“Тиийбитим — эмээхсин суорҕанынан бэрт кичэллээхтик саптан, оронугар быар куустан сытара… Дьиэтэ хомуллуулаах, ол-бу айдаарсыы эҥин буолбут сибикитэ ханан да суоҕа. Ол эрээри, барыта хайдах эрэ олус бэрээдэктээх курдугуттан бөрүкүтэ суоҕу уорбалыыр санаа үөскээбитэ”.
Бу — уус-уран айымньыттан буолбакка, Дьокуускай куорат 2 №-дээх Ис дьыалаҕа отделын полиция ыстаарсай участковай боломуочунайа, ыстаарсай лейтенант Михаил Намынныын кэпсэтиибититтэн быһа тардыы. Бүгүн, сэтинньи 17 күнүгэр, участковай боломуочунайдар сулууспаларын күнэ бэлиэтэнэринэн, кинилиин үлэтин үгэнигэр көрсөн кэпсэттибит.
Ыспыраапка:
Үөһээ Бүлүү Кэнтик нэһилиэгэр 1979 с. төрөөбүт.
1996 с. оскуола кэнниттэн Дьокуускайдааҕы базовай медицинскэй колледжка биэлсэр идэтигэр үөрэммит.
2000-2010 сылларга – доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр үлэлээбит.
2010-2013 сылларга – суут бириистэбинэн.
2013 сылтан – ис дьыала уорганнарыгар.
Кэргэннээх, үс уол оҕолоох.
Сөбүлүүр ырыаһыттара – Валерий Ноев, Аркадий Алексеев, Владимир Иванов, Лэгэнтэй, “Чолбон” рок-бөлөх.
Сөбүлүүр спортсменнара – Виктор Лебедев, Уйбаан Белолюбскай, Егор Филиппов, Усейн Болт
Анискин дьайыыта
— Михаил Михайлович, бэрт дьикти араспаанньалаах киһи эбиккин, хантан төрүттээҕий?
— Намын диэн аҕам араспаанньата. Эһээм, ол эбэтэр, аҕам аҕата омугунан кэриэй этэ, Нам-Ын диэн эбитэ үһү. Ону сурукка киллэриигэ үлэһит уларытан кэбиспит.
— Ис дьыала уорганнарыгар сулууспа элбэх. Тоҕо чуолаан участковай үлэтин талбыккыный?
— Дьону кытта үлэлиирбин сөбүлүүрбүттэн буолуо. Уонна оҕо сылдьан, дьоруойдардаах сэбиэскэй киинэлэри көрөн иитилиннэхпит. Участковай Анискин да дьайыыта баар буолуон сөп (күлэр – В.М.). Итиэннэ участковай үлэтэ олус интэриэһинэй, эппиэтинэстээх. Олохтоох нэһилиэнньэни кытта ыкса чугастык үлэлиибит.
Учаастакка үлэ
— Эн көрөр учаастаккар нэһилиэнньэҥ ахсаана төһөнүй? Көмөлөһөөччүлэрдээххин дуо?
— 3500 кэриҥэ киһи олорор. Бэйэм эппиэттиир учаастакпар соҕотохпун. Маныаха ыстаарсай участковай буоларым быһыытынан, икки участковайдаахпын – Максим Раздьяконов, Василий Сивцев. Бу участковайдарым үлэтигэр мин эппиэттиибин.
— Үлэҥ күнэ хайдах саҕаланарый?
— Сарсыарда 8.00 чаастан саҕаланар. Үһүөн бииргэ олорон, түүҥҥү сводканы көрөбүт, ханнык матырыйааллар киирбиттэрин ырытыһабыт, күннээҕи былааммытын торумнуубут. Куорат киинэ буолан, элбэх социальнай эбийиэктэрдээх, саататар-аралдьытар кииннэрдээх, дьалхааннаах соҕус учаастак. Лермонтов уулуссатыттан Ленин проспегар диэри уонна Курашов-Киров уулуссалара биһиэннэрэ.
— Дьону кытары хайдах быһыылаахтык үлэлиигиний? Бэйэҥ кэрийтэлиигин, эйиэхэ кэлэллэр, сайабылыанньаларынан дуу? Барыларын хонтуруолга хайдах тутаҕыный?
— Олорор дьиэлэр, тэрилтэлэр консьержтарын, харабылларын төлөпүөннэрин нүөмэрдэрэ миэхэ бааллар, миэнэ – кинилэргэ. Түүн да буоллун, уоппускам да буоллун, миэхэ быһа эрийэллэр. Итинэн улахан буруй тахсарын эрдэттэн сэрэтэбин. Маны сэргэ, подъезтарга төлөпүөнүм нүөмэрэ ыйыллан, хаартыскам ыйанан тураллар.
Бэйэм үксүн кэрийэн уонна киирбит матырыйаалларынан үлэлиибин. Итиэннэ дьон араас боппуруостарынан приемҥа кэлэллэр.
— Үчүгэй участковай, эн санааҕар, ханнык хаачыстыбалардаах буолуохтааҕый?
— Чиэһинэй, эппиэтинэстээх, аһаҕас, тулуурдаах, дьон кыһалҕатын чугастык ылынан көмөлөһөр баҕалаах, быһаарар, тиһэҕэр диэри тиэрдэр буолуохтаах.
Буруй тахсыытын сэрэтии
—Үлэбит сүрүн соруга – өйдөтөр-сэрэтэр үлэ. Билигин социальнай ситимнэр, интэриниэт үйэтигэр ыраахтан олорон дьону албыннааһын, түөкүннээһин элбээтэ. Бу хайысханан дьону сэрэтэр үлэни тиһигин быспакка ыытабыт. Ону тэҥэ, батсаабынан бу киһи миигин үөхтэ, коллектордар сааналлар диэн сайабылыанньалар киирээччилэр. Дьон бүгүн бэйэтин быраабын туруорсарга дьулуһар, сүрдээх грамотнай буолла.
— Биир өттүнэн, социальнай ситимнэр полиция үлэтигэр көмөлөөхтөр диэн көрөбүн…
— Оннук. Суһал миэрэ ыларга чахчы көмөлөөхтөр. Холобура, 02, 020 эрийбэккэ, быһалыы миэхэ суруйаллар, ону тиийэн көрөбүн, чахчыта бигэргэннэҕинэ, араапар суруйан, ол чахчыны регистрациялатабын.
Эбэтэр бу кыбартыыраҕа айдаараллар диэн иһитиннэрии киирдэҕинэ, бастатан, ол айдаан баар дьиэтигэр тиийэбин, аттынааҕы ыаллартан ыйыталаһабын. Тыллаабыт дьону уган биэрбэппин, иһитиннэриини ким киллэрбитин эппэппин, мин барбытым кэнниттэн ыаллыылар икки ардыларыгар өйдөспөт буолуу тахсыбатын диэн. Бэлиэтээн этэр буоллахха, сайабылыанньа киирдэ да, сыспакка-соспокко, уталыппакка, тутатына, “сылааһына” быһаарсар ордук. Ол дьон баран-кэлэн хаалыан сөп уонна процессуальнай болдьох кэһиллиэ суохтаах.
— Кыһыммыт кэллэ, маныаха “сезоннай” дэнэр буруйдар “бэргииллэрин” билэбин.
— Портативнай гараастары эбэтэр массыынаны бүрүйэр суорҕаннары уоруу кыһыҥҥы кэмҥэ элбиир. Онон, массыыналарын таһырдьа туруорар дьоҥҥо анаан эттэххэ, автосуорҕаҥҥытыгар сууйдахха сотуллубат кыраасканан массыынаҕыт биитэр төлөпүөҥҥүт нүөмэрин суруйар буолуҥ эбэтэр суорҕан кытыытын көлүөһэҕитинэн үктэтэн сабыҥ.
Бастакынан участковайы ыҥыраллар
— Биир эмит өйгөр хатанан хаалбыт дьыалаҕын кэпсиэҥ дуо?
— Оннук, биллэн турар, элбэх. Олортон былырыын буолбуту кэпсиэхпин сөп. Биир эмээхсин ыалдьан өлбүтүн туһунан иһитиннэрии киирдэ. Тиийбитим – дьиэ аана аһаҕас, аймахтара кэлэн тураллар. Эмээхсин суорҕанынан бэрт кичэллээхтик саптан, оронугар быар куустан сытар. Бааһа-үүтэ суох, дьиэтэ хомуллуулаах, ол-бу айдаарсыы эҥин буолбут сибикитэ ханан да суох. Ол эрээри, барыта хайдах эрэ олус бэрээдэктээх курдугуттан бөрүкүтэ суоҕу уорбалыыр санаа үөскээтэ.
Үөрэтэн-чинчийэн көрбүтүм – суотабай төлөпүөнэ оронун таһыгар муостаҕа алдьанан сытар, эмээхсин күөмэйэ испит курдук. Ол иһин суһал-силиэстийэлиир бөлөҕү ыҥырдым. Быһата, ити соҕотох олорор эмээхсини биэнсийэтиттэн уораары, сиэн быраата муомахтаан өлөрбүт. Инньэ гынан, биэлсэр үөрэҕим өлөрүүнү арыйыыга көмөлөспүтэ.
Манна даҕатан эттэхпинэ, киһи өллөҕүнэ, бастакынан участковай кэлэр, өлүгү кини көрөр (осмотр), аактаны кини толорор.
Айылҕа киһитэ
— Сулууспаҕыттан иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаргын сөбүлүүгүнүй?
— Иллэҥ кэм аҕыйах буолааччы. Бултуурбун, балыктыырбын сөбүлүүбүн. Бултуурга уолаттарбын үөрэтэ сатыыбын. Ас астыырбын да сөбүлүүбүн. Сахалыы урукку уонна дэгэрэҥ ырыалары сэҥээрэн истэбин. Холобура, Валерий Ноев “Кыракый уолчааным”, “Току-току-ньээм-ньээм”, “Хатыҥчааным” ырыаларын.
— Ыарахан үлэҕиттэн хайдах сынньанаҕыный?
— Муораҕа, дойдубар баран бултаан кэлэрбин ордоробун. Дьиэ кэргэммин кытта айылҕаҕа, киинэҕэ, доҕотторбун, бииргэ үөрэммит уолаттарбын кытта баанньыкка сылдьан, сылаабын таһаарабын, дууһалыын сынньанабын.
— Михаил Михайлович, идэлээх бырааһынньыккытынан эҕэрдэлиибин! Кэпсэтиибит түмүгэр, биир сулууспалаахтаргар тугу баҕарыаҥ этэй?
— Бүгүн оруобуна дьуһуурустубам түбэстэ. Бигэ, эрэллээх тыылы, дьиэ кэргэн өйөбүлүн, кытаанах доруобуйаны, ситиһиилээх үлэни баҕарабын!
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ