Хомсомуол тэриллибитэ 100 сылынан комсомолец үрдүк аатын сүгэ сылдьыбыт үөлээннээхтэрбин, аҕа көлүөнэ дьонун итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин! Хомсомуол 100 сылыгар анаммыт тэрээһиннэр сир-сир аайы ыытылла туралларын көрө-истэ, билэ олоробут.
Биһиги нэһилиэкпит тэрээһиннэртэн туора турбакка, «Айар алгыс» уһулар бөлөх уонна нэһилиэк олохтоохторун күүһүнэн «Туруйалар көттүлэр» диэн 1922 сыллаахха от ыйын 17 күнүгэр Даппарайга үрүҥ бандьыыттар тобохторун илиилэриттэн суорума суолламмыт икки эдэркээн хомсомуол уол сырдык кэриэһигэр анаммыт кылгас киинэни уһулан, алтынньы 29 күнүгэр Өлүөхүмэ куорат уонна Кыыллаах Арыы, Даппарай олохтоохторун дьүүлүгэр таһаараары олорор.
Бу икки хорсун комсомолец — 18 саастаах Иван Герасимов уонна баара-суоҕа 14 эрэ саастаах Кыыллаах Арыыттан төрүттээх Егор Винокуров ааттарын үйэтитээри, эдэр ыччакка холобур туттаары, киинэ уһулары көҕүлээбит ытык киһибит, Өлүөхүмэ улууһун Кыыллаах нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, кырдьаҕас коммунист, олоххо үүнэр-сайдар, үөрэтэр-такайар көрүүлээх Евдокия Петровна Осипова буолар.
Бу сыл тохсунньутугар хомсомуол-оҕолор тустарынан киинэтэ уһулуоҕуҥ, онно анаан хамыыһыйата тэринэн үлэни саҕалыаҕыҥ диэн кэпсэтии барбыта. Ыам ыйыгар сценарий суруллара наада буолбутугар архыып докумуоннарын көрдөөн, матырыйаал хомуйуутун саҕалаабытым. Онон киинэбит ис хоһооно архыып докумуоннарыгар, кинигэҕэ суруллубут чахчыларга, Е.П.Осипова уонна олохтоохтор ахтыыларыгар олоҕуран оҥоһулунна. Бу киинэни уһулары көҕүлээбит Е.П.Осиповаҕа, Өлүөхүмэ улууһугар гражданскай сэрии чахчыларын туоһулуур кинигэни булан биэрбит А.Т.Романоваҕа, «Айар алгыс» устар бөлөххө: олохтоох дьаһалта баһылыгар, уус-уран салайааччы, режиссер Р.Е.Лаверноваҕа, режиссер Т.В.Петровка, режиссер көмөлөһөөччүтэ, реквизиты бэлэмнээбит Ю.А.Корниловаҕа, киинэ устуутугар эбии көрүүлэри киллэрбит, реквизиты, көстүүмү бэлэмнээбит О.И.Корниловаҕа, көстүүмү бэлэмнээбит Т.Н.Узороваҕа, К.И.Корниловаҕа, Т.Л.Корниловаҕа, киинэҕэ уһуллубут талааннаах дьоммутугар, тэрээһин үлэҕэ күүс-көмө буолбут нэһилиэкпит олохтоохторугар бука барыгытыгар махтал тыл бастыҥын аныыбын, тулхадыйбат тускуну, эстибэт эрчими, кэхтибэт кэскили баҕарабын. Бар дьоммор бу киинэҕэ анааммын айбыт хоһооммун бэлэхтиибин.
Туруйалар көттүлэр
Ыаһырбыт ыарахан былыттар
Бу ытаан эрэрдии өспүттэр,
Сир ийэ иһийбит иэнигэр
Сыстыахтыы чугаһаан кэлбиттэр.
Уу чуумпу… Уу бүтэй…
Ханан да тыас ааспат халыҥа…
Салгыны ааһар тыал хамсаппат,
Сэбирдэх да түспэт түгэнэ.
Бу бүтэй төгүрүк алааска
Бириэмэ тохтообут курдуга,
Айылҕа, сир ийэ, бэл салгын,
Ол ааспыт түгэни өйдүүрэ.
Өйдүүрэ эдэркээн уолаттар
Көҥүлгэ дьулуһар суолларын
Бу сиртэн букатын сотоору,
Сиэмэх күүс бу ситэн кэлбитин.
Өйдүүрэ бу сиргэ олорор
Эдэр дьон уйаҕас дууһатын,
Өйдөбүл бэлиэтин туруоран
Хоҥкуйан, соҥуоран турбутун.
Бу икки туруйа дьылҕата
Суох, быстах буолбатах эбитин,
Дьон-аймах кэриэстиир санаата
Олоххо тапталы ииппитин.
Бу түгэн суолтатын өйдөөннөр,
Иһийэн турдулар оҕолор.
Киэн туттар санаалар үөскээннэр,
Эдэркээн сүрэхтэр тэптилэр.
Харах уута халыйан түспэккэ
Кыламан аайытын ыйанна,
Оо…Сүрэх сытыытык кылана
Бүтэй түөс иһигэр хаайтарда.
Арай бу хатаммыт чуумпуну,
Чуҥкунуур уу бүтэй түгэни,
Ааһар үөр туруйа хаһыыта
Дууһаны үрэйэн аймаата.
Көттүлэр кинилэр күөрэйэн
Үрдүктэн үрдүккэ талаһан,
Лыҥкыныы-хоҥкунуу хаһыытаан
Кутурҕан ырыатын матыыптаан.
Дойдубут барахсан сайыһан
Хааллаҕа дьиппиэрэн, санаарҕаан,
Эдэркээн уолаттар куттарын
Ол өлбөт үйэҕэ атааран.
edersaas.ru саайтка анаан киинэ сценарийын ааптара Мария ПОСКАЧИНА.