Бэҕэһээ Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр “Ийэ тыл — омук кэскилэ” диэн Ийэ тыл уонна сурук-бичик күнүгэр аналлаах дьоро киэһэ буолла.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, www.edersaas.ru
Суолталаах тэрээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ улуустарыттан дьон-сэргэ кыттыыны ылла. Амма улууһун нэһилиэктэрин баһылыктара уонна дьокутааттара кэрэ айылҕа слайдынан доҕуһуоллатан, Тукулутта Эбэ туһунан хоһоон аахпыттара көрөөччүлэр куттарын тутта.
Горнай улууһун гимназиятын үөрэнээччилэрэ биир дойдулаахтарын, саха народнай бэйиэтэ Семен Данилов хоһооннорун дорҕоонноохтук аахтылар.
Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын 6-с кылааһын оҕолоро Өксөкүлээх Өлөксөй дьыл бары кэмин хоһуйуутун сахалыы таҥастаах тахсан көрдөрөн, көрөөччүлэри сөхтөрдүлэр. Учуутал Виктория Ильина салайар кылааһа бу көстүүмнэринэн Великай Устюкка айар куонкуруска кыттан кэлбиттэр.
С.Ф. Гоголев аатынан педколледж “Олоҥхо тойуга” диэн фольклорга устуудьуйата талааннаах да ыччаттардаах эбит! Салайааччы, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Лена Егорова үөрэтэр оҕолорун кытта бииргэ тахсан тойуктаабыта, учуутал оҕолоругар олох чугаһын бэлиэтэ. Устуудьуйа салайааччыта кэпсииринэн, 2006 сыллаахтан Дьокуускайдааҕы педагогическай колледж устудьуоннара Олоҥхо уон сыллаах тосхолун чэрчитинэн үлэлии сылдьаллар.
— Фольклор устуудьуйата төрүттэммитэ быйыл онус сыла. Урукку сылларга маннык тэрээһиннэргэ көннөрү көрөөччү уонна истээччи быһыытынан сылдьар эбит буоллахпытына, быйыл бастакы куурус оҕолоро анаан кытыннылар. Устудьуоннар Ийэ тыл күнүгэр улахан тэрээһиҥҥэ кыттан, санаалыын-толкуйдуун уларыйалларыгар саарбахтаабаппын. Бу дьоро киэһэҕэ кыттаары сылдьан, сахалыы тыыннаммыттарын бэлиэтии көрбүтүм. Онон ыччаттарбытын маннык суолталаах тэрээһиннэргэ кытыннаран иһиэххэ наада. Бүгүҥҥү тэрээһиҥҥэ сэттэ араас улуус ыччата кыттыыны ылла. Устуудьуйабытыгар фольклор жанрын барытын үөрэтэбит. Иккис сылбытыгар олоҥхону үөрэтиигэ ылсыахпыт. Билигин оҕолор олоҥхону ылыналларын ыарырҕаталлар. Ол иһин тойуктан, норуот ырыатыттан, чабырҕахтан саҕалаан үөрэтэбит, — диэн кэпсиир Лена Митрофановна.
Мин ыччаттары уһуйа сылдьар педагогтан дьоро киэһэ тэрээһин хайдах ааспытын туоһуластым. Онуоха фольклор устуудьуйатын салайааччыта санаатын маннык үллэһиннэ:
— Урукуттан бу тэрээһиҥҥэ сылдьар дьонтон иһиттэхпинэ, өрүү биир халыыбынан барар, ол иһин быйыл атын сиргэ барабыт диэбиттэрэ. Онон дьон Опера тыйаатырыгар уонна манна ыытыллар тэрээһиннэри анаан тэҥнээн көрөллөр эбит. Бэйэм санаабар, сүрдээх истиҥ киэһэ буолла. Ол эрээри туох барыта киирэр аантан саҕаланар диэн мээнэҕэ эппэттэринии, Доҕордоһуу дьиэтигэр киирэн иһэр дьону саха алаадьытын, саламаатын, түптэ буруотун сытынан көрсүбүттэрэ буоллар, саха тыына ааны аһааккын кытта илгийиэ, төрөөбүт алааскын санатыа эбитэ буолуо. Үс көлүөнэ: оҕо-ыччат, орто саастаах, кырдьаҕас дьон сахабыт тылыгар ытыктабылы иҥэрэр дьүһүйүүнү туруорбуттара буоллар дуу дии санаатым. Бу этэрим барыта киирэр аантан ыла суоҕа хайдах эрэ курас курдуга. Түмүгэр бэрт баҕайы тэрээһин олус тардылынна дуу дии санаатым. Хоп курдук бириэмэтигэр түмүктэммитэ буоллар. Аныгы дьон наһаа уһуннук информация ылалларын сөбүлээбэттэр. Ону учуоттуохха баара.
Бу күн Арктическай институт устудьуоннара бэрт үгүс киһиэхэ төлөпүөнигэр сахалыы буукубулары туруоран үөртүлэр. Куорат олохтооҕо Екатерина Попова бу тэрээһини анаан кэтэһэн, төлөпүөнүгэр сахалыы буукубалары туруортараары кэлбит эбит.
— Мин курдук төлөпүөҥҥэ сахалыы буукубаны туруортарыан баҕалаах киһи элбэх эбит. Уочаракка кытта туран ыллым. Ыччаттар маннык өҥөнү оҥороллоро наһаа үчүгэй. Ол эрээри биир эрэ күн буолбакка, төлөпүөн атыылыыр сиргэ наадалаах киһиэхэ туруоран биэрэр өҥөнү киллэрэллэрэ буоллар. Бу туруортарбыппыт сүтэн хааллаҕына, эмиэ эһиилги тэрээһини кэтэһэрбитигэр тиийэбит. Оттон дьоро киэһэ чааһыгар эттэхпинэ, тыа сирин кулуубугар олорор курдук сананным. Наһаа истиҥ-иһирэх кэнсиэр буолла. Улуустартан кэлбиттэрэ бу тэрээһини олус киэргэттэ. Сахалыы таҥастаах үгүс эр киһини бэлиэтии көрдүм. Урукку сылларга эр дьон маннык маассабайдык сахалыы таҥас кэппиттэрин өйдөөбөппүн. Наһаа үчүгэйдик көстөр эбит, — диэн санаатын тиэртэ Екатерина Васильевна.
Оттон Дьааҥы улууһун Боруулааҕыттан сылдьар Зинаида Божедонова:
— Учуутал буоларым быһыытынан, Горнай уонна Чурапчы улуустарын гимназияларын уолаттара дорҕоонноохтук ааҕалларын олус сөбүлүү иһиттим. Уол оҕону сахалыы тыыннаан иитии биир холобура ити. Ыччат ис иһиттэн төрөөбүт тылынан саҥара, санаатын сайа этэр буоллаҕына, олоҕу да көрүүтэ оннук буоллаҕа, — диэн санаатын үллэһиннэ Зинаида Николаевна.
… Оттон мин бу дьоро киэһэҕэ сылдьан баран, бу кэпсэппит дьонум тэрээһин ис хоһоонун эрэ буолбакка, уопсай хаамыытын, ким хайдах тутта-хапта сылдьарын бэлиэтии көрөр, анаарар эбиттэр диэн санааҕа кэллим. Ол эмиэ саха киһитин өйө-санаата сайдыытын туоһута буоллаҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, www.edersaas.ru