Быйыл Мирнэйгэ буолбут Ыччат ыһыаҕар эдэр ыаллар күрэхтэһиилэригэр Мэҥэ Хаҥаластан сылдьар Октябрина, Александр Кулешовтар уонна Сунтаартан Юлия, Ярослав Филипповтар дьиэ кэргэттэрэ кыайыылаах тахсаннар, 300 тыһыынча солкуобайдаах сертификаттарынан наҕараадалыммыттара. edersaas.ru
Эдэр ыал Кулешовтар олоххо сыалларын, тапталларын устуоруйатын, оҕолорун иитиилэрин туһунан сэһэргэстибит:
Октябрина: Биһиги 2008 сыллаахха ыам ыйын 6 күнүгэр устудьуоннуу сылдьан билсибиппит. Оччолорго оҕолуу сытыыбыт-хотуубут, иккиэн үөрэнэр бөлөхтөрбүтүгэр старосталыыбыт. Онон тэрээһиҥҥэ сүүрэ-көтө сылдьан кэпсэтэн билсибиппит. Александр бастакынан чугаһаан, төлөпүөнүм нүөмэрин ылбыта. Билиҥҥи курдук батсаап суох, кылгас СМС-иһитиннэрии нөҥүөн суруйсан саҕалаабыппыт. Ол курдук, 2008 сылтан доҕордоһон, 2010 сыллаахха үөрэхтэрбитин бүтэрбиппит уонна ыал буоларга быһаарыммыппыт. Сахалыы сиэринэн, бастаан Александр дойдутугар, Чурапчы Мындаҕаайытыгар кини төрөппүттэрин кытта билсибиппит. Онтон Бүлүүгэ мин дьоммун кытта көрсүбүппүт.
Александр: Онон икки өттүттэн төрөппүттэрбит сөбүлэҥнэрин ылан, аймахтарбытын, доҕотторбутун ыҥыран, уруубут малааһынын Дьокуускайга тэрийбиппит. Иккиэн учуутал идэлээхпит. Октябрина СГУ (билигин ХИФУ) физико-техническэй институтун бүтэрэн физика уонна информатика учууталын идэтин баһылаабыта, мин Дьокуускайдааҕы педучилищены бүтэрэн, физкультура учуутала уонна тренер идэлэммитим. Ыал буолан бараммыт Орто Халымаҕа, Бүлүүгэ үлэлии сылдьыбыппыт. Икки оҕолоохпут, кыыспыт – биэстээх, уолбут – иккитэ.
— Хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ үгэстэр баар буолаллар, эһиэнэ?
— Биһиги олоххо көхтөөхпүт. Туохха барытыгар иннинэн сылдьар ыалбыт. Ыытыллар тэрээһиҥҥэ барытыгар кыттан, кэлэн-баран иһиэххэ наада дии саныыбыт. Дьиэ кэргэнинэн бырааһынньыктыырбытын олус сөбүлүүбүт. Оҕолорбут төрөөбүт күннэрин хайаан даҕаны бэлиэтиибит. Үгэстэр дьиэ кэргэҥҥэ баар буолуохтаахтар, биһиэхэ оннук элбии туруон баҕарабыт.
— Оҕолоргутун хайдах иитэҕит? Ордук туохха болҕомтоҕутун уураҕыт?
— Оҕолорбутун бэйэбит холобурбутунан иитэбит. Ол аата, оҕо төрөппүттэрин көрөн үөрэниэхтээх диэн. Билигин оҕолорбут төһө да кыра буоллаллар ийэлээх аҕалара ханна үлэлииллэрин, тугу үлэлииллэрин, харчы хантан кэлэрин билэллэр. Үлэбитигэр илдьэ сылдьааччыбыт. Хаһан төрүөхтэриттэн бэйэбит илдьэ сылдьабыт, эбээ-эһээ иитиитэ диэни билбэтилэр. Баҕар ол куһаҕан өрүттэрдээҕэ буолуо, ол эрээри төрөппүттэр оҕолорун бэйэлэрэ көрүөхтээхтэр-истиэхтээхтэр диэн өйдөбүллээхпит. Оҕолорбут тугу баҕаралларын — баҕарбаттарын хааччахтаабаппыт. Күүспүтүнэн ыллаппаппыт, үҥкүүлэппэппит, оҕо иннигэр таларыгар кыах баар буолуохтаах. Кыыспыт аҕата ыллыырын көрөн ырыаҕа убанна. Оттон уолбут аа-дьуо сылдьан ону-маны көрөрүн-истэрин ордорор. Иккиэннэрин балтараа саастарыттан оҕо саадыгар сырыттанар саҕалаабыппыт, онон саҥалара-иҥэлэрэ чуолкай. Бэйэлэрин-бэйэлэрэ көрүнэр буолалларыгар кыра эрдэхтэриттэн кыһаллабыт. Сарсыарда тураат даҕаны бэйэлэрэ таҥналлар, сууналлар-тарааналлар. Күннээҕи бэрээдэги тутуһуннарабыт уонна үлэҕэ угуйа сатыыбыт, оҕо үлэнэн улаатар дии саныыбыт.
— Дьиэ-уот кыһалҕата, үп-харчы кыһалҕатын хайдах быһаараҕыт? Эдэр ыал харчы тиийбэт кыһалҕатын элбэхтэ көрсөр, эһиэхэ маннык буолбута дуо?
— Хас биирдии ыал харчы кыһалҕаларын көрсөр буолуохтаах, харчы хаһан эрэ тиийбэт буолар. Биһиги куруук эрдэттэн суоттанабыт. Ыал буоларбыт быһыытынан уопсай хармааннаахпыт, биир кумааһынньыктаахпыт. Ыал буолбут дьон бэйэбитин ииттинэр харчыны бэйэбит булунабыт диэн билэн ыал буоллахпыт. Аны иккиэн ыал улахан оҕолорбут, онон эппиэтинэстээхтик бартыыгар сыһыаннаһа улааппыппыт. Харчыны мээнэ сыымайдаабаппыт. “Бу харчы онно барар, баччанан тугу эмит атыылаһабыт, бу ууруу харчыбыт” диэн эрдэттэн былаанныыбыт, оччоҕо тиийэр. Устудьуоннуу сылдьыахпытыттан, бииргэ буолаат даҕаны тута дьоммутуттан харчы көрдөөн бүппүппүт. Александр хаҥкыга инструкторынан, кулуупка диджейынан, тутууга үлэлээбиттээх, оттон Октябрина официанткалаан, гардеробщицалаан, остуорастаан харчыланан олорбуппут. Хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ ыарахаттары бииргэ туоруохтаахпыт диэн өйдөбүл баар буолуохтаах. Аҕабыт барытын кыайыгас-хотугас, суох диэн баран олорбот киһи. Кэргэнин, оҕолорун туһугар олус кыһаллар.
— Өйдөспөт түгэннэри хайдах туоруугутуй? Саҥа ыал буолбут эдэрдэргэ сүбэлэргит.
— Ханнык баҕарар өйдөспөт түгэннэри быһаарар суол баар буолар. Дьиэ кэргэҥҥэ бэйэ-бэйэни өйдөһүү баар буоллаҕына эрэ табыллар. Оччоҕо эрэ бииргэ олорор олохпут уһун уонна дьоллоох буолар буоллаҕа дии. Дьиэ кэргэҥҥэ дьахтар оруола олус улахан. Кини арыый муударай буоулохтаах. Эр киһи булан-талан кэлэр, онтон дьахтар онуоха усулуобуйа оҥоруохтаах. Үлэтигэр өйөөн, эрэнэн, дьиэтин-уотун көрөн-истэн, ас астаан… Бу урут-уруккуттан баар үгэс. Бэйэ-бэйэни өйөстөххө уонна өйдөстөххө эрэ оруннаах олох табыллар. Биирдии бэйэни санаабакка, номнуо “биһиги” диэн икки киһи аатыттан толкуйдуур буолуохха наада диэн сүбэлиибит.
Айтана АММОСОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru