Мытаах Далбар Хотуннара

Бөлөххө киир:

 

“Күн аайы саҥатык

Олохтон үөрүөххэ,

Күн аайы, сир аайы

Чахчыны көрдүөххэ,

Көрбүтү солуннук,

Дириҥник өйдүөххэ.

Күн аайы салпакка

Олоҕу таптыахха!”

Саха норуодунай бэйиэтэ Сэмэн Данилов быйыл төрөөбүтэ 100 сылын туолла. Кини, быйыл төрөөбүтэ 95 сылын туолбут инитэ, саха норуодунай суруйааччыта Софрон Петрович Даниловтыын  биһиктэрин ыйаабыт, ырыаларыгар-хоһоонноругар туойбут тапталлаах дойдуларын – Горнай улууһун Мытаах нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ, күөх сайын уйгутун уһанса, үлэ үөһүгэр сылдьаллар.

edersaas.ru


Нэһилиэк баһылыга Иван Егорович Петров киэн тутта кэпсииринэн, билигин олохтоохтор туруорсууларынан, ини-бии Даниловтар Бор алаастарын уонна Эбэни киллэрэн, 30-ча килэмиэтир иэннээх сири-дойдуну хабан, Ураты харыстанар сири оҥоро, тэрийэ сылдьаллар. Нэһилиэк сирэ киэҥ, Сиинэ үрэххэ “Уорааннаах”,  “Жемчужина Якутии —река Синяя” турбазаларга тиийэ тайыыр. Манан мытаахтар “Даниловтар дойдуларыгар” Литературнай  туризм маршрутун бырайыактаабыттар. Быһатын эттэххэ, мытаахтар чуҥкуйбаттар — үлэ, түбүк ахсаана суох элбэх. Ол барыта үтүө эрэ араскылары кутуо диэн эрэнэбит.

Нэһилиэк олоҕор, саха тыатын сиригэр, биллэн турар, ханна да буоларын курдук, ийэлэр-эбээлэр, тыыл, үлэ бэтэрээннэрин,  эдьиийдэр-балыстар оруоллара олус улахан. Ыраата барбакка, бу биир Мытаах нэһилиэгин ылан көрдөххө – манна 2005 сыллаахха Марина Степановна Пахомова салалтатынан  “Далбар Хотун” диэн түмсүү тэриллибитэ. Сүрүн дьарыктара —ансаамбылынан ырыа, саха таҥаһын тиктии, тигии, олохтоох мелодистар ырыаларын уонна саха көстүүмүн киэҥник тарҕатыы буолар.

Маны таһынан нэһилиэккэ “Күбэйэ” —элбэх оҕолоохтор, “Дьүөгэ”—кыргыттар-дьахталлар,  “Биһик” – эдэр ийэлэр, “Мохсоҕол” – эр дьон түмсүүлэрэ уонна үс түөлбэ үлэлииллэр. Бу түмсүүлэр үлэлэрин Снежана Чемезова бэрэссэдээтэллээх олохтоох дьахталлар сүбэлэрэ иилиир-саҕалыыр.

“Далбар Хотун” ансаамбылбытыгар төнүннэххэ (уус-уран салайааччы Надежда Саввина), сөбүлээн толорор ырыалара – биир дойдулаахтара, саха норуодунай бэйиэтэ Сэмэн Данилов хоһоонноругар ырыалар. Ансаамбыл акапелланы эмиэ – муусуканан доҕуһуола суох, ыраас куолаһынан, ону тэҥэ сахалыы дэгэрэҥ ырыаны толорор. Бу саас Дьокуускайга Атласовтар уһаайбаларыгар буолбут Өрөспүүбүлүкэтээҕи  фольклор II бэстибээлигэр ситиһиилээхтик кыттан кэлбиттэрэ.

“Далбар Хотун” түмсүү салайааччыта, спорт энтузиаһа Марина Степановна нэһилиэккэ, улууска ытыктанар, олоххо көхтөөх позициялаах киһи, ийэ, эбээ. Түөрт уола ыаллар. Кыыһа Евдокия Степановна Пахомова Софрон Данилов аатынан Дьиикимдэ орто оскуолатын дириэктэрэ. Улахан уола Петр Степанович Пахомов Бэрдьигэстээххэ Мария, Василий Мохначевскайдар ааттарынан Саха муусукаалынай инструменнарын мастарыскыайдарын дириэктэрэ.

Марина Степановна Пахомова Мытаахха Е.Е.Парфенов-Күүстээх Дьөгүөр аатынан Спортсаала дириэктэрэ, дьокутааттыы сылдьыбыта, “Саха сирин спордун туйгуна” бэлиэ хаһаайката, волейболлуурун олус сөбүлүүр, спорду тэрийээччи быһыытынан киэҥник биллэр. Ол курдук, Марина Пахомова — Горнай улууһун Гиирэ спордугар федерациятын бэрэссэдээтэлэ. Улуус гиревиктэрэ билигин “Манчаары оонньууларыгар” кыттарга бэлэмнэнэллэр. Биллэн турар, федерация бэрэссэдээтэлинэн анааһын ылбычча буолбатаҕа өйдөнөр. Мытаах — спорт сайдыбыт нэһилиэгэ. Кыһын спортсаалаҕа волейболлууллар. Кэнники сылларга, аны, футболистар үүнэн таҕыстылар. Нэһилиэк спортка икки төгүл өрөспүүбүлүкэҕэ бастаабыта.

Саха норуотун чаҕылхай талааннаах суруйааччыларын биир дойдулаахтара, ити курдук, олохторун бэйэлэрэ интэриэһинэй оҥороллор. Мытаахтар билигин эдэрдиин-эмэнниин, оҕолуун-уруулуун, оттон кинилэртэн биир бастакынан “Далбар Хотун” түмсүү чилиэннэрэ, үлэни-хамнаһы өрө тутан, бэс ыйын 21 күнүгэр ыытыллар ини-бии Сэмэн, Соппуруон Даниловтар үбүлүөйдэригэр аналлаах улуустааҕы  ыһыахтарыгар көхтөөхтүк бэлэмнэнэллэр.

Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0