Бэҕэһээҥҥиттэн Санкт-Петербург куоракка Саха сирин күннэрэ саҕаланнылар. Бу маннык тэрээһиннэр Москваҕа уонна Санкт-Петербурга, үгэс курдук, хас биэс сыл аайы ыытыллаллар. Быйылгы көрсүһүүлэр Россия састаабыгар холбоспуппут 385, Саха АССР тэриллибитэ 95, Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Төрүт Сокуона олоххо киирбитэ 25 сылларыгар ананыахтара.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.
Бу тэрээһиннэргэ Ил Дархан Егор Борисов салалталаах улахан дэлэгээссийэ кытта сылдьар. Бэҕэһээҥҥи күн “Ийэ дойдум” диэн монумеҥҥа уонна саха буойуттарын көмүс уҥуохтара харалла сытар Пискаревскайдааҕы кылабыыһаларыгар сибэкки дьөрбөтүн уурууттан саҕаланна. Историяттан билэр буолуохтааххыт, манна Ленинград блокадатын кэмигэр тоҥон, аччыктаан өлбүт 420, куораты өстөөхтөртөн көмүскээһиҥҥэ кыттыбыт 70 тыһ. тахса буойун көмүллэ сытар. Ол иһигэр саха чулуу уолаттара эмиэ. Кинилэргэ анаан 2002 с. анал билиитэ ууруллубута. Бу кылабыыһа – Аҕа дойду иккис сэриитин сиэртибэлэрин саамай улахан кылабыыһата.
Санкт-Петербург олохтоохторо Петропавловскай кириэппэс Нарышкин бастионуттан хас күн аайы күнүс 12 чааска пушканан ытар үгэстээхтэр. Бу биһиги көрүүбүтүгэр дьикти эрээри, бэрт киэҥ ис хоһоонноох. Бу үгэһи 1703 с. Петр I олохтоон турар. Пушка ыттаҕына сарсыарда үлэлэригэр бараллара, оттон киэһэ пушка тыаһын истэн үлэлэриттэн кэлэллэрэ. Кэлин бу пушканан олохтоохторго Нева өрүс халааннаан эрэрин сэрэтэр буолбуттара. Уонна биир кэмҥэ пушка тыаһынан хараабылларга, таҥара дьиэлэригэр баар чаһылары тэҥниир үгэстэнэ сылдьыбыттара. Оттон биһиги үйэбитигэр бу тэрээһин дойдубут үйэлээх историятыгар чиэс-бочуот биэрии буолар. Ол иһин үбүлүөйдээх бэлиэ дааталарга бочуоттаах ыалдьыттарга пушканан ыттараллар. Бэҕэһээҥҥи ытыы Саха сирэ Россия састаабыгар киирбитэ 385 сылыгар ананна.
Үбүлүөйдээх тэрээһиннэр чэрчилэринэн, Егор Борисов Санкт-Петербург губернаторын Георгий Полтавченконы кытары көрүстэ. Көрсүһүү кэнниттэн икки регион кыттыгас мунньахтарын ыыттылар. Манна 2016-2018 сс. Санкт-Петербург уонна Саха сирэ атыы-эргиэн, научнай-техническэй, социальнай, култуура эйгэлэригэр бииргэ үлэлээһиннэрин ырыттылар. Санатан эттэххэ, манна туһаайыллыбыт докумуон 2012 с. ылыныллыбыта. Ону сэргэ Саха сирэ Мариинскайдааҕы судаарыстыбаннай академическэй театры, Жатай Адмиралтейскай оройуону кытары бииргэ үлэлэһэргэ дуогабар түһэрсиэхтээхтэр.
Култуура эйгэтигэр Саха сирин күннэригэр анаммыт бэрт элбэх тэрээһин буолуоҕа. Ол курдук, Россиятааҕы этнография музейыгар “Саха Өрөспүүбүлүкэтин баайа-дуола” диэн улахан быыстапка аанын тэлэччи аста. Манна Саха сирин күндү таастара, маастардар ураты коллекциялара көрдөрүүгэ таҕыста. Санкт-Петербург худуоһунньуктарын сойууһугар өрөспүүбүлүкэбит тарбахха баттанар биир народнай худуоһунньуга Юрий Спиридонов “Арктика уобараһа” диэн быыстапката турда. Ону сэргэ бу күннэргэ “Ленэскпо” диэн Санкт-Петербург биир саамай улахан уораҕайыгар Саха сирин уратытын, инники кэскилин көрдөрөр тэрээһин, Петр Великай аатынан Антропология уонна этнография музейыгар “Пути великих свершений” диэн кинигэ сүрэхтэниитэ буолуохтара.
Сарсын Санкт-Петербург судаарыстыбаннай академическэй капеллатыгар саха култууратын уонна искусствотын маастардара улахан кэнсиэр туруоруохтара. Ахсынньы 9 күнүгэр саха киинэтигэр, ахсынньы 10 күнүгэр ыччакка аналлаах тэрээһиннэр ыытыллыахтара. Устудьуоннары, уопсастыбаннай түмсүүлэри кытары көрсүһүүлэр буолуохтара. Санатан эттэххэ, билигин Санкт-Петербурга Саха сириттэн тыһыынчаттан тахса устдьуон, аспирант үөрэнэ сылдьар.
Саха сирин күннэрэ ахсынньы 11 күнүнэн биһиги Судаарыстыбаннай филармониябыт Мариинскайдааҕы театрга туруорар улахан кэнсиэринэн түмүктэниэҕэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.