Быйыл өрөспүүбүлүкэбитигэр муниципальнай быыбар ыытыллар. Тоҕус улууска, 215 нэһилиэккэ баһылыктар талыллыахтара, ону сэргэ, бу тоҕус улууска уонна 281 нэһилиэккэ дьокутааттар быыбардара буолуоҕа. Манна барытыгар 6633 кандидат докумуоннарын туттарда. Ким регистрацияны ааспыт, сарсыҥҥыттан аҕытаассыйалаан барыаҕа.
8 улуус + Дьокуускай
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта 514 быыбар ыытыллыаҕа. Ол иһигэр аҕыс улууска: Ньурбаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Бүлүүгэ, Дьааҥыга, Өймөкөөҥҥө, Орто Халымаҕа, Томпоҕо уонна Мэҥэ Хаҥаласка, Дьокуускай куоракка баһылыктар быыбардара буолуоҕа.
Быыбар киин хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Анатолий Кривошапкин бэлиэтииринэн, бары быыбардыыр уокуруктарга кандидаттар бааллар. Улуус, куорат баһылыктарын быыбарыгар 53 киһи турбута. Саамай элбэх сайабылыанньаны Дьокуускай куоракка биэрдилэр. Манна 10 кандидат турбутуттан регистрацияны, бэҕэһээҥҥи туругунан, 4 киһи ааста.
Баартыйаларынан ылан көрдөххө, улуустарга “Биир ньыгыл Россия” – 9, “Сиэрдээх Россия” – 5, “ЛДПР” – 2, “КПРФ” – 1 кандидаты туруордулар. Уонна 36 киһи бэйэлэрин кандидатураларын туруоруннулар. Кинилэртэн, атырдьах ыйын 8 күнүнээҕи туругунан, барыта 34 кандидат регистрацияланна.
Холобур, Дьокуускай куоракка “биир ньыгыллартан” – билиҥҥи мэр Айсен Николаев, “сиэрдээхтэртэн” – Саха сиринээҕи экономика, быраап институтун кафедратын сэбиэдиссэйэ Денис Васильев, коммунистартан – Дьокуускайдааҕы өрүс пордун салайааччыта Радий Васильев, либерал-демократтартан – предприниматель, дьокутаат Гаврил Парахин киирсиэхтэрэ. Оттон “Радиокиин” генеральнай дириэктэрэ Александр Дежнев, “Киин ЖЭУ” салайааччыта Иван Захаров, Хоруупсуйаны утары охсуһар уопсастыбаннай түмсүү салайааччыта Элеонора Новгородова, предприниматель Иван Степанов, “ТСК+” ХЭУо инженерэ Сергей Субурусскай бэйэлэрин кандидатураларын туруоруммуттара.
Өймөкөөҥҥө, Мэҥэ Хаҥаласка, Ньурбаҕа эмиэ элбэх кандидат турбута. Өскөтүн манна 6-8 кандидат турбут буоллаҕына, атын улуустарга 3-5 киһи кытынна. Үгүс улууска билигин үлэлии сылдьар баһылыктар турдулар. Ону сэргэ, нэһилиэк баһылыктара бэйэлэрин холонон көрүөхтэрэ. Холобур, Мэҥэ Хаҥаласка Майа баһылыга Тимофей Нестерев, Ньурба улууһугар Ньурба куорат мэрэ Алексей Иннокентьев, Дьаархан нэһилиэгин баһылыга Александр Иванов, Өймөкөөҥҥө Уус Ньара баһылыга Василий Ефимов, Томпоҕо Кириэс Халдьаайы баһылыга Яков Степанов кыттыахтара.
Нэһилиэк баһылыктарыгар
Нэһилиэк баһылыктарыгар уопсайа 812 кандидат кыттарга бэлэмин биллэрбитэ. Кинилэртэн, бэҕэһээҥҥи туругунан, 672 киһи регистрацияланна. “Биир ньыгыллар” – 191, “аграрийдар” – 20, “сиэрдээхтэр” – 14, коммунистар – 14, либерал-демократтар – 7, атын түмсүүлэр – 3 киһилэрэ уонна бэйэлэрин кандидатураларын туруоруммут 423 киһи регистрацияны аастылар.
Ыспыраапка быһыытынан эттэххэ, 2012 с. буолбут быыбарга 244 нэһилиэк быыбарыгар 959 киһи кыттыбыта. Баартыйаларынан ылан көрдөххө, “Биир ньыгыллар” – 180, “сиэрдээхтэр” – 39, коммунистар – 23, либерал-демократтар – 4, култуура үлэһиттэрин профсойууһа, “Альянс зеленых” баартыйа, Сэрии, үлэ, Сэбилэниилээх күүстэр бэтэрээннэрин уопсастыбаннай түмсүүлэрэ – иккилии, ДОСААФ – 1 киһини туруорбуттара.
Дьокутааттар быыбардара
Быыбар киин хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Анатолий Кривошапкин бэлиэтииринэн, бүгүҥҥү туругунан, бары уокурукка кандидаттар турдулар. Нэһилиэк депутаттарын сэбиэтигэр 2892 мандаакка барыта 5255 кандидат турбута. Кинилэртэн 4094 киһи регистрацияланна.
2012 с. буолбут быыбарга 3081 мандаакка 5743 сайабылыанньа киирбитэ. Кинилэртэн 5497 киһи регистрацияны ааһан быыбарга кыттыбыта.
Манна даҕатан, Анатолий Денисович: “Сокуон быһыытынан, нэһилиэк дьокутааттарыгар биир да кандидат туруон сөп. Ол эрээри бу турбут кандидат быыбарга кэлбит дьон 50 % элбэҕи ылыахтаах. Оттон элбэх киһилээх быыбарга ким баһыйар үгүс куолаһы ылбыт кыайар”, — диэн бэлиэтиир.
Быйыл үгүс улууска дьокутааттары талыыга биир мандааттаах уокуруктар элбээтилэр. Холобур, Дьааҥыга, Томпоҕо, киин улуустарга биир мандааттаах уокуруктар тэрилиннилэр.
Туох уларыйыы киирдэ?
Быйылгыттан саҕалаан быыбар хамыыһыйаларыгар QR-код диэн баар буолла. Ол эбэтэр хас биирдии боротокуол анал кодтанна. Бу кодунан көрөн дааннай барыта электроннай барыйааҥҥа көһүөҕэ. Билиҥҥи туругунан, бу саҥа технология хамыыһыйалар 80 % киирэн турар.
Ону сэргэ, хамыыһыйалар бары цифровой сибээс каналыгар киириэхтээхтэр. Урукку өттүгэр төлөпүөнүнэн эрэ сибээстэһэ олорор буоллахтарына, билигин цифровой сибээһинэн туһаныахтара. Ити информацияны, докумуону тириэрдиигэ дэбигис буолуоҕа.
Электроннай барыйааҥҥа көһүүнү сэргэ, нэһилиэк дьокутааттара аны мантан ыла бары дохуоттарын көрдөрөр декларация туттарар буоллулар.
“Барыларын утарабын”
Биир улахан уларыйыынан ааспыт муниципальнай быыбарга “барыларын утарабын” диэн графа киирбитэ буолар. Ол эрээри бу графаны туһанан сорохтор быыбары ыһан кэбиһэллэр диэн, быйыл ыам ыйыгар Ил Түмэҥҥэ көрүллэн көтүрүллүбүтэ. “Бу иннинээҕи быыбарга бу маны киллэрбиппит. Ол эрээри нэһилиэнньэ да, дьокутааттар да этэллэринэн, бу сыыһа. Иккистээн быыбары ыытарга үбүлээһин наада эбээт. Быыбар барыта муниципальнай тэриллии суотугар барар. Онон бу көҕүлээһини өйөөбүппүт. Ол эрээри Быыбар киин хамыыһыйата бэрэбиэркэлээн баран, федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэспэт эбит диэн быһаарбыта. Ол иһин үөрэтэн көрөн баран биһиги федеральнай сокуонунан барабыт диэн быһаарынан олоробут. Онон бу кэлэр быыбардарга бюллетеҥҥэ кандидаттар испииһэктэрин сэргэ “барыларын утарабын” диэн графа баар буолуоҕа. Бу туһунан видеоконференция ыытан, хамыыһыйаларга барыларыгар тириэрдибиппит”, — диэн бэлиэтиир Быыбар киин хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Анатолий Кривошапкин.
Аграфена КУЗЬМИНА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru