Кэнники 16 сылга 192 оскуола тутулунна

Бөлөххө киир:

Кэнники кэмҥэ “олохпут ыараата, быста дьадайдыбыт” диэн этиниилэр, суруйуулар социальнай ситимнэргэ үгүстүк көстөллөр. Чахчы оннук дуо? Кэнники 20 сылга туох да сайдыы барбата, тутуу ыытыллыбата диэн этэр кыахтаахпыт дуо? Баҕар, бу дьон санаатын бутуйа сатааһын, аһара кэп туонуу, суланыы буолаарай?

Оттон сыыппара кытаанах хараҕынан көрдөххө, балаһыанньа хайдах эбитий? Бырабыыталыстыба отчуотун уонна “Сахастат” дааннайдарын туһанан, ырытан көрдүбүт.

Сыл аайы – уончалыы оскуола

Биллэн турар, кыһалҕалар, итэҕэстэр суох буолбатахтар. Саха сиригэр оскуолалары, кулууптары, балыыһалары, оҕо саадтарын тутуу маассабайдык 60-с, 70-с сылларга барбыта. Ол кэмтэн 40-50 сыл ааһан, бу социальнай эбийиэктэр үгүстэрэ хаарбах туруктаммыттара. 90-с сылларга тутуу улаханнык барбат этэ. Онон социальнай эбийиэктэр улахан аҥаардарын саҥардыыга үтүмэн үлэ, үп ирдэнэрэ.

2000-с сыллартан СӨ бырабыыталыстыбата анал былаан ылынан, бырагыраамалары үлэлэтэн, бастатан туран, оскуолалары тутууга болҕомто ууруллубута. Сыл аайы уончалыы таас оскуола тутуллара Арассыыйаҕа да сэдэх көстүү. Холобур, Санкт-Петербург курдук улахан куоракка оҕо ахсаана эмискэ элбээн, сорох оскуолалар үһүс симиэнэнэн үлэлииргэ күһэллэллэр. 2015 сылтан, үс сыл иһигэр 8 эрэ саҥа оскуола үлэҕэ киирбит, ону даҕаны 5-һин – саҥа микро-оройуоннары тутааччылар бэйэлэрин үптэриттэн оскуоланы, оҕо саадын туппуттарын суотугар. Краснодарга 2017-2018 сс. 6 оскуола тутуллар.

Оттон Саха сиригэр кэнники 16 сыл иһигэр 192 оскуола тутулунна.

Балтараа тыһыынча кэриҥэ саҥа тутуу

Кэнники аҕыс сыл иһигэр, 2010-2017 сс. Саха сиригэр 1422 социальнай эбийиэк уонна элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэ тутуллубут. Ол иһигэр:

11 458 миэстэлээх 87 оскуола, 13 128 миэстэлээх 190 оҕо саада, 69 доруобуйа харыстабылын, 148 култуура уонна спорт комплекса, 323 хочуолунай, 582 элбэх кыбартыыралаах дьиэ, 57 атын эбийиэк тутуллубут.

Үбүлээһин уопсай суумата — 86,2 млрд. солк. Ол иһигэр: Саха сирин бүддьүөтүттэн – 49,6 млрд. солк., федеральнай – 17,3 млрд. солк., муниципальнай тэриллиилэр үптэриттэн – 4,3 млрд. солк., бүддьүөт таһынан үп – 15 млрд. солк.

Аҥаардас 2017 сылга СӨ Инвестиционнай бырагырааматын толоруу быһыытынан, 15,8 млрд. солк. туһаныллыбыт. Ол түмүгэр 53 социальнай эбийиэк, ол иһигэр 1473 миэстэлээх 8 оскуола, 2046 миэстэлээх 26 оҕо саада (7 тутуу – судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлэһии чэрчитинэн), 6 — доруобуйа харыстабылын, 7 – култуура, 4 – спорт, 2 – социальнай хааччыйыы дьиэлэрэ тутуллан, үлэҕэ киирбиттэр.

2007-2017 сс. 4,6 мөл. кв.м. олорор дьиэ тутуллубут. 2017 сыллааҕы дааннайынан, өрөспүүбүлүкэ хас биирдии олохтооҕор 21,7 кв. м. олорор дьиэ тиксэр.

Оскуолалар

Өрөспүүбүлүкэҕэ 651 орто оскуола баар (627 муниципальнай, 14 киэһээҥҥи, 6 чааһынай, 4 тэрилтэ оскуолата). Мантан тыа сирин оскуолата 73%-ны ылар. 296 оскуола таас (2009 с. 211 таас дьиэ баара), 355 — мас дьиэлээхтэр.

Оскуола уопсай ахсаанын үс гыммыт биирэ (204) кыра комплектаах. Оҕо ахсааныттан тутулуга суох үбүлэнэр. Тыа сириттэн көһөн барыы элбэх буолан, оҕо ахсаана аҕыйыыр – 2006 с. тыа сиригэр  68070 оҕо үөрэнэрэ, 2017 с. – 53085 оҕо. Ол иһин кыра комплектаах оскуола ахсаана эбиллэр.

Билиҥҥи кэмҥэ өрөспүүбүлүкэҕэ 61 хаарбах туруктаах, 9 умайбыт оскуола баар. Бу 50-70-с сылларга тутуллубут мас дьиэлэр. Арассыыйа бырабыыталыстыбатын ирдэбилинэн, уопсай үөрэхтээһин эбийиэктэрин тутууга икки сүрүн киритиэрий баар: биир симиэнэлээх эрэсиимҥэ көһүү уонна дьиэ олус эргэрбит, хаарбах туруктаах буоллаҕына. Тэҥнээн көрдөххө, 2010 с. 136 (20%) хаарбах оскуола баара. Онон эргэ дьиэлэри көтүрүү, саҥаны тутуу хаамыыта тохтообокко баран иһэр.

2025 сылга диэри үөрэх тэрилтэлэригэр 59 329 саҥа миэстэни таһаарар сорук турар. «Содействие созданию новых мест в общеобразовательных организациях РС(Я) в соответствии с прогнозируемой потребностью на 2016-2025 годы» диэн үлэлии турар бырагыраама чэрчитинэн, 2025 сылга 50% эргэриилээх дьиэлэри 100 % саҥаҕа көһөрөн, оҕолор бары бастакы симиэнэҕэ үөрэнэллэрин хааччыйыахтаахтар.

Оскуолалары саҥа миэбэлинэн, лаборатория тэрилинэн, информационнай технологияларынан, интэриниэтинэн хааччыйыыга улахан болҕомто ууруллар. Кэнники 2 сылга оскуола 40 %-на физика, химия, биология кабинеттарыгар аныгылыы тэрилинэн хааччылынна. 90,7 %-гар көмпүүтэрдээхтэр (Арассыыйаҕа — 65%).

Оҕо саадтара

Барыта 647 оҕо саада баарыттан, 225-тэ таас, 374-дэ мас дьиэлэргэ бааллар. 25 уһуйаан дьиэтэ хаарбах туруктаах, 122 – хапытаалынай өрөмүөнү эрэйэллэр.

Арассыыйа бэрэсидьиэнэ “оҕо саадтарыгар уочараты суох гыныҥ” диэн туруорбут соругун Саха сирэ толору кээмэйинэн толордо. 2016 сылга 3-7 саастаах оҕолорго уочарат суох буолбута. Барыта 24 198 саҥа миэстэни таһаарбыттара.

Владимир Путин 2017 сыл ахсынньы 2 күнүнээҕи ПР-2440 №-дээх сорудаҕын чэрчитинэн, 2021 сылга диэри 2 ыйдарыттан 3-тэригэр диэри саастаах оҕолору 100 бырыһыан хабар сорук турар.

Олорор дьиэ

2017 сылга 634,6 тыһ. кв. м. олорор дьиэ тутулунна. Ити 2010 сыллааҕар икки төгүл үрдүк. Тэҥнээн көрдөххө, сэбиэскэй кэмҥэ, 1980 сыллаахха 468 тыһ. кв.м. олорор дьиэ тутуллубут эбит.

“2012 сылга диэри хаарбах дьиэ фондатыгар хапсыбыт дьиэлээх гражданнары көһөрүү” диэн бырагыраама түмүктэннэ.

2004 сыллаахха 1382 олорор дьиэ (3061 кыбартыыра) тутуллубут буоллаҕына, 2016 сыллаахха 2714 дьиэ (9697 кыбартыыра) тутуллубута. Сыл аайы ортотунан 1500-2500 дьиэ тутуллар. Итинтэн тыа сиригэр сылга 150-160 тыһ. кв.м. тиксэр.

Хомунаалынай хаһаайыстыба

Хомунаалынай инраструктураҕа кэлим саҥардыы үлэтин ыытыы түмүгэр, 2012-2017 сылларга 353 эбийиэк тутулунна уонна саҥардылынна. Ол иһигэр: 339 хочуолунай, 14 уунан хааччыйар, тиэрдэр эбийиэк, 1220 инженернэй ситим. Аҥардас 2017 сылга 22 хочуолунай тутулунна.

2017 сылга саҥа судаарыстыбаннай бырагыраама бигэргэммитэ. Ол чэрчитинэн, 2018-2022 сылларга 10 млрд. солкуобайы угары былаанныыллар. Ол иһигэр: өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн – 1 млдр. солк., чааһынай инвестициялартан – 8,5 млрд. солк., олохтоох бүддьүөттэн – 500 мөл. солк. 2018 сылга итинтэн барытыттан 25 хочуолунайы тутуу уонна саҥардыы, уунан хааччыйар 2 эбийиэги тутуу былааннанар.

Салайааччы санаата

Алексей Колодезников, СӨ бырабыыталыстыбатын I вице-премьерэ:

— Хомунаалынай комплекс эргэриитэ сыллата кыччаан иһэр көстүү. Саҥа хочуолунайдары тутуу, ситимнэри уларытыы түмүгэр, эргэрии туруга 59,6 %-тан 50,5 %-ҥа диэри түспүт. Ол да буоллар, эргэриини суох гынар миэрэлэр, үбүлээһин кыччаан иһэринэн, ситэтэ суохтар. Федеральнай таһымҥа үбү тардар көдьүүстээх механизмнар суохтара эмиэ мэһэйдиир. Хомунаалынай комплексы саҥардыыга үбү буларга чааһынай инвестордары көрдүүр үлэ барар.

Түмүккэ

Дьэ, бу сыыппаралары көрөн, бэйэҕитигэр түмүктэ оҥостуҥ. Бу ыстатыйаҕа төһө суол оҥоһуллубута, хотон тутуллубута, сибээс, уот линията тардыллыбыта, о.д.а. учуоттаммата. Онон, олох хаамыытынан, тутуу барар, үлэ ыытыллар диэн этиэххэ сөп.

Ангелина Васильева.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0