Былыр сахалар сиэр-туом ыытар, ыһыах ыһар түһүлгэлэрин итэҕэллэрин өйдөбүлүгэр, аан дойдуну анааран көрүүлэригэр эппиэттиир гына оҥостоллор эбит.
“Түһүлгэни түһэрии сүнньэ айылҕаны кытта алтыһыы өйдөбүлүгэр олоҕуран, оҥоһуута бүтүн куйаар көстүүтүгэр майгынныыр. Манна сир хайысхата, ахсаан, өҥ, тыас, сыт барыта суолталанан, сүрүн тутуулар хайысхалара, аналлара аттаран туруоруллар”, — диэн Вильям Яковлев өр кэмҥэ бу өйдөбүллэргэ, хайысхаҕа үлэлээбит киһи быһыытынан этэр, үөрэтэр уонна сүбэлиир.
Быйыл Сунтаарга ыһыах түһүлгэтэ 70 сылын бэлиэтиир кэмигэр, ытык түһүлгэбитигэр болҕомто ууран, улуус баһылыга Анатолий Григорьев паарка (ыһыахтыыр сир) тупсарыгар, сайдарыгар уонна уруккуну утумнууругар үс сыллаах үлэ ыытыллыахтааҕын бэлиэтиир. Үлэ торумунан алгыстаах ааттаах Аар Баҕахпыт саҥардыллыахтаах, Тойон түһүлгэ ытык сир буолуохтаах, Алтан сэргэ анньыллан “Аар куйаар мөҥүөнэ” түһүлгэ төрүттэниэхтээх уонна эргэрбит тутуулары былыргы өйдөбүллээх саҥа тутуулар солбуйуохтаахтар. Сунтаар дьонугар улахан суолталаах түгэн туһаайыллан, бэс ыйын 17-18 күннэригэр “Үлэ киһитин уруйдуур Сунтаар уйгулаах ыһыаҕар” сөп түбэһиннэрэн, “Экологическая этика космогонической архитектуры” диэн норуоттар икки ардыларынааҕы билим-кэмпириэнсийэни бэс ыйын 16 күнүгэр тэрийиэхпит. Кэмпириэнсийэни СӨ култууратын уонна Экология министиэристибэлэрэ, “Эллэйада” түмсүү уонна Сунтаар улууһа тэрийэллэр, тас дойдулартан дэлэгээссийэлэр кэлэллэрэ күүтүллэр. Ол курдук, Австралия, Мексика, Колумбия, Австрия аборигеннара, Москваттан, Дьокуускайтан учуонайдар, этнографтар, фольклористар, ыһыаҕы сэҥээрээччилэр, ыалдьыт дьон кэлиэхтээхтэр.
Бу күннэргэ Сунтаарга ыытыллыбыт сүбэ мунньахха Вильям Яковлев: “21-с үйэҕэ үктэммит дьон, аһаҕас халлаан анныгар сомоҕолоһон көрдөрөр ыһыахпытын аан дойдуга таһаарыы, ЮНЕСКО болҕомтотугар киллэрии – ытык сорукпут буолар”, — диэн тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ. ЮНЕСКО билиниитигэр ыһыах шедевр быһыытынан киириитэ элбэх үлэттэн тахсарын иһин, ыһыахпыт сиэрэ-туома аан дойду билиниитин ыларыгар араас континеннарга сылдьан, билиһиннэрэр сыаллаах элбэх үлэни ыытарыгар бу кэмпириэнсийэ улахан көмө буолуоҕа.
Кэмпириэнсийэҕэ, үөһэ этиллибит өйдөбүллэри ситэри кэҥэтэн билэргэ, саҥа билии саҕахтарын арыйарга сонун иһитиннэриилэр, ырытыылар буолуохтара. Онон, Сунтаар улууһугар хаһан да буолбатах сонун, киэҥ далааһыннаах, ураты ис хоһоонноох кэмпириэнсийэ буолаары турара барыбытын олус кэрэхсэтэр уонна интэриэһиргэтэр.
Кэмпириэнсийэ норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах буоларынан, онно ирдэнэр усулуобуйаны, сөптөөх эйгэни баар кыахпытынан, өйдөбүлбүтүнэн тэрийэргэ үлэлэһэ сылдьабыт.
Сунтаар улууһун култууратын уонна айылгытын салалтата, edersaas.ru сайтка анаан.