Бу сыл балаҕан ыйыгар «Норуот биһирэбилэ» («Народное признание») диэн эмчиттэргэ анаммыт уопсастыбаннай бириэмийэ кыайыылааҕынан Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһа травматологияҕа-ортопедияҕа отделениетын сэбиэдиссэйэ Анатолий Комиссаров буолбута.
edersaas.ru
Хирург уустук килиэбэ
Анатолий Комиссаров хирург уустук идэтин талбытыттан олоҕун устата биирдэ да кэмсиммэтэҕин туһунан этэр.
«Бэйэбин үрүҥ халааттаах киһи эйгэтиттэн атыҥҥа сатаан оҥорон көрбөппүн. Холобур, учуутал, инженер идэтин талбатым биллэр. Оҕо сааспыттан ыраламмыт идэбин олус сөбүлүүбүн», – диэн 21 сыл устата отделение сэбиэдиссэйинэн үлэлии олорор киһи санаата итинтэн атын буолуон сатаммакка дылы.
– Медицина балысханнык сайдар. Урут биһиги отделениебытыгар аҕыйах эрэ киһи эпэрээссийэлэнэрэ, ыарыһахтар 1-1,5 ыйы быha көрүдүөрүнэн сытар кэмнэрэ баара. Билигин доруобуйаларын туруга кыайар буолла да, барыларын эпэрээссийэлиибит. Түргэнник эпэрээссийэлэнэн, биир-икки күнүнэн номнуо хааман тахсаллара ыарыһахтарга да үчүгэй – өр сыттахха кырдьаҕас киһи сыыстарыан (пневмониялыан) да сөп. Ол аата сыыстарыыны эрдэттэн сэрэтэбит. Билигин уҥуохха туруорар медицинскэй тимирдэрбит да хаачыстыбалаахтар, аныгылар. Омук дойдуларыттан итэҕэһэ суох имплантаннары туттабыт. Травматология отделениета билигин 60 куойкалаах, дьиҥэр, 120 куойка наада.
Кэлин сылларга ортопедия отделениетыгар тобукка элбэх эпэрээссийэни оҥоробут. Артроз, тобук менискэтэ быһа барыытын курдук ыарыылар сылтан сыл үксээн иhэллэр. Дьиҥэр, бу ыарыылар урут да бааллара, арай ыарыы көрүҥнэрин быһаарар күүстээх тэриллэр суохтара, рентгеҥҥэ кыайан көстүбэтэ. Дьон балыыһаҕа тымныйыытын көрдөрө кэлэн баран, атаҕын таарыччы эрэ көрдөрөрө. Онон, статистикаҕа ити ыарыылар киирбэт этилэр. Оттон билигин МРТ курдук аныгы технология баар буолан, дьон баҕаран туран көрдөрүнэр, онон ыарыы элбэх көрүҥэ быһаарыллар. Элбэхтик хаампакка, олорон эрэ үлэлээһинтэн, чуолаан куорат дьоно, кырдьаҕастар уҥуохтара көмүрүө буолара (остеопороз) үксээтэ. Тыаҕа дьон-сэргэ хамсанар-имсэнэр уонна сибиэһэй эт-үүт аһылыктаах буолан, остеопорозтан сылтаан эчэйии балачча аҕыйах (2004 с. кандидатскайын «Клинико-эпидемиологическая характеристика переломов проксимального отдела бедренной кости на почве остеопороза в условиях Крайнего Севера» тиэмэҕэ көмүскээбитэ – ааптар).
«Наҕараадам — оҕолорбор»
– «Норуот билиниитэ» диэн үрдүк ааты ылбыппынан кэлин оҕолорум, сиэннэрим киэн тутта сылдьыахтара. Итинник куонкурустары өссө да ыыта туруохтарын баҕарабын. Норуот билиниитин үлэлэринэн-хамнастарынан ыла сылдьар төһөлөөх элбэх үрүҥ халааттаах аанньал баара буолуой? Кинилэр үлэлэрэ сөптөөхтүк сыаналаныахтаах. Норуот биһирэбилин ылбыт үлэһиттэнии тэрилтэбэр эмиэ үчүгэй эрэ өттүнэн дьайар. Эдэр быраастарга маннык бириэмийэ эмиэ үтүө холобур буолара саарбаҕа суох, – диэн Анатолий Николаевич бириэмийэ ылбыт үөрүүлээх түгэнин бэрт сэмэйдик кэпсиир.
Комиссаровтар иккиэн, кэргэниниин Валентина Комиссаровалыын олохторун биир үтүө дьыалаҕа аныы сылдьар дьон эбиттэр. Уус Алдантан төрүттээх, терапевт идэлээх, кэлин спортивнай бырааһынан үлэлээбит Валентина Иннокентьевна чөл олоҕу сырдатыыга, тарҕатыыга көхтөөхтүк үлэлээбитэ 20-тэн тахса сыл буолла. Өрөспүүбүлүкэҕэ арыгылааһыны утары ситиhиилээхтик ыытыллар үлэ уонна чөл олоҕу тарҕатааччы уопсастыбанньыктар көмөлөрүнэн Саха сиригэр 140 нэһилиэк арыгыны атыылааһынтан аккаастанна.
Алаас ахтылҕана
Ханнык баҕарар киһи, төһө да үлэ үөһүгэр сырыттар, алаас ахтылҕаныгар куустарара, төрөөбүт-үөскээбит дойдутугар тардыһара сиэр-майгы эрэ буолбакка, айылҕа сокуонун кэриэтэ. Ол да иһин, Мэҥэ Алдан нэһилиэгин уонна Томпо оройуонун бочуоттаах гражданина Анатолий Комиссаров хайаан да сылга иккитэ-үстэ дойдутугар баран бултаан-алтаан, сынньанан кэлэр. Дэлэҕэ даҕаны убайа, уруккута идэтийбит булчут Юрий Николаевич: «Бу уол эмчит буолбатаҕа буоллар, улуу булчут буолара хааллаҕа», – диэн этиэ дуо?
ЫСПЫРААПКА:
1957 с. Томпо оройуонун Мэҥэ Алдан с. алта оҕолоох Комиссаровтар дьиэ кэргэттэригэр бэһис оҕонон күн сирин көрбүтэ.
Устудьуоннуу сылдьан атаҕын тоһуппуттаах. Кинини Михаил Кононович Тетерин сэбиэдиссэйдээх куораттааҕы травматологияҕа Василий Васильевич Божедонов уонна Петр Николаевич Солодовников эпэрээссийэлээбиттэрэ. Билиигэ-көрүүгэ тардыһыылаах, хирург идэтигэр ис сүрэҕиттэн баҕаран туран үөрэнэ сылдьар эдэр киһини уопуттаах травматологтар таба көрөннөр уонна тэҥнээхтэрин курдук сыһыаннаһаннар, Анатолий бэйэ киһитин курдук буолбута. Бэл, үөрэҕиттэн быыс булан, үс сыл медбратынан үлэлээн, уустук идэ ымпыгар-чымпыгар дириҥник киирэригэр, травматология аксакалларыттан көрөн үөрэнэригэр аан бэйэтинэн аһыллыбыт курдуга.
Үөрэҕин ситиһиилээхтик бүтэрэн, Үөһээ Дьааҥыга үлэлээн интернатуратын барбыта. Манна Иркутскайдааҕы травматология институтугар үйэтин тухары үлэлээбит уһулуччулаах травматолог-ортопед Леонид Медведев улуус балыыһатыгар хирургия отделениетын сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьара Анатолийга эмиэ улахан табыллыы этэ. Үгүс үөрүйэхтээх ортопеды батыһа сылдьан, улууска хаһан да оҥоһуллубатах эпэрээссийэлэргэ кыттыһан, Анатолий Комиссаров бэйэтэ этэринии, такайыллан, таптайыллан, уһаарыллан тахсыбыта. Сотору кэминэн элбэххэ үөрэммит эдэр хирург төрөөбүт улууhугар Дьабарыкы Хайа бөһүөлэгэр тиийэн үс сыл үлэлээн, дьонун-сэргэтин улахан махталын, алгыһын ылбыта.
Тыа сирин ыарахан усулуобуйатыгар идэ уустуктарын билбит, эчэйии арааһын эт илиитинэн тутан-хабан эмтээбит хируру куорат балыыһаларыгар үөрэ-көтө көрсүбүттэрэ. Онон, үс сыл куораттааҕы травмпууҥҥа үлэлээн баран, икки сыл Татарстаҥҥа Казань к. ординатураҕа үөрэнэ барбыта.
Ординатуратын бүтэрэн кэлэн, Дьокуускайдааҕы клиническэй балыыһа травматологияҕа отделениетыгар травматолог-ортопедынан үлэлээбитэ. Алта сылынан отделение сэбиэдиссэйинэн анаммыта. 2002 сылтан күн бүгүҥҥэ диэри Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһа ортопедия-травматология отделениетын сэбиэдиссэйинэн үлэлии-хамсыы сылдьар.
Махтал суруктартан:
— Анатолий Николаевич, биһиги аҕабыт Николай Ляшеев оһолго түбэһэн, атаҕын иэччэҕин тоһуппутун атахтаабыт сүдү өҥөҕүн хаһан да умнуохпут суоҕа. Билигин 84 хаарыгар сүүрэ-көтө сылдьара махталлаах суол. Үйэлэргэ чэгиэн-чэбдик буол, оҕолор, сиэннэр үөрдэ турдуннар.
Ляшеевтар.
— Мин тобуктарым ыалдьан өр сылларга моһуогурбутум. Маннааҕы балыыһаҕа уочаратым кэлэн киирбитим. Тута Анатолий Комиссаров көрөн-истэн, кыһамньылаахтык эмтээн «саҥа атахтаах» курдук санана сылдьабын. Анатолий Николаевиһы быраас быһыытынан, куруук мааскалааҕын эрэ көрбүтүм да иһин, кини эрэллээхтик көрбүт харахтара, холку куолаһа ыарыһах киһиэхэ наһаа элбэҕи быһаарбыта дии саныыбын.
Маргарита Иванова.
Надежда Егорова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru