“Хайдах арыгыта суох олоруохха сөбүй?” диэн хараастыы дуу, хаайтарыы дуу былаастаах боппуруостары куруук истэбин. Үксүгэр дьон туох эрэ кыһалҕаттан, эбэтэр ыарыыттан арыгыны олоччу быраҕаллара баар суол.
Нэһилиэнньэ 80%-на бырааһынньыктарга дьон сиэринэн арыгы иһиллиэхтээх диэн санааны өйүгэр күүскэ хатаан сылдьар. Ол эрэн өссө 19 үйэ саҥатыгар бүтүн Арассыыйа быраастарын бастакы сийиэһигэр арыгы наркотик буоларын уонна киһи доруобуйатыгар улахан алдьатыылааҕын дакаастаан тураллар. 1972 сыллаахха арыгы “ГОСТ-угар” “арыгы — күүстээх наркотик” диэн ырылхайдык сурулла сылдьар.
Ол эрэн, 1990 сыллар иннилэригэр, арыгы өҥө суох, туспа сыттаах утах диэн этиллэрэ уонна арыгыны ханнык баҕарар киоскаларга, кафеларга атыылыыллара. Уопсайынан, арыгы наркотик буоларын быһыытынан, төһөнөн көҥүл атыыга тахсар да, соччонон элбэх киһини сутуйан киирэн барар. Аан дойду холобуругар көрдөххө, сайдыылаах дойдуларга бары нэһилиэнньэ олоҕо үчүгэй буоллаҕына, олоҕун орто уһуна үрдүк буолар.
Манна биир саамай быһаарыылаах түгэнинэн нэһилиэнньэ төһө арыгыны иһэрэ буолар. Холобур, бүгүн Саха сиригэр дьон өлүүтүн биир саамай сүрүн төрүөтүнэн сүрэх уонна тымыр ыарыылара буолаллар. Оттон иккис миэстэҕэ урут искэн ыарыылара эбит буоллахтарына, билигин тас дьайыыттан өлүү элбээтэ диэн статистика көрдөрөр. Тас дьайыыттан өлүү, ол аата итирик туруктаах суол саахалыгар түбэһии, тоҥон өлүү, кырбанан өлүү, о.д.а. элбэх оһоллор үксүгэр арыгылааһын түмүгэр тахсалларын статистика эмиэ ырылхайдык көрдөрөр. Бу түмүгэр сыл аайы 300-тэн тахса киһи суорума суолланар.
Утары туох үлэни ыытыахха сөбүй диэн боппуруоска өссө төгүл хатылыахпын баҕарабын, саамай дьайыылааҕа — сокуонунан хааччахтааһын буолар. Син биир ууга түһэн иһэр оҕону быыһаабыт курдук. Онтон аны иитэр-өйдөтөр үлэ барыыта буолар. Ханнык баҕарар киһи бэйэтин олоҕун дьоллоохтук, ситиһиилээхтик олоруон баҕарар, маныаха баар мэһэйдэртэн саамай улаханнара — билиҥҥи үйэҕэ сэрии буолбатах, арыгы буолар. Сэрии сэбэ буолбакка, тыһыынчанан чэгиэн дьоммутун арыгы сыллата кыдыйар, сиир-аһыыр, ону көрө-көрө көрбөтөҕө, билэ-билэ билбэтэҕэ буоларбыт ордук хараастыылаах.
Онон күндү сахам дьоно, инникигитин сарбыйымаҥ, арыгыны атыылаһымаҥ, “абааһыны” аһатымаҥ!
Матвей Лыткин, edersaas.ru сайтка анаан.