“Манчаары оонньуулара” спорт национальнай көрүҥнэригэр күрэхтэһии — Саха сирин олимпиадата. Түөрт сылга биирдэ тэриллэр маннык улахан дьаһал хайдах ыытыллар сүнньүн арыйыы сиэрэ-туома тосхоллуура саарбаҕа суох. Этэргэ дылы, хайдах саҕалыыгын – оннук түмүктүүгүн.
Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр от ыйын 6 күнүн киэһэтигэр ити күн саҥа арыллыбыт үс тыһыынча киһи олорор олбохтоох “Үс хоһуун” түһүлгэ икки аҥаар чаас устатыгар түллэҥнээн, ньиргийэн олордо. Буолумуна, үөһээ бүлүүлэр Манчаары сүүрбэһис үбүлүөйдээх оонньууларын ыытар быраабы күүстээхтик туруорсан ситиспиттэрэ. Онон, кыбыстыыга киирбэттии үрдүк таһымнаахтык, киэҥ далааһыннаахтык ыытыахтаахтара сэрэйиллэрэ.
“Дьоһун дойдум — Үөһээ Бүлүүм” ырыа айылҕа стадиона буоларга анаан чочуйан оҥорбутун курдук, налыы кырдал хонуулаах, кэрии тыалаах кэрэ сирин киэптии толорбутун кэнниттэн үрүмэччи үрүҥ аттаах хоһуун өрө көтүтэн киирэн, Манчаары Баһылай илэ бэйэтинэн кэлбитин санатта. Бастакынан спорт бэтэрээннэрин, Манчаары аатынан маҥнайгы оонньуулар кыайыылаахтарын уонна өрөспүүбүлүкэ ааттаах-суоллаах спортсменнарын холуонналара киирдэ. Олор кэннилэриттэн быйылгы күрэхтэһиини дьүүллүөхтээх-тойоннуохтаах дьон – судьуйалар сэлэлээн аастылар. Диктор иһитиннэрбитинэн, барыта 234 судьуйа үлэлиэхтээх. Дьэ, онтон алпаабыт бэрээдэгинэн улуустар хамаандалара тоҕу анньан хаамыстылар.
Биллэн турар, халандаар былаанынан ыытыллыбыт күрэхтэһиилэр түмүктэринэн ылбыт путевкаларыттан тутулуктанан, кимнээх эрэ хамаандалара – халыҥ, сороҕо – халтаҥ. Үгэс курдук, хотугу улуустар аҕыйахтыы кыттааччылаахтар. Ол гынан баран, баччалаах ыраах дойдуга Дьокуускайынан нөҥүөлээн кэлбиттэрин хайгыахха эрэ сөп. Билэр дьон быһааралларынан, бу оонньууларга аллараа халымалар уонна жатайдар эрэ үптэн-харчыттан иҥнэн кыайан кыттыбаттарын биллэрбиттэр.
Ил Дархан Егор Борисовка арааппардааһынтан иһиттэххэ, сүүрбэһис үбүлүөйдээх оонньууга 1708 спортсмен кыттыаҕа, спорт 11 көрүҥэр 116 кэмпилиэк мэтээл оонньонуоҕа. Хамаандалар бары даҕаны мэтээлгэ тиксэрдии суоттанан, кыайардыы-хотордуу оҥостон кэлбиттэрэ биллэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыга арааппары тутан, “Манчаары оонньуулара” күрэхтэһии арыллыбытын биллэрбитин кэнниттэн үрдүк сололоох ыалдьыттар — ЮНЕСКО генеральнай дириэктэрэ Ирина Бокова, Россия спордун миниистирин солбуйааччы Борис Гришин, Федерация Сэбиэтин чилиэнэ Рафаиль Зинуев спортсменнры уонна көрөөччүлэри истиҥник эҕэрдэлээтилэр. Баскыыр норуотун бэрэстэбиитэлэ Рафаиль Нариманович сахалыы саҥаран соһутта уонна Манчаары Баһылай уобараһын бэйэтэ айан оҥорбут статуэткатын Егор Афанасьевичка бэлэхтээтэ.
Үбүлүөйдээх сүүрбэһис оонньуулары тэрийэн ыытар Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга Владимир Поскачин Ил Дархан Егор Борисовка түөрт сыллааҕыта итэҕэйэн өйөөбүтүн иһин истиҥник махтанан туран, “Үөһээ Бүлүү улууһун ытык киһитэ” ааты иҥэрбиттэрин туоһулуур бэлиэни туттарда. “Биһиги, үөһээ бүлүүлэр, бу ааспыт түөрт сыл устатыгар өйү-санааны, күүһү-кыаҕы түмэн-кыттыһыннаран үлэлииргэ үөрэннибит, урут сатаабаппытын сатыыр, кыайбаппытын кыайар буоллубут. Аны таас тутууттан, аспаал суолу оҥорортон толлубаппыт”, — диэтэ.
Күрэхтэһии былааҕын өрө көтөҕөр чиэс Саха сирин биллиилээх, бастыҥ спортсменнарыгар Ксения Матяшка, Диана Адаськоҕа, Туйаара Орловаҕа, Михаил Саввиновка, Егор Филипповка, Юрий Старостиҥҥа тигистэ. Күрэхтэһээччилэр халыҥ аармыйаларын аатыттан Уус Алдан чулуу спортсмена Иван Пестряков, оттон судьуйалартан күрэхтэһии кылаабынай судьуйата Семен Говоров “туох баарынан кырдьыктаахтык киирсиэхпит, дьүүллүөхпүт” диэн андаҕайдылар.
Биир чаас кэриҥэ ыытыллыбыт официальнай түһүмэҕи балтараа чаастаах театрализованнай көрдөрүү салҕаата. Саха тыйаатырын уус-уран салайааччыта, үөһээ бүлүүлэр бэйэлэрин уоллара Руслан Тараховскай режиссердаан туруорбут айымньытын “Үс хоһуун” стадиоҥҥа толору мустубут дьон киэһээҥи сөрүүнтэн чаҕыйбакка, сэҥээрэн, өрө көтөҕүллэн көрдө-иһиттэ. Үөһээ Бүлүү күүс-уох, өркөн өй, сиэр-туом дойдута буоларын арыйар бииртэн биир кэрэхсэбиллээх хартыына арыллан истэ.
Түмүккэ оонньуу уотун уматыы эмиэ уратылаах буолла. Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах улахан күрэхтэһиилэр уоттарын эстафетатыгар өрүү кыттар Дмитрий Горохов салалтатынан Мэҥэ Хаҥаластан Үөһээ Бүлүү улууһун бары нэһилиэктэрин кэрийэн кэлбит факелы өрөспүүбүлүкэ уонна Үөһээ Бүлүү урукку, билиҥҥи биллиилээх спортсменнара, барыта сүүрбэччэ киһи, илииттэн илиигэ бэрсибиттэрин кэнниттэн тиһэххэ Үөһээ Бүлүү Далырын ыччата, гиря спордугар Россия, Европа, аан дойду чөмпүйүөнэ Михаил Саввинов чэпчэкитик өрө сүүрэн тахсан уматта. Манчаары оонньууларын уота түһүлгэлэргэ күөн көрсүһүүлэр саҕаламмыттарын кэрэһилии үс күнү быһа күүдэпчилэнэ умайыа.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Андрей СОРОКИН (СИА) хаартыскаҕа түһэриилэрэ.
