтэҕэ производственнай-техническэй отделга инженер үлэтэ баарыгар «чып» гынан киирэн хаалбыта. Маны этэн эрдэхтэрэ, «Уол оҕо биир күн ат уорҕатыгар, биир күн ат үрдүгэр» — диэн.

Манна оруобуна түөрт сыл үлэлээбитэ уонна 2013 сыллаахха Өймөкөөҥҥө саамай элбэх көмүһү хостуур «Янтарь» ХЭУо бөлөҕүн хампаанньаларыгар эмиэ производственнай-техническэй отделга инженеринэн көһөр. 2015 сылга бу отдел начаалынньыгынан ананан күн бүгүнүгэр диэри таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар.

• Биһиги отделбыт сүрүннээн тэрилтэ сир баайын хостууругар сыһыаннаах докумуоннары, бырайыактары оҥорор, – диэн Александр кэпсиир. – Холобур, ханнык эмит сиргэ-уокка көмүс баарын көрдөөһүҥҥэ аналлаах лицензия докумуонун бэлэмниибит. Иккиһинэн, ити сиргэ төһө көмүс сытарын билэргэ аналлаах лицензияны эмиэ биһиги оҥоробут. Үсүһүнэн, ол сири хостооһуҥҥа үлэ ыытылларыгар анал бырайыак эмиэ биһиги илиибитинэн ааһар. Ити сүрүн үс бырайыагы оҥорууга сүрүн сокуоннары ааһан, анал нормативтары, ирдэбиллэри биэс тарбах курдук билиэхтээхпит. Билэрбит өссө кыра. Сир баайын хостооһуҥҥа аналлаах сокуоннар, ирдэбиллэр, этэргэ дылы, күн-түүн уларыйа туралларын биири да «куоттарбакка», онно сөптөөх докумуону оҥоруохтаахпыт. Күнү быһа кумааҕыны кытта тустан, офиска олорор дьылҕалаах исписэлиистэрбит. Этэргэ дылы, киэҥ көҕүстээх, тулуурдаах киһи үлэлиир үлэтэ.

Александр икки оҕо амарах аҕата. «Поиск золото» тэрилтэҕэ үлэлии сылдьан, Томпо улууһун Хаандыгатыттан төрүттээх Анна Васильеваны кытта билсэн, доҕордоһон, ол доҕордоһуулара таптал уотун күөдьүтэн, 2011 сыллаахха ыал буолан, билигин Уус Ньараҕа олороллор. Анна Григорьевна «Поиск золото» тэрилтэҕэ экологынан үлэлиир. Онон иккиэн көмүһү хостуур тэрилтэлэргэ үлэлии сылдьар биир идэлээхтэр буолаллар. Ыал аҕата Өймөкөөнү иккис дойду оҥоһуннубут диир. Киһи дьылҕата араас ээ. Хас эрэ сыллааҕыта хамнаһын аахса кэлбит уол, олох да ыал буолан олорор.

Маркшейдер Семен Турантаев: Сир быһыытын ойуулуубун

Таатта улууһун Хара Алданыттан төрүттээх Семен Турантаев 2014 сыллаахха Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун бүтэрэн, землеустроитель идэтин баһылаабыта. Үөрэҕин бүтэрээт, атыттар курдук, үлэ көрдүүр түбүгэр түспүтэ. Эдэр киһи быһыытынан, Интернет ситимин хасыһа олорон, ыраах Өймөкөөҥҥө «Янтарь» тэрилтэҕэ маркшейдер үлэтэ баарын көрөн, төлөпүөннэригэр эрийэн, кэлэ оҕус диэн ыҥырыыны истээт, эмиэ Уус Ньара диэки ыстаннарбыта. Тиийээтин кытта зермлеустроителинэн үлэҕэ ылбыттара. Балачча үлэлээбитин кэнниттэн кылаабынай маркшейдер Виктор Черняк биир үтүө күн ыҥыран ылан, «маркшейдерынан үлэлиигин дуо?», – диэн үөйбэтэх өттүттэн эппитин ылынан, боруобалыырга сөбүлэһэн, 2015 сылтан маркшейдердыы сылдьар. Идэтин үрдэтэр инниттэн Новосибирскайдааҕы университекка геосистема технологиятын идэтигэр иккис сылын кэтэхтэн үөрэнэр.

• Идэм эбээһинэһин быһыытынан, сир быһыытын-таһаатын ойуулаан, анал каарта оҥоробун, – диэн Семен быһаарар. – Итини тэҥэ, төһө буору, кумаҕы хаспыттарын, тиэйбиттэрин кээмэйин быһаарабын. Ол эбэтэр төһө буор хаһыллыбытын, тиэйиллибитин хонтуруоллуубут. Маны барытын аныгы технология көмөтүнэн ыйдаран билэбит. «Промарк 500» диэн оборудованиены туһанабыт. Идэбин олус сөбүлээтим. Отделга кылаабынай маркшейдары кытта алта маркшейдар уонна икки оробуочай үлэлиир. Өймөкөөн халлааҥҥа харбаспыт хайалардаах кэрэ айылҕата олус умсугутта. Бииргэ төрөөбүттэр бэһиэбит, мин үһүс оҕобун. Манна аахсыбыт харчыбынан Хара Алдаҥҥа ийэлээх аҕам 8 да 9-таах, толору хааччыллыылаах дьиэ тутталларыгар көмөлөстүм. Онон төрөппүттэрим барахсаттар сабыс-саҥа, сып-сылаас дьиэҕэ олороллоруттан олус үөрэбин, астынабын.

Маркшейдер диэн ( нем. тылыттан Markscheider (Маркшайдер); Mark — отметка, граница + Scheider — отделитель) хайа инженерэ эбэтэр технига. Сир быһыытын-таһаатын анал прибор көмөтүнэн билээччи-көрөөччү. Итини тэҥэ, сир баайа төһө баарын эмиэ быһаарар.

Александр ТАРАСОВ