Өрөспүүбүлүкэ Бэтэринээрийэтин департаменыгар түмүллэр дааннайга олоҕурдахха, муус устар 13 күнүнээҕи туругунан — киин, илин эҥээрдээҕи уонна Бүлүү умнаһынааҕы улуустарга кыстык устатыгар 1072 ынах сүөһү туһата суох өлбүт, мантан ырыганнаан, көнньүнэн өлүүтэ – 145 түбэлтэ. Былырыыҥҥы кыстыкка баччаҕа 861 сүөһү охтубута (о.и. 80 көнньүнэн өлбүтэ).
Ордук элбэх өлүү Мэҥэ Хаҥаласка (199), Аммаҕа (178), Намҥа (99) уонна Дьокуускайга (103) бэлиэтэннэ. Туһата суох өлүү баһыйар үксэ (607 түбэлтэ) илин эҥээрдээҕи 5 улууска тахсыбытыттан 91 сүөһү ыран-дьүдэйэн быстарбыт. Киин бөлөххө төһө даҕаны 7 улуус (Горнай, Кэбээйи, Ленскэй, Нам, Өлүөхүмэ, Хаҥалас, Дьокуускай) киллэриннэр, туһата суох өлүү көрдөрүүтэ икки бүк кыра: 294. Ол иһигэр көнньүнэн өлүүтэ 4 төгүл аҕыйах (22). Балаһыанньа лаппа үчүгэй буолуоҕун, үөһэ ыйыллыбытын курдук, Дьокуускайдаах Нам таҥнары тардаллар. Бүлүү сүнньүнээҕи 4 улууска кыстык устата 171 сүөһү охтубутуттан көнньүнэн-ыран өлбүтэ – 32. Былырыын баччаҕа илин эҥээргэ 159, киин бөлөххө 53 төбөнөн аҕыйах сүөһү туһата суох охтубут эбит буоллаҕына, Бүлүү умнаһыгар биир кэм туруктаах (172 этэ).
Сылгы туһата суох өлүүтэ былырыыҥҥытааҕар 637 төбөнөн элбэх. Ол эбэтэр 843 сылгы охтубутуттан, бэтэринээрдэр быһаарбыттарынан, 372-тэ аһылык тиийбэтиттэн өлбүт. Ордук элбэх өлүү-сүтүү (518 төбө) илин эҥээргэ таҕыста. Ол иһигэр Уус Алдаҥҥа 152, Тааттаҕа 139 түбэлтэ бэлиэтэннэ. Сылгы ыран охтуута эмиэ илин эҥээрдээҕи улуустарга таһыччы элбэх (299 төбө). Уус Алдаҥҥа 136, Тааттаҕа 83 сылгы татым аһылыктан атахтарын тэҥнээбиттэрэ билиннэ. Киин бөлөххө Хаҥалас улууһа ордук уустук балаһыанньалаах: кыстык устатыгар 44 сылгы охтубутуттан сыччах биир нэдиэлэҕэ (06.04 – 13.04) 13 түбэлтэ бэлиэтэннэ, ити иһигэр Төхтүргэ 2, Булгунньахтаахха 7 сылгы бырдылара быстан бараахтаабыттар. Тааттаҕа нэдиэлэ иһигэр 17 сылгы туһата суох охтубутуттан “Победа” ТХПК-гэр (Боробул) 4, “Эрэл” ТХПК-гэр (Дэбдиргэ) 3 сыспай сиэллээх көнньүнэн өлбүттэр.
Хотугу улуустарга ити кэмҥэ 71 ынах сүөһү, 185 сылгы, 6875 таба туһата суох, ити иһигэр 1 ынах сүөһү, 7 сылгы, 1488 таба ырыганнаан өллүлэр. “Элбэхтэн элбэх” диэбиккэ дылы, Абыйга 13 ынах сүөһү уонна 23 сылгы охтубут, оттон Уус Маайаҕа 14 туора муостаахтарыттан, Орто Халымаҕа 46, Муомаҕа 31, Дьааҥыга 27 сыспай сиэллээхтэриттэн ытыс сотуннулар. Томпоҕо 10 сүөһү, 28 сылгы охтубут уонна билигин 97 сүөһү, 112 сылгы мөлтөх туруктаахтара бэлиэтэммит. Көстөрүн курдук, хотугу улуустарга сүөһү-сылгы көнньүнэн өлүүтэ аҕыйах. Эбээн Бытантайга 1 саха сүөһүтэ, Муомаҕа 6, Дьааҥыга 1 саха сылгыта ыран-дьүдэйэн өлбүттэр. Ити оннугар Аллараа Халымаҕа 2834 таба охтубутуттан 1376 түбэлтэҕэ ырыганнааһын ыйыллыбыт. Дьааҥылар 1099 табаларыттан мэлийбиттэр. Анаабырга 235 уонна Усуйаанаҕа 268 таба охтубутуттан туһааннааҕынан 50 уонна 62 түбэлтэтигэр бэтэринээрдэр “көнньүнэн охтууну” бэлиэтээбиттэр.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru