1990-с сылларга ыһыллыы-тоҕуллуу кэмигэр ордук тыа сирэ айгыраабыта. Фермалар түннүктэрэ оҥоспуттара. Сайын күнүстэри-түүннэри өрө сиксийэн үлэлиир пилорамалар ураты тыастара иһиллибэт буолбута. Ити кэмҥэ Уус Алдан улууһун Дүпсүнүттэн төрүттээх Алексей Гоголев бөлөрүүс тыраахтырга олордуллан үлэлиир пилораманы таҥыынан күүскэ дьарыктаммыта эрээри, тута табыллыбатаҕа. Ис сүрэҕиттэн дьирээлэһэн туран үлэлээн, 1997 сыллаахха баҕа санаатын олоххо киллэрбитэ.
Александр ТАРАСОВ, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru
– Алексей Романович, пилорамаҥ туһунан кылгастык билиһиннэр эрэ.
– Саамай сүрүнэ, бу пилораманы ханна баҕарар илдьэ сылдьыахха сөп. Алта анал эрбии олордуллар кыахтаах. Онон лафеттан биэс хаптаһыны таһаарыллар. Былаахыны, бурууһу эмиэ. Аны туран, икки лафеты үрүт-үрдүгэр ууран, биир сырыы гынан таһаарыллар. Холобур, сменаҕа, ортотунан, 60-тан 100-кэ тиийэр куб. м маһы эрбэтиэххэ сөп.
«Саха сирин технопаркатын» көмөтүнэн, бу пилорамаҕа Россия патенын 2014 сыллаахха ылбытым. 20-тэн тахса сыл туруорсубутум. Кэлиҥҥи кэмҥэ инноватордарга «күөх уот» тыган, ити патеным оҥоһулунна.
– Пилорамаҕынан ыал маһын эрбэттэрэн, тутуу матырыйаалын таһаартарбыт аҕай буолуохтааххын?
– Пилорамабын оҥорон баран, бастаан утаа ыалга үлэлээбитим. Салгыы этэрбэс араадьыйатын көмөтүнэн, Уус Алдан нэһилиэктэригэр, этэргэ дылы, сайын устата ыҥырыкка сылдьар киһи буолбутум. Хастыы да күн нэһилиэктэри кэрийэ сылдьан үлэлиирим.
– Атыыга төһө таһаардыгыт?
– «Технопарка» базатыгар бэйэбит оҥорон, 345 пилораманы атыылаабыппыт. Атыыласпыт дьон туох даҕаны хом санаалара суох, бары үчүгэй диэн сыаналаабыттара.
Билигин Новосибирскайдааҕы ботуруону оҥорор собуот ылсан, икки пилораманы судаарыстыбаннай стандарка сөп түбэһэр гына оҥорон ыытта. Аны туран, соторутааҕыта анал быыстапка тэрийбиппитигэр, пилорама атыытыттан киирбит үптэн бырыһыан төлөнөрүн туһунан этэн үөртүлэр. Биһиги оҥорбуппутуттан тугу да уларыппатахтар. Пилорама билиҥҥи сыаната 300 тыһ. солк.
– Өссө тугу эмит айдыҥ дуо?
– «Якутлесресурс» тэрилтэни кытта инновацияны сайыннарыыга күүскэ үлэлээн эрэбит. Бу чэрчитинэн, «дровосек» диэн бырайыагы олоххо киллэрэри ситистибит. Ону бэрэбиэркэлии сылдьабыт. Тутууга туһаныллар дьыалабыай мастан хайаан даҕаны чууркалар хаалаллар. Дэлээнэҕэ олору тиэйэргэ улахан, үрдүк массыыналар тиийэллэр. Үлэһиттэр ол чууркалары илиилэринэн тиэйэллэрэ олус сылаалаах, илистиилээх. Кинилэр үлэлэрин чэпчэтээри «дровосек» диэн анал тэрили оҥордубут. Массыына бөҕү-саҕы тиэйэргэ курдук тимир дьааһыктаах. Онно чууркалары уган истэххэ, анал оборудование хайытан иһэр уонна үргүлдьү бэйэтигэр тиэнэр.
Түгэнинэн туһанан, пилорама патены ылыыга «күөх уот» тыгарыгар көмөлөспүт Ил Дархан Егор Борисовка, «Технопарк» дириэктэрэ Анатолий Семеновка, «Индустриальнай паарка» дириэктэрэ Дмитрий Борисовка, «Венчурнай» хампаанньа салалтатыгар дириҥ махталбын тиэрдэбин.
Александр Тарасов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
