Сэргэлээх. 70-с, 80-с сыллар. Устудьуоннар уопсайдара. 14-с куорпус. Сааскы чаҕылхай күнү көрсө тэлэччи аһыллыбыт түннүктэртэн хайаларыттан эрэ ырыа кутуллар…
“Нуһараҥ ыйдаҥа түннүкпэр
Чуумпутук долгунун кутара,
Түүн солко баттаҕын тараана,
Ийэлии нарыннык бигиирэ.
Түһүүрүм эриэккэс да түүлү
Абылаҥ, долгураҥ күөх түүҥҥэ,
Арылхай, чаҕылхай сибэкки
Мичээрдиир эйэҕэс күөх түүлүн…”
Ып-ыраас, нап-нарын куолас кулгаахпар билигин да иһиллэр курдук. Оччолорго, бу үөлээннээхпит, медфагы саҥардааҥыта бүтэрбит Светлана Петрова ырыата буоларын үгүспүт билбэт да этэ. Эгэ, Света бу Орто дойдуга баара-суоҕа 29 эрэ сыл олорорун устатыгар маннык үчүгэй, өлбөт-сүппэт аналлаах айымньылары дьоҥҥо бэлэхтээн хаалларыа дии саныахпыт дуо? Суох буоллаҕа, билбэтэхпит…
Киһи, хайа баҕарар ырыаны, маҥнай, муусукатын сөбүлээтэҕинэ, ылыннаҕына, тылын тута билбитэ эрэ баар буолар… Светлана Петрова ырыалара, хайдах эрэ, уруккуларга маарыннаабат, атын, ураты нарын, иэйиилээх эрээри, аныгылыы истииллээх, ис-киирбэх тэтимнээх уонна олус истиҥ, эдэр киһи истээт сөбүлүүр, кигинэйэн ыллыы сылдьар ырыалара этэ. Оччотооҕу устудьуоннар, билигин бу ырыалары иһиттэхпитинэ, хатыламмат эдэр сааспытын санаан, “үөһээ тыынан ылабыт…”.
“Тохтообокко ардах түһэр,
Түннүкпэр таммаҕы ыһар.
Хоспор магнитофон лиэнтэтэ
Эргитэр ырыа тылын иэйиитин:
“…Ааспыта ол сайын,
Ааспыта тапталым…”
Мин эйигин аҕынным
Ол ырыа тылынан…”
Бу “Ардахха санаа” – Саргылаана Гольдерова-Саргы Куо хоһооно. Оттон “Күөх түүл” ааптара – Александра Григорьева — Сандаарыйа. Бэйиэт кыргыттар, алҕаһаабатах буоллахпына, Светлана бу ырыалары айарыгар иккиэн СГУ саха салаатын устудьуоннара этилэрэ, биитэр саҥардыы бүтэрэн эрэллэрэ эбитэ буолуо. Светлана Дмитриевнаны, сөбүлүүр эрэ хоһоонноругар ырыа суруйара диэн ахталлар, доҕотторо. Ол аата, бу хоһооннор кинини долгуттахтара… Моисей Ефимовы сөбүлүүр бэйиэтэ этэ дииллэр. Кини хоһоонноругар Светлана 15 ырыаны суруйбута.
Бүтүн көлүөнэлэр өйдөрүн-сүрэхтэрин абылаабыт, бу кэрэ ырыалар хайдах айыллыбыттара буолуой?
“Майор Света”
Света оҕо сааһа Тааттаҕа, Ытык-Күөлгэ ааспыта. Ыал кыра оҕото, эйэҕэс-сайаҕас, сытыы-хотуу, өйдөөх, талааннаах. Ытык-Күөлгэ Петровтар элбэх этилэрэ. Онон, аҕалара милииссийэ майора буоларынан, кинилэр ыалы биир дойдулаахтара судургутук “Майордар” дииллэрэ, оттон оҕолоро, биллэн турар, “Майор Света” , “Майор Лида” буоллахтара…
Кэпсиир Светлана бииргэ төрөөбүт эдьиийэ, РФ үрдүкү профессиональнай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, ХИФУ бочуоттаах бэтэрээнэ Людмила СТЕПАНОВА:
—Света муусукаҕа дьоҕурдааҕа. Аан бастакы “Алый галстук”диэн ырыатын оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан айбыта. Онон, музыкальнай оскуолаҕа үөрэнэр эдьиийэ Лида, “мин оннубар эн үөрэн”, — диэбитэ. Оччолорго да музыкальнай оскуола төлөбүрдээх этэ – ыйга 25 солкуобай. Оттон хамнас 70 солкуобай буолара, онон, икки оҕону хайдахтаах да ыал, биллэн турар, муусукаҕа үөрэттэрэр кыаҕа суоҕа. Ол иһин эдьиийэ, талааннааҕын билэн, балтытыгар миэстэтин туран биэрдэҕэ. Света муусукаҕа чахчы чугас, муусуканы өйдүүр буолан, ситиһиилээхтик үөрэммитэ. Онно кини талаанын таба көрөннөр, фортепианоны таһынан өссө баяҥҥа – икки кылааска тэҥинэн үөрэппиттэрэ. Турбаны да үрэн көрөрө, саксофоҥҥа да үөрэммитэ, гитараҕа да бэркэ оонньуура. Гитараҕа балтын Светаны Лида уһуйбута. Хаартыскаҕа түһэрэргэ, спортка эмиэ Лида уһуйбута. Волейбол, баскетбол, спортивнай ориентирование – күрэхтэһиилэргэ барытыгар кытыннараллара.
Билигин санаатахха, наһаа ноҕоруускалаах эбит. Аны, хас да оскуоланан, спортивнай секцияларынан сүүрэ сылдьан, тымныйан ангиналаабыта. Ол барыта сүрэҕэр охсубут эбит этэ… Дэлэҕэ даҕаны ийэбит, муусуканы таптыыр кыыһа ол сүнньүнэн үөрэххэ киириэн баҕарарын билэн баран, сорунуулаахтык, “эн доруобуйаҕын көрүнүөххүн наада – медицинскэйгэ киир”, — диэҕэ дуо. Үөрэҕэр күүстээх этэ, математикаҕа, химияҕа туйгуннук үөрэммитэ, олимпиадаларга мэлдьи кыттара, кыайара.
Света Саха госуниверситетын медицинскэй факультетыгар туттарсан киирбитэ. Манна үөрэнэ сылдьан, факультет ВИА-тыгар оонньуура, ырыа айан ыллыыра. Үөрэҕин бүтэрэригэр ыалдьар этэ… Медфакка проблемнай институт тэриллибитигэр үлэҕэ киирбитэ. Ол сылдьан, бэргээбитэ. 1982 сыллаахха, Вильнюс куоракка сүрэҕэр эппэрээссийэ кэмигэр, суох буолбута… Света ырыаларын үксүн, ыалдьа-ыалдьа айбыта. СГУ-га медфактар ВИА тэриммиттэрэ. Онно биллиилээх мелодист, ырыа айааччы, медицинскэй наука кандидата Виталий Андросов өҥөтө улахан. Виталий Тимофеевич Светлана ырыаларын күн бүгүнүгэр диэри пропагандалыырын иһин биһиги дьиэ кэргэн махталбыт муҥура суох. Света ансаамбылга фортепианоҕа, баяҥҥа, синтезаторга оонньуура. Биирдэ “Таалай” күөлгэ Кыһыны атаарыы кэмигэр лотереяҕа, анаабыт курдук, аккордеон сүүйэн, үөрэн да кэлбитэ. Онтун, Вильнюска барарыгар атыылаан кэбиһээхтээбитэ… Мин биир кыыһым эдьиийин Света аатын сүгэр. Муусукаҕа үчүгэй.
Быйыл “Саха” НКИХ “Ис сүрэхтэн” бырайыагар Георгий Белоусов мелодист Светлана Петрова туһунан олус истиҥ биэриини ыытта. Онно кыттыыны ылбыт, Светлананы оҕо эрдэҕиттэн өйдүүр, бииргэ үөрэммит дьүөгэтэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Раиса Крылова: “Оскуола эрдэхтэн Света барыбытыттан таһыччы дьоҕурдаах, талааннаах оҕо этэ…”, — диэтэ. Үгүс дьон Светлананы, музыкальнай үөрэхтэммитэ эбитэ буоллар, дииллэр… Туох билиэй? Ол гынан баран, туох да диэбит иһин, кини айан хаалларбыт ырыаларыгар аата син-биир ааттана туруо.
Билигин Светлана Петрова бииргэ төрөөбүттэрэ, кини ырыанньыгын, элбэх хаартыскалаан, ахтыылардаан, бэчээккэ таһаараары үлэлэһэ сылдьаллар.
Оттон миэхэ эмиэ ырыа иһиллэн кэллэ…
“Түһүүрүм эриэккэс да түүлү
Абылаҥ, долгураҥ күөх түүҥҥэ,
Арылхай, чаҕылхай сибэкки
Мичээрдиир эйэҕэс күөх түүлүн…”
Татьяна Маркова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа: талааннаах мелодист, быраас Светлана Петрова (хаҥаһа) эдьиийинээн Людмила Дмитриевналыын. 1971 с.