Быйыл оттооһуҥҥа судургута суох сайын буолан, кыраапыктан хаалбыт улуустар хотуурдарын таҥнары ыйыахтара билигин даҕаны эрдэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ сүөһү аһылыгын бэлэмнээһин туругун, уратыларын туһунан тыа хаһаайыстыбатын солбуйааччы миниистирэ Афанасий Семенов маннык кэпсиир:
Кыстыыр от 89,9 %-а чөкөтүлүннэ
Министиэристибэ иһинэн сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ суһал ыстаап тэриллэн, улуустар дьаһалталарын кытары ыкса үлэлии олоробут. Быйыл сорох улуустарга халааннаан, сорохторго курааннаан оттооһун судургута суох балаһыанньаҕа саҕаламмыта, аны окко киирбит кэннэ, өрүскэ уу кэлэн нэдиэлэ кэриҥэ турбута, салгыы уһун ардахтар балаһалара буолбута. Ону барытын учуоттаан, суһал ыстаап оттооһуну тэрийиигэ көрүллүбүт харчыны тустаахтарга кэмигэр ыытан, тастан тиэллэн кэлэр окко найыламмакка, күүһү-уоҕу түмэн, мобильнай этэрээттэри тэрийэн оттуур, сүөһүнү-сылгыны кыстатар аһылыгы бэйэ күүһүнэн хааччынар соругу туруорбута. Ол түмүгэр балаҕан ыйын 17 күнүнээҕи чахчынан, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 442 тыһ. 98 т от кэбиһиллэн, былааннаах оппут 89,9 %-а чөкөтүлүннэ. Маны таһынан 14 тыһ. 634 т сиилэс, 7 тыһ. 921 т сенаж соҕотуопкаланна.
Мин бастатан туран хотугу улуустары хайҕыахпын баҕарабын. Ол курдук, Абый, Дьааҥы, Өлөөн, Үөһээ Халыма, Эдьигээн сорудахтарын аһары толордулар! Орто Халыма улууһа былаанын 100 % толорон, ууттан эмсэҕэлээбит нэһилиэктэрин хааччыйар кыахтанна. Эбээн Бытантай улууһугар саха ынаҕар идэтийэр «Бытантай», урут оту наар атыылаһан сүөһүлэрин кыстатар буолаҕына, быйыл биригээдэ тэрийэн тэрээһиннээхтик оттоото. Сайын ходуһатын аҥарын ууга былдьаппыт Өймөкөөн мобильнай этэрээттэри тэрийэн, кыстыыр отун 65 %-ын булунна. Киин улуустартан былааннарын Амма 105 %, Хаҥалас 103 %, Өлүөхүмэ 102 %, Дьокуускай, Ленскэй 100 % толордулар. Хайа даҕаны улууска кыстыыр отун хааччынан, саппааска оттообут нэһилиэктэр, хаһаайыстыбалар бааллар. Онон, үчүгэйдик ааҕынан-суоттанан баран, тиийбэт оту бастатан туран улуус иһинэн дьаһанарга этэбит. Ол инниттэн миэстэҕэ төһө от баарын чуолкай билэр сыалтан, хамыыһыйа тэрийэн, оту быалаан тутарга, хаачыстыбатын бэтэринээрийэ лабораториятыгар быһаартарарга итиэннэ ол түмүгүнэн аһылык балаансатын таһаарарга сүбэлиибит. Тоҕо диэтэххэ, хаһаайыстыба төһө оту, комбикуорманы уонна сылгы бурдугун атыылаһарын туһунан сайаапканы оҥороро барыта онтон тутулуктаах. Биллэн турар, сенаһы уонна сиилэһи хааччыммыт хаһаайыстыбалар комбикуормаҕа да, сылгы бурдугар да олус ороскуотуруохтара суоҕа. Онон кэлэр өттүгэр ходуһа тугу биэрэрин эрэ манаабакка, бааһынаҕа үлэни күүһүрдэр наада. Хайдах кыстык кэлэрэ биллибэт, былырыыҥҥы курдук сылгы аһылыкка эрдэ уонна маассабайдык киирдэҕинэ, былааны быдан таһынан от, бурдук ирдэниэҕэ. Ити иһин, төһө кыах баарынан саппаастаахтык оттуохха наада.
Сыппыт бурдугу хомуйа сылдьаллар
Ардахтаах итиэннэ сылаас сайын буолан, бурдук хойукка диэри кэнчээрилээн, күөх туран, быйыл ханна даҕаны бурдук быһыыта хойутаан саҕаланна. Атын улуустарга үлэ кыраапык быһыытынан баран иһэр. Оттон саамай киэҥ ыһыылаах улууска, Аммаҕа, балаҕан ыйын 8-9 күннэригэр түспүт хаар 3 тыһ. тахса гектар бааһынаны хабан ааста. Халлаан арыый көнөрүн, сир куурарын кытары хаһаайыстыбалар бурдук быһыытын саҕалаабыттара. Мин ааспыт чэппиэргэ Покровкаҕа сылдьарбар улуус киинин оскуолаларын үөрэнээччилэрэ хомуллубут бурдугу кууллуурга уонна сааһылыырга көмөлөһө кэлбиттэр этэ. Болугурга, Бөтүҥҥэ, Абаҕаҕа эмиэ итинник субуотунньуктар тэрилиннилэр. Бааһыналарга бурдук куолаһа хаартан, ардахтан сыппыт буолан, үүнүү толору кээмэйинэн ылыллыбата чахчы, ол эрээри сир уустара күнү-дьылы өрүсүһэн, бурдугу төһө кыалларынан быһар соругу туруоруннулар.
Мэҥэ-Хаҥаласка 200 гектар эбиэс хаарга хаптарбыта, кэрийэн көрүүгэ улаханнык эмсэҕэлээбэтэх эбит. Билигин «Долоон», «Тумул» кэпэрэтииптэр уонна «Майа-МТС» хомуурга күүскэ турунан үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Бурдугу кууллуурга, сааһылыырга нэһилиэнньэ эмиэ субуотунньугунан көмөлөһөр. Ити курдук уйан-хатан биллэр ыксаллаах, кытаанах кэмигэр хардарыта көмөлөсүһэн, уопсай дьыалаҕа бары биир киһи курдук туруннахха сатанар.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Афанасий Семенов (хаҥастан бастакы) Амма бааһыналарыгар.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» edersaas.ru.