Ньукуолун – сайыны көрсөр бырааһынньык

Бөлөххө киир:

Ыам ыйын 22 күнэ – Ньукуолун таҥара күнэ. Православнай култуураҕа сибэтиэй Николай Вешний (Чудотворец, Угодник) таҥара күнүн бэлиэтииллэр. Сахаларга бу күн — сайыны көрсөр бырааһынньык.


Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Арассыыйатааҕы Православнай таҥара дьиэтэ этэринэн, XI үйэ бүтүүтэ Николай Чудотворец уҥуоҕун Бар куоракка (Италия) көһөрбүттэрин чиэһигэр бэлиэтэнэр. Сибэтиэй Николай дьоҥҥо куруук көмөлөһөр, аһыныгас санаалаах буолан, христианнар олус сөбүлүүллэрэ, ытыктыыллара үһү. Ол иһин, бэл диэтэр, сылга иккитэ сибэтиэй күнүн бырааһынньыктыыллар. Николай Угодник ыалдьыбыт дьону үтүөрдэр, оннооҕор өлбүтү да тилиннэрэр, ууну-уоту салайар дьоҕурдааҕа үһү, ол иһин Чудотворец диэбиттэр.
Ньукуолун — православнай бырааһынньыктартан биир ордук улахан суолталаахтара. Оттон сахалар Ньукуолуну дьыл кэмин хаамыытыгар сөп түбэһиннэрэн, сайын саҕаланыытын курдук бырааһынньыктыыллар. Дьиэҕэ саламааты, алаадьыны уонна кус миинин буһараллар. Сайылыкка көһөр үөрүүлээх кэм ыкса чугаһыыр. Саха Саҥа дьылын ылабыт диэн өйдөбүл эмиэ баар.
Киһи бу кэмҥэ кыһыҥҥы сылаатыттан босхолонор, ыраастанар. Ньукуолун буолуон иннинэ хаһаайкалар дьиэлэри-уоттарын кылбаччы сууйаллар, утуйар таҥаһы, сыттыгы-суорҕаны таһааран тэбииллэр, салгылаталлар. Сыт таһааран, буруолатан, дьиэлэрин ыраастыыллар. Тэлгэһэлэрин харбыыллар, бөхтөрүн уматаллар, ампаардарын сөхсүтэллэр.
Бу кэмҥэ киһи эрэ үөрүөх-көтүөх курдук. Айылҕа уһуктан, от-мас көҕөрөн эрэр, көтөр-сүүрэр кэлэн, олох өрөгөйүн уруйдаан, ырыа-тойук эгэлгэтин тардар… Онон киһи сүргэтэ эмиэ көтөҕүллэр, айылҕалыын ситимэ күүһүрэр. Ол иһин сахалар сөбүлүүр астарын аһаан, ойуурга, хонууга тахсан айылҕалыын ситимнэрин бөҕөргөтөллөрө, күүс-уох ылаллара, сири-уоту аһаталлара. Өссө биир дьылы этэҥҥэ туораан, өссө биир хаары санныларыгар уулларан, саастарыгар биир сылы эбинэллэрэ.

Бу күн элбэх бит-билгэ баар:
“Ньукуолуҥҥа ардах түстэҕинэ – үчүгэй билгэ, үтүө сайын буолар”.
“Ньукуолунтан күһүҥҥэ диэри уон икки сарсыардааҥы хаһыҥ түһэр”, о.д.а.

Эдьиий Дора бу күн сиэри-туому тутуһарга, Эбэни аһатарга сүбэлиир:

“Ньукуолун күн өбүгэ саҕаттан алаадьы буһаран Эбэҕэ уураллар, салама ыйыыллар. Билигин дьон-сэргэ бары үөрэ-көтө бииргэ түмсэн, айылҕаҕа сылдьан, чэпчэкитик олорон чэйдиир кэмнэрэ. Манныкка сылдьааччылар уоттан-күөстэн сэрэхтээх буолуҥ, кыракый оҕону тыаҕа илдьэ барымаҥ диэн сүбэлиибин. Айан-суол араас буолар, сиэргэ-туомҥа оҕону илдьэ сылдьан иһэр-аһыыр, айдаарар-куйдаарар аньыы уонна… сиэргэ да баппат. Оттон бэрээдэктээхтик сылдьар буоллахха – ол туһа туспа”.

Эбэ мууһа ыраастаммытын кэннэ, ыам ыйын 22-24 күннэригэр күнүс 2 чааска диэри киирэн аһаталлар.
Күөл, өрүс кытылыгар киирэн, арыылаах алаадьы ууруллар. Алаадьыны анаан буһарыллар, мантан биири да ылан сиэниллибэт. Ортотугар ынах арыытын томточчу ууран баран, алаадьыны күн хаамыытын батыһа төгүрүччү уураллар. Тугу да саҥарыллыбат, арай эбэ диэки хайыһан, искэр саныаххын, көрдөһүөххүн сөп. Ыт-кус, суор-тураах сииригэр кыһаллыа суохтааххын.

Оттон Мандар Уус бу курдук сэһэргиир:
«Ньукуолун» диэн тыл сахаларга христианство киирбитин кэннэ үөскээбит. Ол эрээри сахаларга былыр-былыргыттан кыыдааннаах кыһыны туораан сааһы көрсөллөрө улахан үөрүү, дьол. Итиэннэ саас — сүөһү этэҥҥэ күөххэ үктэнэн үүт-ас дэлэйэр кэмэ. Христианскай бырааһынньыктартан сахалар, тоҕо эрэ, сааскы Ньукуолуну ордук ылыммыттар. Ньукуолун биир дьиктитэ — күөх оту үргээн киллэрэн остуол анныгар уураллар эбит. Бу кэмҥэ оннук дэлэй күөх от суох буолар, сорох дьыл хойутуур. Онон Ньукуолуҥҥа анаан быыкаа түүтэх оту уурунан кэбиһэллэр.
Дьэ, бу курдук оту тэлгээн баран чэйдииллэр — арыылаах сылаас сэлиэһинэй алаадьытын мотурҕаччы сииллэр. Итиэннэ күөллэрин, сирдэрин-дойдуларын ытыктыылларын бэлиэтэ — хайаан да аһаталлар. Дьэ, «ытык сир» диэн өйдөбүл мантан үөскүүр. Сири ытыктааһын, сиргэ, улахан эбэлэргэ сүгүрүйүү үөскүүр. Уопсайынан, саха киһитэ айылҕаны кытта ыкса ситимнээх…”.

Аныгы кэмҥэ бу күн ыал барыта кус сиир кыаҕа суох. Барыбытыгар тиийэрэ да биллибэт. «Хайаан да Ньукуолуҥҥа амсайыахтаахпыт» дии-дии, төрүү-ууһуу кэлбит көтөрдөрбүтүн аҥар кырыытыттан кыдыйарбыт сатаммат. Онон саха сиэринэн, алаадьылаах, саламааттаах да көрсүөххэ сөп.

Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

СААСКЫ НЬУКУОЛУН

Үөр көтөрү ыксатан
Үөнү-өйүүрү хамсатан
Ньургуһун кэһиилээх
Кэллэ сааскы Ньукуолун.
Кэҕэ кыыл кэрэһиттээх,
Күөрэгэй чыычаах ырыаһыттаах,
Күөх от олбохтоох
Кэллэ сааскы Ньукуолун.
Кырыа кыһыны солбуйан,
Кэрэ сааһы эргитэн,
Көмүөл мууһун уһааран,
Кэллэ сааскы Ньукуолун.
Хатыҥ лабаатын тилиннэрэн,
Талах маһын тылыннаран,
Хара тыаны көҕөрдөн,
Кэллэ сааскы Ньукуолун.
Алаадьы сытын аҥылытан,
Алаас буруотун унаардан,
Сахам дьонун үөрдэн-көтүтэн
Кэллэ сааскы Ньукуолун.

Андрей КОНСТАНТИНОВ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0