Үп миниистирэ Валерий Жондоров бэлиэтииринэн, быйыл улахан хампаанньалар өрөспүүбүлүкэ хааһынатыгар нолуок быһыытынан киллэрэр үптэрэ аччаан, бүддьүөт дохуоттаах чааһа 3 млрд 900 мөл. солк. кыччыыр туруктаах. Бу туһунан бүгүн бырабыыталыстыба мунньаҕар иһитиннэрдэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.
Итини кини тоҕус ыйдааҕы көрдөрүүнэн уонна хаалбыт кэми барыллаан көрүү түмүгүнэн быһаарар. “Бу сыллааҕы бүддьүөтү тыырыы былырыын дойду социальнай-экономическэй туругун сабаҕалааһыҥҥа олоҕуран оҥоһуллубута. Солкуобай үрдээн, доллар кууруһа былырыыҥҥы сабаҕалааһын таһымыгар тиийбэтэ. Онон аан дойдуга тахсар улахан хампаанньалар барыстан киирэр нолуоктара кыра буолла. Ол эрээри онтон атын нолуоктарбыт кыратык үрдээннэр, хааһынаҕа эбии 600 мөл. солк. киирдэ. Нолуоктан атын дохуот эмиэ эбилиннэ. “АЛРОСА” хампаанньа акцияларыттан киирэр дивиденд 2 млрд солк. үрдээтэ. Ити былырыыҥҥы сыллааҕы түмүгүнэн, ааҕыллыбыт дивиденд буолар. Бу суума сыл бастакы кыбаарталыгар түспүтэ. Онон нолуок чааһын уопсай ылан көрдөххө, урукку таһымтан улаханнык хамсаабата”, — диэн этэр Валерий Алексеевич.
Валерий Жондоров иһитиннэриитигэр эбэн эттэххэ, улахан хампаанньалар барыстан киллэрэр нолуоктара кыччыаҕын туһунан Ил Дархан Егор Борисов балаҕан ыйыгар РФ үбүн миниистирин Антон Силуановы кытары кэпсэтэн турар. Уонна эһиилги сыллааҕы бүддьүөтү таҥыыга, өскөтүн регион нолуогу киллэриигэ былырыыҥҥы таһымын ылбатаҕына, федерацияттан көрүллэр дотация эбиллэрэ наадатын туһунан кэпсэтиини ыыппыта.
Маны таһынан, өрөспүүбүлүкэҕэ көмө быһыытынан кэлэр харчы эбилиннэ. Манна РФ бырабыыталыстыбатын дьаһалынан, энергетикаҕа тарыып уларыйыытынан (Саха сирин туоруорсуутунан Уһук Илин регионнарга тарыып киин регионнар таһымнарыгар тэҥнэниллиэхтээҕэ), уоту биэрэр хампаанньаларга субсидия быһыытынан төлөбүр кэлбитэ.
Оттон ороскуот чааһын ыллахха, манна эмиэ сарбыйыы тахсара күүтүллэр. Ол эрээри миниистир этэринэн, өрөспүүбүлүкэ тыын боппуруостарын таарыйар эйгэҕэ ураты болҕомто уурулунна. Ол курдук, коммунальнай хаһаайыстыбаҕа нэһилиэнньэ туһанар сылааһын төлөбүрүгэр тиийбэт харчыны атын бырагыраамалар үбүлээһиннэрин сыҕарытан биэрииттэн тэҥнэниллиэхтээҕэ. Манна анаан 3,6 млрд солк. ирдэниллэр. Ону сэргэ, тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолору дьиэлээһиҥҥэ эбии 290 мөл. солк. наада. Ороскуоттаах чааһы сарбыйыы инвестиционнай бырагыраамаҕа эмиэ оҕуста. Холобур, перинатальнай киин тутуутугар эбии 416 мөл. солк. көрүллэрэ хаалла.
Ити боппуруостары таһынан бырабыыталыстыба бүгүҥҥү мунньаҕар федеральнай хааһынаттан кэлэр үбү чуолкайдаата. Манна сыһыаран эттэххэ, быйыл биэнсийэ улаатан, региоҥҥа эбии 208 мөл. солк. кэллэ.
“Бүддьүөт дефицитэ уларыйбата, 6,9 млрд солк. хаалла. Судаарыстыбаннай иэһи арыый аччаттыбыт. Бүддьүөт социальнай эйгэни барытын хааччыйан олорор. Кэмчилээһиҥҥэ уонна бырагырамааларга тыырыллар үбүлээһин көдьүүстээхтик туһанылларын ситистибит”, — диэн суруналыыстары кытары көрсүһүүгэ миниистир Валерий Жондоров бэлиэтээн этэр.
Онон быйылгы сыллаах бүддьүөт дохуоттаах чааһа – 183, ороскуота – 189, дефицитэ – 6 млрд солк. буолара сабаҕаланар. Бу уларыйыылары Ил Түмэн кэлэр сессиятыгар көрүөхтэрэ.
Ыспыраапка: Былырыын өрөспүүбүлүкэ кэлэр үс сыллаах бүддьүөтү ылыммыта. Ол былаанынан, быйылгы сыллаах дохуоппут 165,6 млрд солк. быһыллыбыта. Кэлиҥҥи уларытыынан, бүддьүөт дохуоттаах чааһа 15 млрд солк. эбиллэн, 186,9, ороскуоттаах чааһа – 193,3 млрд солк. тэҥнэспитэ. Быйылгы сыллаах бүддьүөппүтүгэр нолуоктан уонна нолуокка киирбэт атын дохуоттартан киирэр үппүт 122,5 млрд солк. быһыллыбыта. Бу мантан 78,8 млрд солк. Саха сиригэр үлэлиир улахан хампаанньаларбыт киллэриэхтээхтэрэ.
Кэлэр икки сыллааҕы барыллааһынынан, 2018 с. бүддьүөт дохуоттаах чааһа – 147,1, ороскуота – 152,4, дефицитэ – 5,2, 2019 c. дохуота – 151,4, ороскуота – 154,2, дефицитэ – 3 млрд солк. тэҥнэһиэхтээх.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.