Маастары билинии

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Ыам ыйын 9 күнэ этэ. “Өлбөт үйэлээх полк” биир ньыгыл кэккэнэн проспект устун хааман иһэрин көрөн, кыттыспыт киһи, дии саныы-саныы, көрө турабын… Эмискэччи, ким эрэ миигин ыҥырар. Көрө түспүтүм – муосчут Константин Мамонтов эбит: “Киир-киир, аҕаҥ мэтириэтэ дуо?


— Бу миэнэ эмиэ аҕам. Япония сэриитин бэ­­тэрээнэ…”, — диир кини.

Константин Меркурьевиһы хаһааҥҥыттан билэрбин толкуйдуу сатаатым да, кыайан быһаарбатым. Худуоһунньуктар, муосчуттар, норуот маастардарын, үөрэх үлэһиттэрин, айар талааннаах дьон быыстапкаларыгар куруутун көрөбүн. Кини тула мэлдьи элбэх киһи мустар. Куруутун тугу эрэ көрдөрө, иһитиннэрэ, кэп­сии-ипсии сылдьар буолар.

Мамонтовтар

Бу сырыыга, аны эрэдээксийэҕэ болдьоһон көрсөрбүтүгэр, эмиэ үтүө сонун­наах кэлбит.

Муус устар-ыам ыйыгар Москваҕа, Норуоттар икки ардыларынааҕы “Сокровища Севера” ХIII дьаарбаҥка-быыстапка “Национальнай норуот искусствотын бастыҥ айымньыта” куонкуруһугар муос оҥоһуктарынан кыттан, “Үгэстэри тутуһуу иһин”  I истиэпэннээх дипломант буолан кэлбит. “Маастары билинии” диплому туппут. Бу улахан суолталаах дии саныыбын. Оттон үөрэнээччитэ, билигин хайыы-үйэҕэ үөрэҕин бүтэрэн ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар Айталина Максимова “Муос оҥоһуктар искусстволарыгар үгэстэри утумнааһын иһин” анал бирииһинэн бэлиэтэммит.

Константин Меркурьевич Арктическай судаарыстыбаннай Култуура уонна искусство институтун дизайн, декоративнай-прикладной искусство уонна норуодунай оҥоһуктар кафедраларын профессора, РФ үтүөлээх худуоһунньуга, СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ. АГИКИ-га 2002-тэн,  бастакы сылларыттан үлэлиир. Кафедраны кини астарбыта. Москваҕа ыытыллыбыт быыстапкаҕа Мамонтов 11 үөрэнээччитэ уонна кэргэнэ Людмила Николаевна, уоллара, эмиэ муосчут Дмитрий Константинович – ик­­киэн  Арассыыйа Худуоһунньуктарын айар со­­йуустарын чилиэннэрэ, көхтөөхтүк кыттыбыттара.

Онон, Мамонтовтар муосчут династиялара Саха сирин ааттата сылдьар диэтэхпитинэ, арааһа, алҕас буолуо суоҕа. 50-тан тахса сыл анараа өттүгэр Сунтаар оройуонун Сиэйэ орто оскуолатын мастарыскыайыгар эдэр муосчуттар куруһуоктарыгар хайдах аан бастаан сэлии муоһун илиитигэр ылла да – күн бүгүнүгэр диэри онтун ыһыктыбакка, сөбүлүүр дьарыгын сайыннардар-сайыннаран иһэр. Уонна саамай кылаабынайа — Константин Мамонтов бу сөбүлүүр дьарыгар эдэр ыччаттары уһуйар.

“Сирбит баайын барытын туһаныахха”

— Биһиэхэ, Саха сиригэр, сиртэн хостонор таас 6 көрүҥэ баар. Ону туһаҕа таһаарар, ыччаты үөрэтэн, үлэлэтэр наада. Чэ, саас-сааһынан эттэхпинэ маннык. Аан маҥнай мин АГИКИ-га декоративнай-прикладной искусство хайысхатын — кафедра астарбытым. Онтон иис-уус салаата, үһүс – уус-уран металл, ювелирнай дьыала. Билигин маска —“художественная резьба по дереву”  уонна туойга идэтийиини аһар наада.  Туой биһиэхэ олус элбэх, кэһэ сылдьабыт. Керамиканы сайыннарар хайаан да наада. Исписэлиистэр бааллар, өссө эл­­биэхтэрэ. Итиэннэ, билигин таас оҥоһуктар кэмнэрэ кэллэ. Тааспыт элбэх – алмаас, чароит, янтарь, хромдиопсид, сердолик, халцедон, үрүҥ, кыһыл көмүс…  Маны барытын туһаҕа таһаарар наада. Исписэлиистэри биһиги үөрэтэбит. Каадырдар баар буолуохтара. Төһө даҕаны, үп-харчы, тиэхиньикэ суох диэтэллэр, туох эрэ саҥа суоллары тобулуохха буоллаҕа! Мас, таас, керамика – бу салаалар аһыллыахтарын наада. Бу – олохпут сайдыытыгар тиэрдэр биир суол буолар, — диэтэ Константин Меркурьевич.

Муосчут туохтан хомойор?

Муосчут, маастар, педагог биир саамай ыарыылаах боппуруоһунан сэлии муоһунан хааччыллыыны этэр. Ирбэт тоҥноох Саха сиригэр эрэ бу баай-дуол баарын, сэлии муоһун үрдүгэр олорор буолан баран, олохтоох маастардар сырьелара суоҕун Константин Мамонтов сонньуйан бэлиэтиир.

— Мин энтузиаспын. Кураанах сиргэ оҕолору үөрэтэ сылдьабын. Үп суох. Мамонт муоһа тиийбэт…  Тайах, таба, чубуку, сүөһү муостарынан үлэлэтэбин оҕолору.., — диир педагог.

Ол эрээри, эрэл баар

«Ааспыт ыйга муосчуттар мустаннар, Ил Түмэҥҥэ мунньахтаабыттар. Интэриэстээх дьон сылдьыбыттар. Кэпсэтиини Сис кэми­тиэт бэрэссэдээтэлэ Антонина Григорьева иилээн-саҕалаан ыыппыт.  Кини, Саха сирин муосчуттарын, үөрэх кыһаларын сырьенан хааччыйар механизм оҥоһуллара хайаан даҕаны наадалааҕын туһунан бэлиэтээн эттэ», —  диир Константин Меркурьевич.  Кылаабынайа – боппуруос  турда, онон хамсааһын баар буолуохтаах.

Үөрэх туһаны аҕалар

Саха муосчута Константин Мамонтов 250-тан тахса ааптарыскай үлэтэ аан дойду мусуойдарыгар баар. Онтон аҥаардас Санкт-Петербург этнографическай мусуойугар 19 үлэтэ харайыллан турар.

— Мин ыччаттарга, дьоҕурдаах, дьулуурдаах, сүрэхтээх буоллаххытына миэхэ кэлэн үөрэниҥ, бу үөрэммиккит олоххутугар туһаны аҕалыаҕа диибин. Мамонт муоһа элбэх… Быйыл мин АГИКИ-га учууталлар квалификацияларын үрдэтэр куурустары астым. Манна ким баҕалаах кэлэн үөрэнэр, — диэтэ муосчут уонна педагог.

Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыскалар дьиэ кэргэн архыыбыттан ылылыннылар

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0