От ыйын 20-21 күннэригэр «Өлүөнэни туорааһын: кыһалҕаны быһаарыы» диэн норуоттар икки ардыларынааҕы научнай кэмпириэнсийэ буолла. Тэрээһиҥҥэ муоста тутааччылар, учуонайдар, «Росжелдор» сүрүн буҕаалтыра Маргарита Водянова, «Арасыыйа Суоллара» ФКУ салайааччытын солбуйааччы Сергей Анисимов, Кытай уонна Япония инвестордара кыттыыны ыллылар. Сүрүн кэпсэтиинэн Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста бырайыагын тула ырытыы буолла.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Өлүөнэ өрүһү туоруур кыһалҕа турбута ыраатта. Муоста тутуутун бырайыага бигэргэтиллибитин кэнниттэн, үп Крым муостатын тутууга барбыта. Быйыл Ил Дархан эбээһиннэһин быстах кэмҥэ толорооччу Айсен Николаев «Өлүөнэ муостатын тутуу дойду Хотугулуу-Илиҥҥи эрэгийиэннэрэ сайдыытыгар туһаан буолуоҕа» диэн туруорсубута.
Кэмпириэнсийэҕэ оҥоһуллубут бырайыагы уонна саҥа этиилэри ырытан көрдүлэр. Ол курдук, тимир уонна массыына суоллаах бырайыагы, уу аннынан барар тоннель оҥоһуутун ырыттылар. Үлэ бастакы бырайыагынан барара бигэргэтиллибитэ. Онон, бырайыак чэрчитинэн, муостаҕа массыына суола уонна тимир суол баар буолуоҕа. Бастаан массыына суола тутуллуоҕа, ол кэнниттэн тимир суол тардыллыаҕа.
«Кэмпириэнсийэҕэ Өлүөнэ муостатын тутуу булгуччулааҕын билиннилэр. Муостаҕа массыына суола уонна тимир суол дьүөрэлэһэн туруоҕа. Мал таһыытыгар муоста оруола улахан», — диир СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручков.
2016 сылтан муоста тутуутун үбүн бырайыагын оҥоруутунан «Power China» диэн Кытай хампаанньата дьарыктанар. Быһа холоон эттэххэ, бырайыак сыаната 110 млрд солкуобай. Ол эрээри, экспертэр этэллэринэн, саҥа технологияны туһаннахха, бырайыак сыанатын 70-80 млрд солкуобайга диэри түһэриэххэ сөп.
«Муоста тутуутун бырайыага дьоҥҥо анаан оҥоһуллар. Ол иһин, өрүһү уҥуор туорааһын төлөбүрэ суох буолуо. Өлүөнэ муостата федеральнай тутуу, федеральнай бүддьүөттэн үп көрүллүөн наада», — диэн суруналыыстарга Алексей Стручков эбэн эттэ.
Николай Попов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru