“Хотоммутугар, хоспохпутугар, туалеппытыгар, тэпилииссэбитигэр нолуок төлүүр үһүбүт” диэн сурах аҥардаах иһитиннэрии тыа сирин олохтоохторун аймаата. Чахчы да, тыа сиригэр чааһынай дьиэҕэ олорор дьон ити тутуулара суох хайдах сатаныахтарай? Айманаллара сөп буоллаҕа.
edersaas.ru
Ити төһө оруннааҕый? РФ үбүн министиэристибэтэ 2018 сылтан даачаҕа, чааһынай дьиэлэргэ баар бу тутуулар тустарынан нолуок уорганнарыгар хайаан да биллэриэхтээххит диэн иһитиннэрбитэ. Ол эрээри, ис хоһооно арыый атын эбит.
Туалекка, баанньыкка, сарайга нолуок – бу син биир баайга-дуолга нолуок (налог на имущество). 2015 сыллаахха сокуон уларыйбыта, 2016 с. РФ Нолуок кодексын 32 баһыгар уларыйыылар киирбиттэрэ. Онно хаһаайыстыбаннай тутууларга олорор дьиэни кытта тэҥҥэ нолуок төлөнөр буолбута.
— хапытаалынай тутууларга эрэ нолуок төлөнөр;
— 50 кв. миэтэрэттэн улахан иэннээх буоллаҕына;
— тутууну бас билэр туһунан регистрацияламмыт буолуохтаах.
Онон, хаһаайыстыбаннай тутууларга нолуок баар эрээри, итинник уратылаах. Туалекка нолуок суох. Аан бастаан бас билэр быраапкын регистрациялаан эрэ баран, нолуок уорганнарыгар барыахтааххын. Ахсынньы 31 күнүгэр диэри нолуогабайга баран иһитиннэрии – хас биирдии гражданин эбээһинэһэ.
Биһиги дьоммут “сүгэ түһүөр диэри” сынньанар идэлээхтэр. “Бэйэлэрэ буллахтарына, төлөттүннэр!” диэччи киһи элбэх. Оттон нолуогабай инспекция ЕГРН (Биир кэлим судаарыстыбаннай хамсаабат баай реестрэ) нөҥүө бэйэтэ буллаҕына, нолуок саамай улахан, 0,5 %-наах ыстаапкатынан ааҕар. Дьиҥинэн, үгүс регионнарга ыстаапка 0,1-0,3 % буолар. Хаһаайын ол кэнниттэн бас билэрин туһунан биллэрдэҕинэ, нолуогабай инспекция көннөрөн, эбии ааҕыыны (перерасчет) оҥорор.
Суумата төһө буолуой?
Нолуок суумата тутуу инвентаризационнай сыанатыттан тутулуктаах. Ол курдук, 300 тыһ. солк. кыра – 0,1 %, 300-500 тыһ. солк. – 0,3 %, 500 тыһ. солк. үөһэ – 0,5-2 % ааҕыллар.
Ол эбэтэр, холобурдаатахха, Василий Игнатьевич баанньыктаах (сыаната 300 тыһ. солк. үрдүк), хоспохтоох (150 тыһ. солк.), тэпилииссэлээх (100 тыһ. солк.). Оччотугар кини сыл түмүгэр баанньыгар 900 солкуобайы, хоспоҕор 150 солкуобайы, тэпилииссэтигэр 100 солкуобайы төлүүр. Бу суума олохтоох бүддьүөккэ барар.
Судургутук өйдөөтөххө, тутуу сыаната төһөнөн ыарахан да, нолуок суумата соччонон үрдүк. Тутуу 50 кв. миэтэрэттэн кыра иэннээх буоллаҕына, нолуок төлөммөт. Онон “туалеппытыгар нолуок төлүүр үһүбүт” диэн сурах оруна суох. Баҕар, 50 кв. м. киэҥ иэннээх туалеттаах буоллаххына, төлүүргэр тиийэҕин.
Чэпчэтиилэр
Баанньык, ампаар, тэпилииссэ, о.д.а. 50 кв. миэтэрэттэн кыра иэннээх буоллаҕына, нолуок төлөммөт. Холобур, хапытаалынайдык тутуллубут баанньык 45 кв. миэтэрэ иэннээх буоллаҕына, нолуок төлөммөт. Ол эрээри, хаһаайын бу туһунан сайабылыанньа суруйан биллэриэхтээх. Оннук гымматаҕына, нолуогун быһа тутан ылыахтара.
Биэнсийэлээхтэр, 1,2 группалаах инбэлииттэр, ССРС, Арассыыйа Дьоруойдара, сулууспалыыр эбээһинэстэрини толоро сылдьан өлбүт гражданскай, байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэрэ, атомнай саахалы туоратыыга радиацияттан эмсэҕэлээбиттэр дьиэҕэ, кыбартыыраҕа, гаражка, массыынаны уурар миэстэҕэ, мастарыскыайга, чааһынай мусуойдарга, бибилэтиэкэлэргэ нолуоктан (ол эрээри биир эрэ эбийиэккэ) босхолоноллор. Ону тэҥэ биир хаһаайыстыбаннай тутууга нолуоктан босхолоноллор (атынын төлүүллэр).
Чэпчэтиинэн туһанар туһунан нолуогабай инспекцияҕа ыам ыйын 1 күнүгэр диэри биллэриэхтээххин. Сайабылыанньа суох буоллаҕына, ФНС нолуогу аптамаат курдук ааҕа олорор. Оттон сайабылыанньа суруллубутун кэнниттэн, кэнники үс сылга ааҕыллыбыт нолуогу сотторуохха сөп.
Ону тэҥэ ааспыт сыл бүтүүтэ биэнсийэлээхтэри 6 суотайтан кыра иэннээх сир учаастагын нолуогуттан босхолообуттара.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru