Белоруссия Солигорск куората Минскэйтэн 137 км тэйичи сытар. 100 тыһ. тахса нэһилиэнньэлээх куоракка доруобуйаларын бөҕөргөтөөрү Россияттан эрэ буолбакка, омук дойдуларыттан тиийэ кэлэллэр.
Солигорскайга “Республиканская больница спелеолечения” диэн шахта иһигэр киллэрэн эмтиир балыыһа туһунан Интернеттэн булан аахпытым. Украинаҕа тууһунан эмтиир шахта баара уу киирэн сабыллыбыт. Маннык санаторий Польшаҕа эрэ баарын истибитим. edersaas.ru
Онон түргэн үлүгэрдик балыыһа сайтыгар киирэн, менеджери кытта сибээстэһэн, онно көтөн тиийбиппит. Минскэйтэн икки чаас кэриҥэ маршрутнай таксинан айаннаан, киэһэ хараҥаҕа балыыһабытын этэҥҥэ буллубут. Хата, туох да моһуога суох киллэрдилэр. Бэс чагда быыһыгар, хойуу тыа ортотугар турар балыыһа икки куорпустаах. Бастакытыгар Белоруссия олохтоохторо бэйэлэрэ сыталлар уонна бу куорпуска сүрүн эмтэниини ааһаҕын. Иккис куорпуска биһиги курдук атын сиртэн кэлбит, “төлөбүрдээхтэр”түһэллэр. Балыыһа санаторий тииптээх буолан, улахан остолобуойдаах. Библиотека, 2 маҕаһыын, парикмахерскай, харчы уларытар пуун, таҥараҕа үҥэр хос бааллар. Ыарыһахтары сүрүннээн пульмонолог быраастар көрөллөр. Атын сэдэх исписэлиистэр сүбэ-ама биэриэхтэрин сөп. Эбиэккэ диэри араас процедураларга сылдьаҕын. Төлөбүрдээхтэргэ биирдии процедура босхо, атынын бэйэҥ төлүүгүн. Уотунан, итиинэн эмтээһин араас көрүҥэ, косметологическай салон, фито-бар, массаас араас көрүҥэ, бассейн. сауна барыта баар. Быһата, харчылаах эрэ буолуоххун наада.
Онон эбиэккэ диэри олох күн солото суох сылдьаҕын. Куораты да кэрийэргэ бириэмэ ордубат курдук. Шахтаҕа эбиэттээн баран киирэбит. Балыыһа икки улахан оптуобуһа күнүскүлэри икки сменанан уочаратынан рудникка илдьэр. Солигорскайы биир гына айаннаан тиийэҕин. Шахтаҕа аан бастаан түһүөҥ иннинэ хайа инженерэ актовай саалаҕа кэлэн сэрэхтээх буолууга инструктаж ааҕар. Ол эрэ кэнниттэн киирэргин көҥүллүүллэр. Аллараа түһэргэр хайаан да шахтер каскатын кэтэн, анал таҥас таҥнан түһэҕин. Оптуобустан түһэргэр алҕас каскаҕын уһуллаххына, хайа маастардара сүүрэн кэлэллэр, ыстарааптаныаххын да син. Табахтыыр эмиэ көҥүллэммэт. Шахтаҕа киириигэ олох биирдии киһинэн, этэргэ дылы, ааҕан түһэрэллэр. Таһаҕаһы тиэйэр лифкэ 20 тахса киһи киирэр. Төһө да бытаан соҕустук түһэрдэллэр, киһи кулгааҕа бүөлэнэр.
Ити курдук 420 миэтэрэ дириҥҥэ аллараа түһэн, маастар, быраас, сиэстэрэ арыаллаах 500 миэтэрэни отделениеҕар диэри хаамаҕын. Сир анныгар икки отделениелаах. Бастакытыгар (эргэтигэр) олохтоохтор эмтэнэллэр. Иккиһигэр (саҥатыгар) – кэлиилэр. Отделение иһигэр палааталардаах. Палаата иһигэр түөртүү-алталыы киһи сытар бөҕө-таҕа бэс мастан оҥоһуллубут ороннор, туумбалар, өйөнөрдөөх олоппостор бааллар. Манна өссө оҕолор палааталара диэн икки хас палаата уонна учуутал хоһо бааллар,сураҕа, оҕолору эбиэккэ диэри онно киллэрэн чэбдигирдэллэр.
Сир аннынааҕы отделениеҕа киирээт даҕаны үөһэттэн кэтэн киирбит атаҕын таҥаһын уларыттаҕын. Ол эмиэ кытаанах ирдэбил. Отделениеҕа эмискэ киирэн кэллэххэ, тымныы курдук. Дьон үксэ бастаан утаа кууркалаах эҥин сылдьар, мин тоҕо эрэ төбөм тоҥмута, онон бастакы күннэргэ бэргэһэ кэппитим. Отделение хас да эрээт терренкуртан турар. Уп-уһун көрүдүөр курдугу барытын эргийдэххэ 400 тахса миэтэрэ дииллэр.
Тугу эмтииллэр?
Балыыһаҕа бронхиальнай астманы (аллергическай, аллергията суох, булкаас), тыҥа хроническай ыарыытын, хроническай бронхиты, поллиноһу, атын аллергическай риниттэри, аллергическай крапивницаны эмтииллэр, пневмония кэнниттэн туругу бөҕөргөтөллөр. Манна сорох эмтэнээччилэр 8-с төгүлүн кэллибит дэһэллэр. Белоруссиялар бэйэлэрэ босхо эмтэнэллэр, кинилэргэ больничнай илиис төлөнөр. Лукашенколара оннук дьаһайбыт. Ол иһин буортулаах үлэҕэ үлэлээччилэр элбэхтэр. Путевкаҕа тиксээри балыыһаҕа уочаракка суруйтараллар эбит. Онтукалара олох чуолкай бэрээдэгинэн кэлэн иһэрэ сөхтөрдө. Билсиилээхтэр эҥин туһаналлар диэн өйдөбүл суох. Үгүстэр астма ыарыылаахтар. Сорохтор аҕыйахтыы миэтэрэни хаама-хаама олоро сылдьар дьон хас да хонугунан көрбүтүҥ сүүрэн хаалаллар. Эмтэнии кууруһа 17 хонук уонна тиийбит күҥҥэр адаптация диэн ааттаан эмтэммэккин. Ол аата 18 хонук буолар. Саамай кыччаабыта 10-13 кууруһу (шахтаҕа түһүүнү) ылыаххын наада.
Сир аннынааҕы отделение истиэнэтэ барыта кыһыл калий туус, хаамар сирбит маҥан тууһунан тэлгэнэн сытар. Ол маҥан тууһу хас сезон (куурус) бүттэҕин аайы уларытан, саҥаны куталлар дииллэр. Быһата, эмтэнииҥ диэн — туус салгынынан тыыныы. Кыһыл тууһу хаһан көрбүтүм баарай, итэҕэйбэккэбин айахпар уган боруобалаатым. Кырдьык, туус эбит. Хаамар, сытар, утуйар да кэмҥэр тууһуҥ дьайа сытар. Күнүскү сменаҕа эмтэнээччилэри балыыһа балыыһа курдук күнүс утутар. Оччоҕуна палааталар уоттара арахсан хаалар. Көрүдүөр уота эрэ умайар. Палаата аана таҥас сабыылаах, истиэнэ чараас буолан, ким хаһыҥырыыра эҥин иһиллэр. Онон түүҥҥү сменаҕа (киэһэ 8 чаастан аллараа түһэллэр) сылдьааччылар сороҕор утуйбакка эрэйдэнэллэрин туһунан муҥатыйаллар. Ол эрээри түүн хоно киирдэххэ, сир анныгар сылдьар бириэмэҥ уһаан, эмтэнииҥ быдан көдьүүстээх буолар дэһээччилэр эмиэ бааллар. Баҕар, ол иһин буолуо, түүҥҥү сменалар быдан элбэхтэр. Сир анныгар ып-ыраас туалеттар, сынньанар хос, бильярдыыр хос бааллар. Сорохтор теннистииллэр, футболлууллар, анал турникка дьарыктаналлар, саахыматтыыллар. Скандинавскайдыы хаамыыны сэргээччилэргэ хаамарга олус табыгастаах. Быраас палааталары кэрийэн, хайаан да турукпут хайдаҕын туоһулаһар. Дьон үксэ хааман тахсар. Сүүрүүнэн дьарыктанааччылар эмиэ бааллар. Ол эрээри саамай сүрүн эмтэнии – тыыныыны эрчийэр гимнастика. Чаас аҥарын кэриҥэ анал инструктор араас эрчиллиилэри оҥотторор. Манна көрдөххө, саамай туһалаах эрчиллии – “мас хайытыыта” эбит. Ити эрчиллиигэ киһи барыта сэргэхсийэ түһэр. Тиэримэскэ итии уулаах киирэбит. Сир анныгар эмтэнэр кэммитигэр сөп-сөп итии чэй иһэн сыпсырыйабыт. Оччоҕуна тоҥмутун ааһан хаалар. Итии ууну тиэримэскэр остолобуойга кутан бэлэмнииллэр.
Ити курдук туус салгынынан тыынан баран, киэһэ 7 саҕана хомуллан,атахпыт таҥаһын уларытан, каскабытын кэтэн үөһээ тахсабыт. Биһиги тахсарбытыгар түүҥҥү сменалар киирэллэр. Оптуобуспутунан айаннаан 20:00 саҕана балыыһабытын булабыт. Дьэ, һуу гынабыт.
Балыыһаҕа эмтэнии сыаната төһөнүй диир буоллахха, биһиги иккиэ буолан, 14 хонукка 63500 солк. төлөөтүбүт Итинтэн 13-тэ шахтаҕа түһэ сырыттыбыт. Ити суумаҕа эбии процедураларбыт төлөбүрэ киирэр. Эмтэнэн бүтүүбүтүгэр шахта бырааһыттан сүбэ-ама ылбытым. Бу эмтэниибит төһө көдьүүстээх буолуоҕай диэн ыйытыыбар быраас маннык хоруйдаабыта: “Эһиги айанныыр дойдугут да ырааҕа бэрт, килиимэккит эмиэ ураты, онон доруобуйаҕыт туругун кэтэнэн көрөөрүҥ. Ыарыыбыт арыый хаптайда дии санаатаххытына, биир сылынан хатылаарыҥ, кыаллар буоллаҕына. Оттон туһаламматаххытына, харчыны бараамаҥ”. Ол эрээри спелеолечение көдьүүһэ эмтэнии кэнниттэн 97 бырыһыаҥҥа тэҥнэһэр диэн этэллэр. Сорох доруобуйаларын туругунан сир анныгар киирэллэрэ бобуулаах эмтэнээччилэри үөһээ балыыһа иһигэр баар анал спелеохоско 45 мүнүүтэ сытыараллар. Тууһун дьайыыта шахтаттан итэҕэһэ суох диэбиттэрэ.
Ити курдук Солигорскай куорат шахтатыгар эмтэнэн, дойдубутугар этэҥҥэ кэлбиппит. Астмалаахтар эҥин интэриэһиргиир буоллахтарына, “Республиканская больница спелеолечения” диэн сайтка киирэн билсиэххитин сөп. Менеджери кытта кэпсэтиини сакаастаатаххытына, эһиэхэ бэйэлэрэ эрийиэхтэрэ. Санатан этэр буоллахха, эмтэнии сезона хас эрэ чыыһылаттан хаска эрэ диэн болдьохтоох, онон ити болдьоххо хапсар курдук айанныыргыт ордук.
Женни Стрюкова, edersaas.ru