Кураанах паапканы кыбыныахтааҕар тыраахтарынан харчыны күрдьүбүт ордук

Тырахтарыыс-массыныыс (тырахтарыыс) дастабырыанньатын ханна үөрэнэн, хайдах туттаран ылыахха сөбүй? Гостехнадзор Саха сиринээҕи иниспиэксийэтин салайааччытын солбуйааччы, Дьокуускайдааҕы иниспиэксийэ салайааччыта Егор Егоров этэринэн, дьон уруккунан охсон, маннык быраабы ылар олус судургу курдук саныыллар, дьиҥ иһигэр эрдэ 6 категория баар эбит буоллаҕына, 2011 с. ыам ыйыттан 9 категорияҕа араарыллан турар.

-“А” категория биир бэйэтэ түөрт пууннаммыта уонна “В”, “С”, “D”, “E”, “F” категориялар бааллар. Хас биирдии категория көлө күүһүттэн, хамсатааччытыттан көрөн арахсар, — диэн быһаарар Егор Юрьевич. – Ол курдук, “А I” категория “Буран”-ҥа, квадроциклга, “A II” трэколга (3,5 туоннаҕа диэри уйуктаах уонна суоппары таһынан 8-тан элбэҕэ суох олорор миэстэлээх көлөҕө), “A III” карьерга үлэлиир “БелАЗ”-ка, “A IV” суоппары таһынан 8-тан элбэх киһини олордор миэстэлээх, холобур, “Кершак” диэн хаартан, бадараантан иҥнибэт көлөҕө, танкеткаларга бэриллэллэр. Бу ааттаммыттар бары – “внедорожниктарга” киирсэллэр.

“B” категория 25,7 кВт диэри күүстээх мотуорунан хамсыыр тиһиликтээх уонна көлүөһэлээх массыыналарга сыһыаннаах: манна Т-25, “Синтай” дьоҕус тыраахтардар киирсэллэр. “C” 25,7 кВт-тан 110,3 кВт-га диэри күүстээх мотуордаах, көлүөһэлээх массыынаҕа, холобур, МТЗ-82 курдук улахан тыраахтарга, “D” 110,3 кВт-тан үөһэ күүстээх мотуорунан үлэлиир көлүөһэлээх массыыналарга (К-700, грейдер, погрузчик), “E” тимир тиһиликтээх, 25,7 кВт-тан үөһэ күүстээх  мотуордаах массыыналарга (ДТ-75, бульдозер, экскаватор, тягач), “F” категория тыа хаһаайыстыбатын массыыналарыгар (комбайннарга) көҥүллээхтэр.

Ити көлөлөрү ким баҕарбыт ыыппат, быраап ыларга сааһыттан көрөн хааччахтаах. Ол курдук, 16 саастан “A I ”, 17 саастан “B”, “C”, “E”, “F” категориялары ылыахха сөп буоллаҕына, “D” уонна “А” атын үс категорията 18 саастарын туолбут дьоҥҥо эрэ көҥүллэнэр. “Аныгы ырыынак үйэтигэр дьиэ кэргэни иитэргэ ордук суолталаах уонна олоххо-дьаһахха наадалаах “A III”, “E”, “D” категорияларга көҥүл ылыан баҕалаах элбээтэ”, — диир Егор Егоров. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тырахтарыыс-массыныыска бэлэмниир-үөрэтэр 76 кэмбинээт баар. Ол иһигэр 27 оскуола көҥүллээх. Холобур, бырамыысыланнас күүскэ өтөн киирэн олохсуйбутт Анаабыр улууһугар Үрүҥ Хайатааҕы агрооскуола көҥүл ылбыт. Маннык агрооскуолаларга чэпчэтиилээх ирдэбил туруоран, бастакынан биэрэ сатыыллар эбит.

Маны тэҥэ 7 үөрэтэр киин баар. Олор истэригэр “Недра” уонна “Профресурс” диэн коммерческайа суох тэриллиилэр. Кэлиҥҥитэ хотугу улуустарга кытта тиийэн үөрэтэр. Үөрэх болдьоҕо категорияттан тутулуктаах. “Бураны” ыытарга 120 чаас ирдэниллэр буоллаҕына, бульдозерга, погрузчикка 4-5 ый устата үөрэниэхтээххин. Гостехнадзор үлэһиттэрэ хоту буоллун, соҕуруу буоллун, бэйэлэрэ тиийэн эксээмэн туталлар. Теория икки түһүмэхтэн турар: суолга сылдьыы быраабылатыгар 20 ыйытыы бэриллэр (2 сыыһа ылыныллар) уонна тиэхиньикэни сөптөөхтүк туһаныыга 8 боппуруостаах (1 сыыһа аһарыллар). Иккиһэ – практическай: тиэхиньикэни ыытыы.

Ыспыраапка: ааспыт сылга 600 киһи туттаран, быраап ылбыт.

Василий НИКИФОРОВ.