Дьокуускай куоракка олорор Сунтаар олохтоохторо сайыны көрсөр «Түмсүү күүһэ – кэскил түһэ» ыһыахтара Үс Хатыҥ чугаһынааҕы айылҕа маанылаах сиригэр ыһылынна.
edersaas.ru
Быйылгы ыһыах алгыһын ыраах Эдьигээнтэн сылдьар ыалдьыт Леонид Саввин-Түмэр Ойуун арыйда. Ыһыах аһыллыытын сиэрин-туомун сунтаардар киэн туттар талааннаах дьонноро Наталья Михалева-Сайа, Айаал Аммосов, Юрий Федоров, Агния Семенова ыыттылар. Сергей Зверев— Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү Национальнай тыйаатырын үҥкүүһүттэрэ, сыл аайы буоларын курдук, үөрүүлээх тэрээһини киэргэтэн, ситэрэн-хоторон биэрдилэр.
Ыһыаҕынан биир дойдулаахтарыгар эҕэрдэ тыллары Александр Акимов, Матвей Евсеев, Жанна Егорова, Семен Березин, Владимир Тихонов, Сунтаар дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Максимов, ытык кырдьаҕастар уо.д.а. тириэртилэр.
Номнуо үгэскэ кубулуйбут, күүтүүлээх ыһыаҕы түмэр сүбэ сыл аайы туох эрэ саҥаны киллэрэн, толкуйдаан «Сунтаар ыһыаҕа дуо?» дэтэр гына ыытарга кыһаллар.
Ыһыах аһыллыытыгар Кутана-Күүкэй-Толоон, Элгээйи, Түбэй, Аллыҥа, Сиэйэ дьоно сахалыы таҥнан-симэнэн киирэн түһүлгэ тула хаамсан, ыһыаҕы киэргэттилэр. Нэһилиэктэри көҕүлүүр үлэни иилээн-саҕалаан ыыппыт түмэр сүбэ чилиэнэ Антонина Степанова кыттыбыт дьоҥҥо ис сүрэҕиттэн махтанна.
Биир күннээх ыһыах диэтэххэ, дьону аралдьытар, кэрэхсэтэр элбэх тэрээһин ыытылынна. Холобур, бу сырыыга нэһилиэктэр тэринэн киириилэрин, кийииттэр уонна күтүөттэр кэнсиэртэрин дьон-сэргэ сэҥээрэн көрдүлэр. Күүстээхтэр күрэстэрин спорт биллэр-көстөр комментатора Александр Васильев-Көрдүгэн ыытан, бэйэтэ да тыҥааһыннаах киирсиилэри өссө сытыырхатта диэн көрөөччүлэр астыннылар.
Спорт күрэхтэһиилэрин, сахалыы оонньуулары Альберт Трофимов, оһуокайы Марта Николаева, тойугу Маргарита Васильева, сахалыы таҥаһы Агния Семенова, Светлана Петрова, кэнсиэртэри Людмила Спиридонова, Санита Ай, оҕолорго сахалыы оонньуулары Анастасия Габышева, хаамыска-хабылык оонньууларын Мария Васильева, о.д.а тэрийдилэр.
Ыһыах ороскуотун Сунтаар улууһун түмсүүтүн салайааччы Матвей Евсеев бэйэтин үбүттэн уйунан, дьонун-сэргэтин махталын ылыан ылар. «Ыһыаҕы бүддьүөт суотугар ыытыллыа суохтаах. Былыр-былыргыттан ыһыаҕы биирдиилээн дьон тэрийэн ыытар уонна ыалдьыттары ыҥырар. Ол да иһин, биһиги эмиэ норуот үгэстэрин тутуһабыт уонна бүддьүөт үбүн ороскуоттаабаппыт” — диэн этиитин биир дойдулаахтара улаханнык өйүүллэр. Ол курдук, «Розтор», «Уран Саха», «Стерх», «Азбука», “Все 32 зуба” уо.д.а. тэрилтэлэр көмөлөстүлэр, ону таһынан урбаанньыттар бэйэлэрин үтүө баҕаларынан бириистэри туруордулар. Владимир Лазарев салалтатынан эдэр ыччаттар ыһыаҕы тэрийиигэ эрдэттэн турунан, кыһамньылаахтык үлэлээбиттэрин бэлиэтиир тоҕоостоох. Сунтаар ыччаттара дойдуларын аатын-суолун үрдэтэргэ, ыһыах курдук ытык күнү үрдүк таһымнаахтык ыытарга, өбүгэлэрбит күн бүгүҥҥэ диэри илдьэ кэлбит үгэстэригэр харыстабыллаахтык сыһыаннаһарга тус бэйэлэринэн холобур көрдөрөллөрө хайҕаллаах.
Сунтаардар ыһыахтара быйыл элбэх саҥа кинигэ сүрэхтэниитинэн, ытык дьону чиэстээһининэн баай уонна дириҥ ис хоһоонноох буолла. Түһүлгэҕэ Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа, 94 саастаах Василий Ефремович Александров, 92 саастаах Петр Константинович Яковлев, 90 саастаах Семен Александрович Зедгенидзев сүһүөхтэрин үрдүгэр үөрэ-көтө сылдьан көрү-нары сэргээн, сүбэ-соргу тылларын тириэрдэн, олоххо дьулуурдаах буолуу тыыннаах холобурун көрдөрдүлэр.
Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Кутана нэһилиэгиттэн төрүттээх Степан Николаевич Анисимов төрөөбүтэ 100 сылын оҕолоро, аймах билэ дьоно, биир дойдулаахтара ыһыах күн дьон-сэргэ ортотугар бэлиэтээтилэр.
Кэнники сылларга сорохтор Сунтаар оһуокайа арыый намырыы быһыытыйан эрэрин, урукку курдук улахан көҕө суоҕун этэр буоллахтарына, кэнники сылларга ити көстүү үчүгэй өттүгэр уларыйан эрэрин бэлиэтиэхпин баҕарабын. Ону Сунтаар ыһыаҕар түһүлгэҕэ этиэн уонна оһуокайдыан баҕалаахтар элбэхтэрэ да көрдөрдө.
Дьокуускай куорат уонна өрөспүүбүлүкэ ыһыахтарыгар оһуохайы тэрийэргэ түс-бас дьонтон биирдэстэрэ, “Оһуохай” уопсастыба чилиэнэ Марта Николаева маннык кэпсээтэ:
— Быйылгы оһуохай күрэҕэр сүүрбэччэ киһи суруйтаран кытынна. Сана холонон этэр кыттааччылары сэргэ Дархан этээччилэр: Маар Күөлтэн Роман Иванов, Бүлүүттэн төрүттээх Афанасий Алексеев, Түбэйтэн Валентин Хорунов, мэлдьи да буоларын, курдук, дьоннорун-сэргэлэрин астыннаран, киэҥ түһүлгэни төрүттээтилэр. Алданна Олонхо ыһыаҕын быйылгы кыайыылааҕа, Сиэйэттэн сылдьар Марина Хомподоева киэн түһүлгэни төрүттээн, улуу Сибиэрэптии,утуму тутан этэринэн этээччилэргэ холобур буолуон сөп. Марина тыла-өһө да хомоҕойунан, куолаһа кылыһахтааҕынан түһүлгэни кыайа-хото тутан, ыһыах таһымын күүһүртэ.
От ыйын уот куйааһа да турдар, сылаас тыала сайа охсон, оһуохайбыт болдьохтоох чааспытыгар тохтообокко барда.
Сүрүн бирииһи уонна үс кыайыылаах этээччигэ бириистэри «Уран Саха” ювелирнай фирма дириэктэрэ Лука Егоров туруорда. Бастакы миэстэни Степан Данилов (Дьаархан), иккиһи Людмила Неустроева (Аллыҥа), үсүһү Василий Григорьев (Маар Күөл) ыллылар. Оһуохай күрэһин ыытыыга көмөлөспүт поэтесса Саргылана Спиридоноваҕа, ийэ олонхоһут Владимир Даниловка, үтүөлээх этээччи Каджана Евсееваҕа махтанабын.
Ити курдук, «Түмсүү күүһэ – кэскил түһэ» ыһыах биир дойдулаахтар, ыалдьыттар сүрэхтэрин ортотунан киирэн, сайыҥҥы түбүктээх күннэри үөрэ-көтө көрсөргө бэлэмнэр.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалар: интэриниэт ситимиттэн уонна ааптар түһэриилэрэ